Afweer BS1: Bescherming

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Thema 4: Afweer

Basisstof 1 en 2:

Bescherming

Leerdoelen

1. Je kunt de werking en functies van de huid bij de afweer van de mens beschrijven.
2. Je kunt de verschillen tussen lichaamsvreemde en lichaamseigen stoffen beschrijven.
3. Je kunt de verschillen tussen chemische en mechanische afweer beschrijven.
4. Je kunt de vormen van aangeboren afweer beschrijven.

Intern vs extern milieu

abiotisch

biotisch

Ziekteverwekkers

schimmels

Bacteriën

Bacteriën zijn eencellige organismen die zich vermenigvuldigen dmv deling.

Bacteriën hebben naast het normale DNA ook cirkelvormig DNA (= plasmide)

Antibiotica

Antibiotica zijn medicijnen die werken tegen infectieziekten veroorzaakt door bacteriën. 

Antibiotica beschadigen bv. de celwanden van bacteriën, waardoor bacteriën doodgaan. 

Ziekenhuisbacterie

Herhaaldelijke blootstelling aan verschillende antibiotica "selecteren" bacteriën met resistenties.

Ziekenhuisbacterie = resistent tegen alle bekende vormen van antibiotica.

Take home messages: 

1. Neem geen antibioticakuur, tenzij voorgeschreven door een arts.
2. Maak een antibioticakuur altijd af!

Virussen

Een virus is geen organisme, omdat ze andere organismen gebruiken om zich te verspreiden.

Een virus bestaat uit DNA of RNA, verpakt in een laagje eiwit.

Levenscyclus retrovirus

Retrovirussen zetten hun eigen RNA om in DNA (bijv. HIV)

Het DNA wordt geïntegreerd in het DNA van de gastcel

Virus DNA vertaalt naar viruseiwitten

Infectie

Bij een infectie dringen ziekteverwekkers je lichaam binnen.

ontsteking = reactie van je lichaam

op een infectie (bv zwelling)

Antigenen

Lichaamsvreemde stoffen worden herkend aan antigenen. 

Antigeen

Specifieke afweer betekent dat er gereageerd wordt op een antigeen, bijvoorbeeld:

• eiwit op de eiwitmantel van een virus,

• eiwit in de celmembraan van een bacterie,
• gif dat je binnenkrijgt door een slangenbeet.
•  eiwit op membraan van een parasiet

•  eiwit op een cel van een donororgaan

Aangeboren en verworven afweer

De aangeboren afweer is aanwezig vanaf de geboorte en verloopt niet-specifiek (ruimt allerlei soorten ziekteverwekkers op).

De verworven afweer ontwikkelt zich gedurende het leven van het organisme en werkt specifiek (tegen één bepaalde ziekteverwekker).

Het afweersysteem is onder te verdelen in verdedigingslinies.

FORT HET LICHAAM

Ziekteverwekkers vallen continu het lichaam aan.

Ons afweersysteem verdedigt ons tegen hen door middel van 3 defensielinies

Linie 1: barrières

Doel: ziekteverwekkers buiten houden

vergelijkbaar met slotgrachten, muren, anti-tank barrières, etc.

De barrières houden meer dan 99,99% van de ziekteverwekkers buiten.

Soms is dat niet genoeg!

Er is zijn meer defensielinies nodig

Linie 2: a-specifieke aangeboren afweer

Doel: lichaamsvreemde stoffen in intern milieu aselectief aanvallen en opruimen

vergelijkbaar met afweergeschut, bunkers, infanteristen, mijnenvelden

De barrières houden meer dan 99,99% van de ziekteverwekkers buiten.

De tweede linie kan snel 

ziekteverwekkers aanpakken. Toch er ontsnappen er pathogenen.

Er is nog een defensielinie nodig.

Linie 3: specifieke verworven afweer (deze bouw je tijdens je leven op)

Doel: lichaamsvreemde stoffen in intern milieu selectief aanvallen en opruimen

vergelijkbaar met snipers

Linies van het immuunstelsel

Barriere	Aanvullende verdediging
Huid	zweet,organische zuren, commensalen
Spijsverteringskanaal	lysozym,maagzuuur,enzymen,darmflora
luchtwegen	trilhaarcellen,slijmcellen
ogen	lysozym
urinewegen	urine, lage pH

Mechanische vs Chemische afweer

Organen van het immuunsysteem (lymfoïde organen)

Linies van het immuunstelsel

aangeboren vs verworven activiteit

De drie rollen van complementeiwitten in Binas J1

1

2

3

Lymfoïde organen

De lymfoïde organen hebben een functie bij de opslag en transport van witte bloedcellen

In het rode beenmerg worden verschillende witte bloedcellen geproduceerd; fagocyten en lymfocyten

Granulocyten

Granulocyten doden ziekteverwekkers d.m.v. fagocytose (~opeten).

Lysosomen zijn met enzym gevulde blaasjes die de ziekteverwekker binnenin de granulocyt afbreken.

Hierbij gaat de granulocyt ook dood en kan met de ziekteverwekker etter/pus vormen.

Monocyten

Monocyten komen voor in heel het lichaam.

Kunnen zich ontwikkelen tot macrofaag (= grote eter) of dendritische cel, die beiden  ziekteverwekkers fagocyteren.

Macrofagen gaan minder snel dood dan granulocyten.

Dendritische cellen bevinden zich vooral op plekken waar ziekteverwekkers binnen kunnen dringen

Leerdoelen

1. Je kunt de werking en functies van de huid bij de afweer van de mens beschrijven.
2. Je kunt de verschillen tussen lichaamsvreemde en lichaamseigen stoffen beschrijven.
3. Je kunt de verschillen tussen chemische en mechanische afweer beschrijven.
4. Je kunt de vormen van aangeboren afweer beschrijven.

Aan de slag

BS 4.1: opdracht 1 t/m 5