Literaire mindmap

• Nederlands
• Middelbare school
• mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1

3 havo

Fictie - Mindmap 

Literaire begrippen

Nederlands 13 decemeber

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je wat de literaire begrippen tijd, ruimte, spanning, personages, perspectief,  thema en onderwerp inhouden.
  
• kun je in een verhaal herkennen en uitleggen hoe tijd, ruimte, spanning, personages, thema, perspectief en onderwerp terugkomen.
• Kan je een mindmap maken die je helpt bij de toets.

Literaire mindmap

De titel en auteur in het midden en dan werk je met de klok mee:

1.  Open plek en spanning (12 uur)
2. Thema en Motieven (1uur)
3. Ruimte (2uur)
4. Tijd (4 uur)
5. Verteller (6 uur)
6. Personages (8 uur)
7.  Je mening (10 uur)

Regels

• A3-papier liggend (niet digitaal).
• Titel in het midden + afbeelding.
• Dan takken/lijnen om info te ordenen en te structureren. 
• Elke tak heeft zijn eigen kleur.
• Gebruik kernwoorden, korte zinnen, beelden en symbolen.
• Schrijf duidelijk of in blokletters.
• Werk volgens de uren op de klok.
• Zorg verder voor je eigen stijl / een stijl die bij je boek past.

 1

- 

Open plek en spanning

Spanning/open plekken (Manipulatietechnieken)

Open plekken zijn plekken in een verhaal die vragen oproepen bij de lezer. Bepaalde informatie kan tegenstrijdig zijn en de lezer moet er dan achter komen wat juist is. Ook kan een schrijver bepaalde informatie achterhouden.

Een lezer kan zich ook afvragen waarom een personage zich gedraagt zoals hij zich gedraagt. Het zijn dus nog niet ingevulde stukken van een verhaal die je als lezer wil invullen

Open plekken zorgen voor spanning, zorgen ervoor dat een lezer wil weten hoe het verhaal verder gaat.

 2

- 

Thema en motieven

Motieven

Motieven zijn steeds terugkerende elementen in een verhaal. We onderscheiden drie soorten motieven:

Abstracte motieven (literair historische motieven)

Het gaat hierbij over abstracte (ongrijpbare) begrippen als onmacht, liefde, toeval, eenzaamheid, oorlog.

Leidmotieven

Het gaat hier over terugkerende tastbare zaken. Deze hebben een symbolische betekenis.

Een dobbelsteen (toeval) kan bijvoorbeeld een leidmotief zijn.

Thema

Het thema (grondmotief ) is de kortste aanduiding van het centrale probleem waar het verhaal over gaat.

Titelverklaring : De titel zegt vaak iets over het thema. Soms is de titel duidelijk (De aanslag), maar soms zul je verder moeten zoeken om de betekenis te duiden.

Motto: Een motto (vaak een citaat of tekstfragment voor in het boek) geeft de bedoeling van het boek weer. Lang niet elk boek heeft een motto. 

 3

- 

Ruimte

Ruimte

Onder de ruimte verstaan we niet alleen de plaats van handeling, maar ook het weer, seizoen, verleden en

toekomst. De ruimte zorgt voor sfeer en spanning. Past de ruimte bij de handeling dan spreek je van overeenkomst tussen ruimte en handeling. Omgekeerd spreek je van contrast tussen ruimte en handeling.

 4

- 

Tijd

Tijd

Een schrijver speelt met de tijd om het verhaal spannend te maken.

Worden de gebeurtenissen in de volgorde verteld waarin ze zich hebben afgespeeld dan noem je het een chronologisch verhaal.

Een flashback onderbreekt de chronologie van een verhaal, is een terugblik in het verleden.

Een flashforward verwijst naar iets wat nog te gebeuren staat.

Als de schrijver stukken tijd samenvat in een aantal woorden spreek je van

tijd

tijdverdichting.

Je spreekt van een tijdsprong als de schrijver periodes overslaat (regels wit) en daar geen woorden aan besteedt.

Laat de schrijver de gebeurtenissen langer duren dan ze normaal aan tijd gekost zouden hebben dan maakt hij gebruik van tijdvertraging.

De vertelde tijd geeft aan hoelang de gebeurtenissen hebben geduurd (uren, dagen, jaren…).

De verteltijd is de tijd die schrijver nodig heeft om het verhaal te vertellen ( je drukt de verteltijd uit in regels, pagina’s).

 5

- 

Verteller

Verteller

Perspectief en verteller

We onderscheiden de volgende perspectieven:

Ik-perspectief

Er is een ik-figuur die beschrijft wat hij meemaakt of heeft meegemaakt. De ik-figuur is tevens

de ik-verteller.

Verteller

Personaal (hij/zij-) perspectief

Er is een hij- of zij-figuur door wiens ogen je de gebeurtenissen meemaakt. Je hebt hier te maken

met een hij/zijverteller (= personale verteller)

Alwetend of auctoriaal perspectief

De alwetende (auctoriale) verteller neemt niet deel aan de handeling en geeft commentaar op de gebeurtenissen.

 6

- 

Personages

personages

Hoofd- en bijfiguren zijn personages in een roman of verhaal. We maken onderscheid tussen karakters (round characters) en types (flat characters).

Stel vast wie/wat de belangrijkste hoofdperso(o)n(en) en bijperso(o)n(en) zijn. Wat zijn hun onderlinge relaties? Beschrijf zowel het uiterlijk als innerlijk. Als een hoofdpersoon niet uitnodigt tot identificatie spreek je van een antiheld. Van een karakter kom je veel over zijn gevoelens en gedachten te weten. Een karakter maakt een ontwikkeling door. Types leer je oppervlakkig kennen en vooral het uiterlijk wordt beschreven.

Identificatie (je kunnen inleven in de hoofdfiguur) is erg belangrijk voor de spanning in een verhaal.

 7

- 

Je mening geven

Literaire mindmap

De titel en auteur in het midden en dan werk je met de klok mee:

1.  Open plek en spanning (12 uur)
2. Thema en Motieven (1uur)
3. Ruimte (2uur)
4. Tijd (4 uur)
5. Verteller (6 uur)
6. Personages (8 uur)
7.  Je mening (10 uur)