Onbegrepen gedrag in de wijk

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Onbegrepen gedrag in de wijk

Team onderwijs@zorg

Leerdoelen

Team onderwijs@zorg  -  Opleiding Verzorgende IG - BBL

Autisme

Team onderwijs@zorg  -  Opleiding Verzorgende IG - BBL

Casus complex gedrag (Nursing 2024)

Meneer wordt woedend als je hem onderbreekt

Meneer Starremans heeft autisme. Hij hecht aan vaste gewoontes en wil niet dat iemand hem onderbreekt. Het wijkteam wordt wanhopig van zijn rituelen en monologen. Wat kun je als verpleegkundige doen in zo’n geval?

Team onderwijs@zorg  -  Opleiding Verzorgende IG - BBL

Casus complex gedrag (Nursing 2024)

Meneer Starremans is pas geopereerd aan een cyste in zijn onderrug. Hij ontvangt postoperatieve wijkverpleging, want de zelfzorg gaat hem lastig af. Zo kan hij moeilijk bukken.

Het huis van meneer Starremans – waar hij voor zijn pensionering een elektronicazaak dreef – staat propvol met wel honderden transistorradio’s.

Meneer Starremans weet precies welke radio waar staat, en waar en wanneer die is gemaakt. Hij vertelt daar graag over en weet dan van geen ophouden. Hij maakt geen oogcontact en is moeilijk te onderbreken.

Team onderwijs@zorg  -  Opleiding Verzorgende IG - BBL

Casus complex gedrag (Nursing 2024)

Woedende reactie

Het wijkteam moet vaak wachten tot hij klaar is met het eindeloos repeteren van allerlei handelingen. Als ze hem willen onderbreken of aansporen, kan hij in woede uitbarsten. Datzelfde gebeurt als ze iets zonder zijn toestemming verplaatsen in het overvolle huis.

Een deel van het team is bang en vraagt om andere routes om meneer maar te ontwijken. De wijkverpleegkundige heeft meneer al aangesproken op zijn gedrag, maar dat heeft niet geholpen.

Team onderwijs@zorg  -  Opleiding Verzorgende IG - BBL

Casus complex gedrag (Nursing 2024)

Wat te doen?

We spreken af dat ik een aantal keer meeloop. Ook maken we video-opnames van het contact en plannen we 2 online bijeenkomsten om het team te coachen.

Tijdens de observaties valt op dat 2 verpleegkundigen aardig met meneer uit de voeten kunnen, terwijl de rest wanhopig wordt van alle rituelen, monologen en herhaalde handelingen. We besluiten de 2 collega’s te filmen om in beeld te brengen wat de werkzame methode is die maakt dat de zorg vaak goed verloopt.

Team onderwijs@zorg  -  Opleiding Verzorgende IG - BBL

Casus complex gedrag (Nursing 2024)

Eén informatiekanaal tegelijk

We bespreken tijdens de bijeenkomst dat mensen met autisme vaak op specifieke manieren informatie binnenhalen (tactiel, zicht, reuk, smaak of tast) en dat ze soms maar één informatiekanaal tegelijk open kunnen houden. Een praatje tijdens het wassen is dan ontregelend, omdat er al gevoeld wordt en het auditief kanaal gesloten is.

Team onderwijs@zorg  -  Opleiding Verzorgende IG - BBL

Casus complex gedrag (Nursing 2024)

Beeldspraak wordt vaak niet begrepen

Ik leg daarnaast uit dat taal vaak lastig is voor mensen met autisme en dat beeldspraak vaak niet begrepen wordt. Uitspraken als ‘dat is geen geld’, om aan te geven dat iets goedkoop is, worden niet begrepen. Kort concreet taalgebruik, gebruik maken van geschreven taal of pictogrammen helpt vaak enorm in de communicatie.

Team onderwijs@zorg  -  Opleiding Verzorgende IG - BBL

Casus complex gedrag (Nursing 2024)

Centrale coherentie

Dan staan we nog stil bij de bijzondere manier van ordenen die mensen met autisme vaak hebben. Ze leggen vaak andere verbanden dan mensen zonder autisme. Zo kunnen ze rustig bij de visboer vragen om een gerookte kipfilet nadat ze een gerookte makreelfilet hebben besteld. Ze zijn beide immers gerookt. Dit heet ‘centrale coherentie’ (zie kader).

Het gezamenlijk bekijken van de beelden geeft inzicht in de communicatievorm waar de heer Starremans baat bij heeft. Het team gaat aan de slag met de adviezen. Tijdens de tweede teambijeenkomst blijkt dat er bijna geen woede-uitbarstingen meer zijn geweest en dat daardoor de angst van de verpleegkundigen is geluwd.

Team onderwijs@zorg  -  Opleiding Verzorgende IG - BBL

Casus complex gedrag (Nursing 2024)

Signalen van autisme

Autisme is een ontwikkelingsstoornis, net als ADHD en ADD. Dat betekent dat de aandoening voor het tweede levensjaar al zichtbaar is. Autisme kent vele vormen. We noemen het daarom ook wel de autisme spectrum stoornis. Klassiek autisme, PDD-NOS en Asperger zijn bekende vormen van autisme. Soms wordt autisme, net als bij meneer Starremans, pas op latere leeftijd gediagnosticeerd.

Centrale coherentie

Kenmerkend voor autisme zijn de moeite met (ook non-verbale) communicatie en de starheid in het uitvoeren van patronen. Bovendien hebben mensen met autisme moeite met het leggen van voor ons logische verbanden. Ze hebben vaak eigen ordeningspatronen die heel anders zijn dan die van andere mensen, ook wel centrale coherentie genoemd.

Theory of mind

Theory of mind is een belangrijke sociaal-cognitieve vaardigheid waar mensen met autisme moeite mee hebben. Het gaat om het bij een ander herkennen van onder meer emoties, verlangens, en overtuigingen. Mensen met autisme vinden het soms lastig zich in iemand te verplaatsen.

Er zijn programma’s voor mensen met autisme om met de omgeving om te gaan en er zijn programma’s voor de omgeving om met de mens met autisme om te gaan. Belangrijk: autisme pakt voor ieder mens weer anders uit!

Team onderwijs@zorg  -  Opleiding Verzorgende IG - BBL

Tips voor omgaan met cliënten met autisme

Probeer het voornaamste informatiekanaal van de persoon met autisme te leren kennen (zicht, tast, reuk, gehoor).
Vaak werkt beeldtaal (pictogrammen) beter dan gesproken taal. Veel mensen met autisme zijn eerder visueel dan auditief ingesteld.
Wees mede daarom concreet in je taalgebruik.
Vermijd beeldspraak.
Volg de patronen van de ander, ze verbreken kan ernstige paniek teweegbrengen.

Team onderwijs@zorg  -  Opleiding Verzorgende IG - BBL

1.

2.

3.

4.

5.

Vervolg

Maar ga niet (te veel) over je eigen grenzen bij het volgen van alle patronen van de ander.
Probeer rustig en duidelijk uit te leggen waarom het onmogelijk is te voldoen aan dat wat de ander wenst of wil. Gebruik daarbij zakelijke argumenten (tijd, middelen), vermijd emotionele argumenten. Gebruik beperkt relationele argumenten.
Houd voor ogen dat de ander slecht kan invoelen. Dat is geen onwil, maar onvermogen.
Probeer je eigen normen niet leidend te laten zijn bij hoe de ander zijn leven vormgeeft.
Vermijd indringend oogcontact.

Team onderwijs@zorg  -  Opleiding Verzorgende IG - BBL

6.

7.

8.

9.

10.

Vervolg

Wat kan helpen: de begeleidingsvorm van geef me de 5 geeft goede handvaten.

https://www.geefmede5.nl/methodiek/zorg

Team onderwijs@zorg  -  Opleiding Verzorgende IG - BBL

6.

7.

8.

9.

10.

Hoarding (verzameldwang)

Wat is Hoarding

Team onderwijs@zorg  -  Opleiding Verzorgende IG - BBL

Hoarding (verzameldwang)

Wat 

Team onderwijs@zorg  -  Opleiding Verzorgende IG - BBL

6.

7.

8.

9.

10.