Gesloopt gesteente (HAVO 5)

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Par. 2.4 Gesloopt gesteente

Als er bergen en vulkanen gevormd zijn worden die ook weer gesloopt " van buitenaf". Dat laatste hoort bij

1. Endogen krachten
2. Exogene krachten

De afbraak van een gebergte gaat via een aantal processen:

- verwering

-transport

-erosie

-sedimentatie

Wat is de meest logische volgorde van de processen transport (1), erosie (2), verwering (3) en sedimentatie (4)?

1. 1,2,3,4
2. 2,4,1,3
3. 3,1,2,4
4. 4,2,1,3

Verwering

• Verwering is het uiteenvallen van een gesteente in kleinere delen
• Het is de eerste stap bij de afbraak van een gebergte
• Oorzaak vooral:   invloed van het weer

Voorbeeld verweerde steen

Waar ligt op deze afbeelding het meeste verweringsmateriaal?

Verweringsmateriaal?

Bovenaan, daar zijn de rotsen helemaal tot klein materiaal verweerd.

Soorten verwering (hoofindeling)

1) Fysische of mechanische verwering

2) Chemische verwering

Soms apart genoemd: biologische verwering (3)

Fysische (mechanische) verwering

Door:

1. temperatuurverschillen
2. afwisseling vorst en dooi
3. "duwkrachten"

Temperatuurverschillen

Warm > steen zet uit

Koud> steen krimpt

Als dit heel vaak gebeurt barst de steen

Afwisseling vorst - dooi

• In spleetjes komt water dat uitzet als het bevriest, de steen wordt "open" geduwd
• Als het dooit wordt de spleet weer kleiner
• Als dit vaak gebeurt barst de steen

Duwkrachten

• Bijv. boomwortels die groeien duwen steen kapot
• Dit is fysisch, maar ook biologisch

Chemische verwering

Door:

1. oplossen in water
2. inwerking van zuren
3. reageren met zuurstof (oxyderen)(bij ijzer: roesten)

Welke vorm van chemische verwering is ook biologisch?

1. oplossen in water
2. reageren met zuurstof
3. oplossen in zuur van wortels
4. kapotduwen door boomwortels

Leer bron 26 !

Wanneer gaat fysische verwering snel?

1. Sterke temperatuurwisselingen per dag
2. Veel afwisseling vorst-dooi
3. Het gesteente ligt aan de oppervlakte

Wanneer gaat chemische verwering snel?

1. Hoge temperaturen
2. Hoge vochtigheid
3. Het gesteente ligt ondergronds

Veel chemische verwering

Veel fysische verwering

Hoge temperatuur

Afwisseling vorst-dooi

Veel neerslag

Gesteente aan de oppervlakte

Hoeveelheid chemische en fysische verwering hangt dus samen met het klimaat!

Kenmerken klimaten haal je uit een grafiek

Waar is de meeste chemische verwering?

Waar is de meeste chemische verwering?

Grafiek D > want hoge temperatuur en veel neerslag

Waar is de meeste fysische verwering?

Waar is de meeste fysische verwering?

Grafiek C   > want groot temperatuurverschil en weinig neerslag

En de andere twee grafieken 

(A en B) ?

Bij de andere
twee grafieken

1. is er geen verwering
2. is er ongeveer evenveel van beide soorten

En waar op aarde is er dan veel verwering?

evenaar, tropisch

warm en nat, dus veel chemische verwering

20 graden NB, woestijn

droog, dus vooral fysisch

50 graden NB, gematigde breedte

zowel fysisch als chemisch

75 graden NB, toendra

wisseling vorst-dooi, vooral fysisch

In Nederland is er dus ...

1. mix chemisch en fysisch
2. geen verwering
3. vooral chemisch
4. vooral fysisch