§2.6 Gesteentekringloop

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

2.6 De gesteentekringloop

H2 Endogene en Exogene processen

Domein Aarde

H5

Gesteentekringloop

1. van gebergte tot sediment tot gebergte
2. van magma tot basalt tot magma

Lesdoel

• Je kent de drie groepen gesteenten met de bekendste voorbeelden uit iedere groep. 
  
• Je begrijpt hoe stollingsgesteenten, sedimentgesteenten en metamorfe gesteenten ontstaan. 
  
• Je begrijpt hoe de gesteentekringloop werkt als gevolg van de inwerking van endogene en exogene processen.
  

Gesteente groepen

1. Stollingsgesteente
2. Sedimentgesteente
3. Metamorf gesteente

Beoordeel de volgende stellingen:
I. De gesteentekringloop heeft alleen te maken met endogene processen.
II. De Nederlandse ondergrond bestaat voornamelijk uit sedimentgesteente

1. I is juist; II is onjuist
2. I is onjuist; II is juist
3. I en II zijn juist
4. I en II zijn onjuist

Ontstaan

Sedimentgesteente:

• Sediment wordt afgezet door de rivier
• Sediment plakt onder druk aan elkaar
• Druk van bovenliggende sedimentpakketen

Uiterlijke kenmerken

Sedimentgesteente:

• Gelaagd
• Vaak met fossielen
• Oorspronkelijke sedimentdeeltjes kunnen zichtbaar zijn

Voorbeeld: 

Sedimentgesteente

Sedimentgesteente ontstaat als sediment samengeperst wordt van losse korrels tot een vast gesteente

bv. zandsteen en schalie

Wat is geen Sedimentgesteente?

1. Zandsteen
2. Graniet
3. Schalie
4. Kalksteen

Ontstaan

Stollingsgesteente:

• Magma / lava stolt 
• Basalt buiten de vulkaan
• Graniet binnen in de aardkorst  (intrusief)

Uiterlijke kenmerken

Stollingsgesteente:

• Geen gelaagdheid
• Geen fossielen
• Mineralen zijn zichtbaar als aparte kristallen

Leg in 3 stappen uit hoe graniet ontstaat. Gebruik in je antwoord de term 'subductie'.

Gesteentes: Stollingsgesteente

Gesteente is gestold, dus was vloeibaar

--> Endogeen proces!

Voorbeeld: Basalt, Graniet

Stollingsgesteenten ontstaan door...

1. de werking van de hydrologische kringloop
2. de opeenhoping van verweringsmateriaal
3. het afkoelen en hard worden van magma
4. het recyclen van sedimentgesteenten

Ontstaan

Metamorf gesteente:

• Onder hoge druk en/of hoge temperatuur verandert gesteente van samenstelling

Uiterlijke kenmerken

Metamorf gesteente:

• Helemaal gekristalliseerd
• Geen fossielen
  

Voorbeeld:

Marmer, leisteen 

Welk hoofdtype gesteente is dit?

1. Stollingsgesteente
2. Sedimentgesteente
3. Metamorf gesteente

Welk gesteente is géén stollingsgesteente?

1. Basalt
2. Leisteen
3. Tufsteen
4. Graniet

Klei

Schalie

Schist

Leisteen

plantenresten -> veen -> bruinkool -> steenkool

Stollings-
gesteenten

Sediment-
gesteenten

Metamorfe gesteenten

Leg uit hoe de hydrologische kringloop effect heeft op de gesteentekringloop. Gebruik in je antwoord 'exogene processen'.

Gesteente: check!

1. Wat voor steen is het? Waarom (geef eigenschappen)
2. Bij welke (hoofd)gesteentegroep hoort het?
   
3. Leg uit hoe het gesteente is ontstaan?
   
4. Op welke plek zou je dit gesteente tegen kunnen komen?

Extra:

5. Wat is het geweest / wat kan het worden? 

6. Welke stap in de gesteentecyclus is daarvoor nodig?

Aan de slag

- Maak de verkorte leerroute van paragraaf 2.9

- Maak Box3 - Gesteente

- Klaar? Maak de hoofdvraag.