Ontstaan van fossiele brandstoffen

Bronnen van energie
Fossiele brandstoffen
1 / 24
volgende
Slide 1: Tekstslide
AardrijkskundeMiddelbare schoolmavoLeerjaar 3

In deze les zitten 24 slides, met tekstslides en 2 videos.

Onderdelen in deze les

Bronnen van energie
Fossiele brandstoffen

Slide 1 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Leerdoelen
Hoe ontstaan fossiele brandstoffen?
Je kunt beschrijven hoe steenkool ontstaat uit resten van planten en bomen
Je kunt beschrijven hoe aardolie ontstaat uit organische resten van plankton en andere zeediertjes
Je kunt beschrijven hoe aardgas ontstaat uit steenkool en aardolie

Slide 2 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 3 - Tekstslide

- Welke energiebron werd er rond 1900 vooral in Nederland gebruikt?
- Rond welk jaar is het aardgasveld bij Slochteren (Groningen) ontdekt? Hoe zie je dit terug in de figuur?
= energietransitie van steenkool naar aardgas in Nederland

Leerdoel: Je begrijpt waarom de energievoorziening van een land deels afhankelijk is van de natuurlijke omstandigheden

Slide 4 - Tekstslide

Frankrijk heeft een hele andere energiemix dan Nederland. Waarom is het aandeel van kernenergie en waterkracht zo hoog?
- Frankrijk heeft geen grote voorraden fossiele brandstoffen (steenkool, aardolie en aardgas) in de bodem. Hierom zoekt Frankrijk naar alternatieven. 
Bronnen van energie
Fossiele brandstoffen

Slide 5 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Steenkool
Aardolie
Aardgas
Welke fossiele brandstoffen komen voor in Nederland?
?

Slide 6 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Steenkool
Aardolie
Aardgas
Welke fossiele brandstoffen komen voor in Nederland?

Slide 7 - Tekstslide

En waar komen ze voor?
Het ontstaan van steenkool
De vorming van steenkool is begonnen in het Carboon
  • Er is een warm en vochtig klimaat, veel plantengroei
Het landschap is vergelijkbaar met een tropisch regenwoud

Slide 8 - Tekstslide

Carboon = 300 miljoen jaar geleden
Steenkool is ontstaan uit plantenresten uit het Carboon
Carbon uit het Carboon

Slide 9 - Tekstslide

Opdracht: leg de kaartjes in de goede volgorde 
Het ontstaan van steenkool

Plantenresten blijven zich opstapelen en er ontstaan veen

In moerassen vallen resten van planten in het water
Plantenresten worden afgesloten van zuurstof en vergaan niet

Slide 10 - Tekstslide

https://www.geologievannederland.nl/ondergrond/afzettingen-en-delfstoffen/veen-bruinkool-en-steenkool
Veen wordt bedekt met nieuwe bodemlagen, waardoor de druk en temperatuur toeneemt
Het toenemende gewicht van de afzettingen perst al het water uit het veen
Veen verandert in bruinkool
Als de druk en temperatuur toeneemt, ontstaat er steenkool
Het ontstaan van steenkool

Slide 11 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Veen, bruinkool en steenkool
Hout
Veen
Bruinkool
Steenkool
Percentage koolstof (C)
50%
60%
70%
85%

Slide 12 - Tekstslide

Plantenresten bevatten veel water, gassen en koolstof. Door toenemende druk en temperatuur worden water en gassen uit het veen geperst, en wordt het gehalte koolstof hoger. Er ontstaat bruinkool (80% koolstof). Het koolstofgehalte neemt verder toe, wanneer druk en temperatuur toenemen. Er ontstaat steenkool (90% koolstof). Omdat het percentage koolstof van steenkool hoger is, levert het per eenheid meer energie dan bruinkool en veen. 
Het ontstaan van steenkool

Slide 13 - Tekstslide

Visualisatie: 
Spons (met water) stelt een veenlaag voor. Langzaam stapel je boeken op de spons, die afzettingen moeten voorstellen. Hoe groter de stapel wordt, hoe meer druk er wordt uitgeoefend op de spons. 

Volgorde veen > bruinkool > steenkool is belangrijk!
In werkelijke ziet plankton er iets anders uit ...
Het ontstaan van aardolie

Slide 14 - Tekstslide

De vorming van aardolie is miljoenen jaren geleden al begonnen. Net als nu leefden er in de oceanen veel kleine diertjes: plankton en algen genaamd. 

Slide 15 - Video

Deze slide heeft geen instructies

1. Dode zeediertjes zakken naar de bodem
2. Er ontstaat een laag met resten van dode zeediertjes
3. De dode zeediertjes worden bedekt met lagen zand en klei
Na miljoenen jaren ontstaat aardolie
Warmte en druk

Slide 16 - Tekstslide

Wanneer zeediertjes stierven, belandden het op de zeebodem. Door gebrek aan zuurstof verliep het verrottingsproces traag en ontstond er een dikke laag van deze dode, vettige organische resten. Later werd deze laag bedekt door afzettingen van zand of klei. Onder druk en hoge temperaturen is het plankton langzaam veranderd in aardolie.
Ontstaan van aardgas
Aardgas ontstaat uit steenkool of aardolie
  • Als steenkool of aardolie nog langer onder hoge druk blijven   staan, komt er gas vrij. Dit gas noemen we aardgas.

Slide 17 - Tekstslide

Denk aan het voorbeeld met de stapel boeken!

Slide 18 - Video

Wat zorgt ervoor dat het aardgas niet naar boven beweegt?
Aardgas in Nederland
Aardgas ontstaat uit steenkool door hoge druk van bovenliggende lagen

Het gas dat vrijkomt beweegt naar boven door de poriën van gesteenten

Het gas kan vrij bewegen totdat het ondoorlaatbare laag tegenkomt
  • Onder deze ondoorlaatbare laag   raakt het aardgas gevangen








Slide 19 - Tekstslide

Welke laag is er in dit voorbeeld een ondoorlaatbare laag voor het aardgas?

Extra: Soms vind je alleen aardgas in de poriën van gesteenten. Dan weet je dat het afkomstig is uit steenkool. Als je aardgas en aardolie samen tegenkomt, is aardgas uit aardolie ontstaan.
Aardgas in Nederland
Het aardgas dat gevangen zit in het gesteente kan gewonnen worden
  • In Groningen wordt het aardgas in   deze laag aangeboord 








Slide 20 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Slide 21 - Tekstslide

https://hoewerktgaswinnen.nl/geschiedenis/gasveld-van-binnen
Huiswerk
Par 2.4 opdracht 1 t/m 7
Klaar? Box 2.1

Slide 22 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

We moeten stoppen met  gasboringen in Groningen
Stelling

Slide 23 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Bron: AD

Slide 24 - Tekstslide

Volgens Baudet zit er in Groningen ‘ongelooflijke rijkdom’ in de grond. ,,We willen doorgaan met boren. Het duurt een jaar of twee om het te regelen, maar dit is toch een no-brainer? Of we kopen mensen uit, of ze krijgen een aandeel in de NAM. Ze zijn altijd beter af dan nu. Het is toch absurd dat je 500 miljard euro in de grond laat zitten?” Het kabinet besloot na hevige aardbevingen dat de gaswinning in Groningen versneld moet stoppen. 

https://nos.nl/artikel/2278010-fvd-in-groningen-wij-willen-doorgaan-met-gaswinning