6. Medicijnen

• Verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Medicijnen

planning

• Test je kennis: Wet- en regelgeving 
• evalueren: Bijeenkomst 1 
• Theorie medicatie 
• Praktijk medicatie 

Ervaringen

Heb je ervaringen in het verstrekken van medicatie?

Weet je hoe dit gaat dit binnen de organisatie?

Weet je wat er bijvoorbeeld goed gaat of wat kan beter? 

Medicatieveiligheid test

Geneesmiddelenwet

De Geneesmiddelenwet regelt in Nederland zaken rondom de productie, de handel, het voorschrijven en verstrekken van geneesmiddelen. De wet bevat ook voorschriften om een veilig gebruik van geneesmiddelen te stimuleren. 

Rijksoverheid: Geneesmiddelenwet

• Curatief / causaal
  
• Symptoombestrijders
  
• Substitutie/aanvullend
• Preventief /Profylactisch
  
• Stellen van een diagnose
  
• Placebo
  

• Bestrijden oorzaak van ziekte/kwaal
  
• Klachten verminderen of verdwijnen
• Aanvullen van tekorten
  
• Voorkomen het ontstaan van een ziekte
  
• Voor een onderzoek
  
• Geen echt medicijn; suggestieve werking
  

Doel van medicijnen

Onderzoek  glucose voor diabetes; oogdruppels om pupil groot te maken

Medicatieproces

• Alles wat te maken heeft met medicatie  --> van voorschrijven tot inname
  
• De betrokkenen vormen samen de medicatieketen
  
• Arts --> schrijft medicatie voor
  
• Apotheek --> maakt medicatie (klaar) en levert af
  
• Zorgverlener --> afspraken met cliënt over de nodige stappen/hulp
  
• Uitzetten
  
• Aanreiken en/of toedienen registreren en aftekenen
  
• Signaleren van knelpunten
  
• Evalueren behandeling met cliënt en arts 

Soorten medicatie en termen

• Medicatie op recept
  
• Zelfzorgmedicatie
  
• Uitsluitend op recept (UR) / niet recept plichtig (NR)
  
• Homeopathische middelen
  
• Alternatieve geneesmiddelen
  

• Indicatie: reden waarom het medicijn is voorgeschreven
  
• Contra-indicatie: reden om het medicijn niet te geven
  

- Homeopathisch: vallen onder de geneesmiddelenwet

- Alternatieve middelen: kruiden, vitaminen vallen niet onder de geneesmiddelenwet

- Contra-indicatie: medicijnen kunnen elkaars werking beïnvloeden of een aandoening erger maken ; maar ook een allergie

- GDS medicatie: medicijnen die in zakje zitten

- Niet GDS medicatie: losse medicatie (drankjes, druppels, insuline, zo nodig medicatie enz)

- Alleen medicatie geven die op de toedienlijst staat vermeld; als cliënten of familie met een verzoek komen iets te geven niet doen!!!!

Samenstelling medicijnen

• Werkzame stof -->  stof in het medicijn die zorgt voor de werking
  
• Hulpstoffen --> geen invloed op werking van het medicijn; nodig om te binden
  
• Arts schrijft werkzame stof voor --> apotheek kiest welk medicijn hij verstrekt
  
• Soms originele medicijn; soms merkloos --> werkzame stof is in beide gelijk; hulpstoffen kunnen variëren
  

Sommige mensen ervaren minder goede werking van merkloze medicijnen; indien dat zo is moet de arts duidelijk aangeven dat originele medicijn moet worden gegeven.

Geneesmiddelen benamingen

• Handelsnaam --> Valium

- naam die de fabrikant heeft gegeven

• Stofnaam --> Diazepam

- is de werkzame stof in Valium

• Officiële of soortnaam --> benzodiazepine

- naam geeft aan tot welke groep het geneesmiddel behoort

® = beschermde naam (patent)

Dosering en houdbaarheid

• Dosering--> hoeveelheid per keer in te nemen/ te gebruiken
  
• Houdbaarheid --> beperkte houdbaarheid; gebruiken na datum kan gevaarlijk zijn
  
• LOT en MFD --> fabricatie datum
  
• EXP. EXPdat, te gebruiken tot enz. ; geven vervaldatum aan
  
• Belangrijkste is de datum van houdbaarheid
  

GDS of geneesmiddelendistributiesystemen

• Vullen van de dozen mag alleen door apotheker worden gedaan 

Niet GDS

• Alle medicatie die niet in een zakje zit
  
• Staan apart op de toedienlijst en moet je dus zelf toevoegen aan de medicijnen door ze in een bekertje te doen
  
• Sommige medicatie moet dubbel worden gecontroleerd --> dit staat vermeld op de toedienlijst
  
• Medicijnen in een baxterzakje is al voor de eerste keer gecontroleerd door apotheek
  

medicijnen in
vaste vorm

Medicijnen in vaste vorm - Pillen

• Tablet = samengeperst poeder
  
• Dragee = tablet met laagjes omkleed
  
• Capsule = omhulsel van gelatine met daarin medicijn
  
• Bruistabletten = tablet om op te lossen in water
  
• Smelttablet = poeder lost door het speeksel
  
• Drankje = geneesmiddel in verwerkt
  
• Zetpil = vet met daarin medicijn verwekt
  
• Vaginaal tablet = idem als een zetpil

Medicijnen in vloeibare vorm

• Drankje = oplossing of suspensie
  
• Druppelvloeistof = via de mond (oraal) of oog-, oor-, neusdruppels
  
• Gel = in het oog of op de huid
  
• Spray = neusspray, mondspray en inhalatiespray
  
• Klysma = tegen obstipatie; rectaal inbrengen
  

Andere vormen

• Zalf = vet met daarin werkzame stof
  
• Crème = water en vet met daarin de werkzame stof
  
• Lotion = voor op de (behaarde) huid
  

Werking

• Medicatie werkt pas als het op de juiste plaats komt in voldoende mate

•  Toediening voor een lokaal effect: geven op de plek waar de werking moet plaatsvinden

- Snel resultaat
- Minimale hoeveelheid nodig

• Toediening voor een systemisch effect (algemeen effect); via de bloedsomloop naar de plaats van werking
  

- Langzamer resultaat

- Meer medicatie nodig i.v.m. verlies

Systemisch

Drank

Pillen (tablet, capsule, dragee)

Zetpil (anus)

Klysma

tablet/spray onder de tong

medicijnpleister

Lokaal

Zalf/ crème

Druppels/gel/spray (ogen/oren/neus)

Medicijnen ter inhalatie

Zetpil (anus/vagina)

Spoelvloeistof (mondholte)

de regel van 5.....

De regel van 5...

Juiste...           zorgvrager

Juiste...           medicijn

Juiste...           tijdstip

Juiste...           toedieningsroute

Juiste...           dosering

Opdracht

Maak individueel opdr: 12 op blz: 120 uit je boek

De werking van medicijnen is..

• Afhankelijk van:
  

- Dosering van de medicatie

- Leeftijd en gewicht van de cliënt

- Voedingstoestand van de cliënt

- Ernst van de aandoeningen en klachten

- Effecten van combinaties met andere geneesmiddelen

- Mate waarin de cliënt zich houdt aan de behandeling

Opdracht

Maak individueel de opdrachten op blz: 121 en 122

                    Enteraal 

- Tablet

- Drankje

- Dragee (heel innemen) 

- Capsule (heel innemen)

- Poeder 

- Zetpil

                  Parenteraal

- Injectie (IM, SC, IO,IV)

- Sublinguaal

- Transdermaal

- Vaginaal

- Slijmvliezen

- Inhalatie

-rectaal

Toedieningsvormen

(mond/ rectum)

(huid, 

slijmvliezen, luchtwegen, 

infusie, 

injectie)

Medicatie en ouderen

• Cumulatie (opeenstapeling)
• Multi-farmacologie
• Gebruik alcohol
• Meerdere behandelaren
• Meer medicatie meer risico
• Cognitie
• Onvoldoende controle

Medicatieveiligheid

Filmpje: de veilige principes

Medicatie uitdelen

• Zorg er altijd voor dat de cliënt het medicament inneemt
• Rapporteer onmiddellijk als een cliënt medicatie niet kan innemen
• Geef niet zomaar op eigen initiatief een cliënt medicatie --> wisselwerking is belangrijk (Farmacodynamica)

• Deel medicatie alleen uit
• Laat je niet storen
• Loop niet tussendoor weg
• Werk hygiënisch
• Reik aan met water (geen melkproducten)

De farmacodynamiek (ook wel farmacodynamie) is een begrip uit de farmacologie. Het beschrijft de wijze waarop, en werkingsmechanismen waarmee de effecten van een toegediend geneesmiddel (of beter gezegd, het werkzame bestanddeel daarvan, het farmacon) aan het lichaam tot stand komen.

Wat kan er mis gaan...?

Meest voorkomende fouten in de praktijk:

- Verkeerde medicatie gegeven

- Verkeerde patiënt

- Niet gegeven / vergeten

- Niet afgetekend, wel gegeven 

- Niet goed weten wat je geeft, 

   verkeerde uitleg gegeven

(Medicatie)fouten melden

• De zorgaanbieder is verplicht om incidenten te registreren
  
• (incident: fout of onbedoelde gebeurtenis tijdens de zorg)
  
• Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (Wkkgz)
  
• Doel Wkkgz: te leren van incidenten en calamiteiten die hebben plaatsgevonden en de kwaliteit van veiligheid en zorg te verbeteren
  
• Daarom is elke zorgaanbieder verplicht om een systeem te hebben voor Veilig Incident Melden (VIM)

besmetting met micro-organismen moet vermeden worden

de badkamer

ondoorzichtige verpakking

Hygiënisch werken

deze bewaarplaats is ongeschikt voor het bewaren van geneesmiddelen

geneesmiddelen moeten bij voorkeur in het donker bewaard worden

Deze geneesmiddelen moeten koel bewaard worden

Aandachtspunten oogdruppels

• Volgens voorschrift toedienen
• Noteer datum op het flesje van openen
• voorkom contaminatie 
• Hoofd goed achterover buigen of liggen
• Druppel hoog genoeg, geen vochtzuiltje
• Regel van 5: juiste zorgvrager, -medicijn, -tijdstip,                       -toedieningsroute, -dosering. 

Complicaties oogdruppels

• De oogdruppel komt naast het oog terecht
• Verkeerde oogdruppels of oogdruppels in het verkeerde oog
• Beschadiging van het oog door aanraking met de druppelopening

BEM  Beoordeling eigen beheer

• Bij elke cliënt een beoordelingsformulier --> in zorgdossier
  
• Vijf categorieën die aangeven wat cliënt nog zelf doet en wat zorgorganisatie doet (zie pagina 127 in je boek) 

Veilige medicatie 1

• Interactie --> bij gebruik van meerdere medicijnen kunnen ze elkaar beïnvloeden; een versterkende of verminderde werking hebben
  
• Sommige voedingsmiddelen en alcohol geven ook interactie
  
• Arts en apotheker moeten medicijnen op interactie controleren
  

• Bijwerkingen --> niet gewenste werking van het medicijn
• Wees bij nieuwe medicatie alert op bijwerkingen --> opzoeken wat deze zijn en melden bij de arts als je iets waarneemt
  
• Kan ook optreden als mensen medicijnen al langer gebruiken
  
• Licht ook cliënt over mogelijk bijwerkingen in
  

Veilige medicatie 2

• Gewenning --> steeds grotere hoeveelheid van medicijn nodig voor hetzelfde effect
  
• Slaapmedicatie; pijnstilling
  
• Afbouwschema nodig om van de gewenning af te komen
  

• Verslaving --> lichamelijke en/of geestelijke afhankelijkheid van medicatie
  
• Afkickverschijnselen
  
• Langzaam afbouwen
  

Specifieke klachten 1

• Slikklachten -->moeite met inname van medicijnen
  
• Slokwater voor het innemen (maakt keel vochtig/gladder)
  
• Hoofd voorover buigen bij slikken
  

• Malen / breken van medicatie -->alleen als je zeker weet dat dit mag
  

• Weigeren van medicatie --> uitleg geven; later opnieuw aanbieden, rapporteren/melden bij arts
  
• Client heeft recht om te weigeren (indien wilsbekwaam)
  

Specifieke klachten 2

• Braken en/of diarree -->medicatie niet goed/ helemaal niet opgenomen in bloed
  
• Overleg met arts over wat te doen

• Onduidelijkheid of medicatie is ingenomen --> moment van aftekenen is hier allerbelangrijkste in
  

• Medicatiefouten --> fouten en/of bijna fouten
  
• Voorschrijffouten
  
• Afleverfouten
  
• Toedienfouten
  
• Weigeren van inname
  
• Fouten moeten worden gemeld
  

Voor volgende keer

• lees en maak de opdrachten van:

- Thema 6. Medicijnen 

• Volgende keer:

-  Thema Ziekten

Praktijk

•  Oog druppels toedienen
• De regel van vijf
• Medicatiekar Quarijn....?

• protocollen: 

- Medicijnen toedienen oraal                              - Neusdruppels toedienen

- Medicijnen malen                                                  - Inhaleren met dosisaerosol en voorzetkamer 

- Medicijnen toedienen vaginaal                       -  oogdruppels toedienen

- Medicijnen toedienen rectaal                          - oogzalf toedienen

- medicijnen toedienen onder de tong          - oordruppels toedienen enz.......

30 sec

• Maak drie groepen van vijf personen

Regels: 

• Raad binnen 30 sec.  de drie begrippen die op het kaartje staan
• Omschrijf de woorden, niet uitbeelden, niet aanwijzen
• Je mag de woorden niet benoemen die op het kaartje staan of afgeleide

BOM