4.1 Een verdeeld Europa

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

4.1 Een verdeeld Europa

Intro

• Berlijn is tientallen jaren een muur geweest tussen het communistische oosten en het kapitalistische westen.  
• Door heel Europa liep een ‘IJzeren Gordijn’. 

Twee mensen praten met familieleden aan de andere kant van de muur. Foto 1962.

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat de oorzaken waren van de Koude Oorlog en welke gevolgen die oorlog had voor Europa.
  
• Je kunt beschrijven hoe Duitsland zich tussen 1945 en 1970 politiek en economisch ontwikkelde.
  
• Je kunt uitleggen hoe de NAVO en het Warschaupact ontstonden.

Twee nieuwe supermachten

VS	Sovjet-Unie
Kapitalisme	Communisme
vrijheid	gelijkheid
vrije markt	planeconomie
verkiezingen	dictatuur
democratie	eenpartijstelsel
vrijheid van pers	censuur

De opdeling van Europa

In 1945 zijn er twee grote vergaderingen in Jalta en in Potsdam. 

De leiders van de drie belangrijkste geallieerde landen (de SU, de VS en G-B) spraken het volgende af:

1. Duitsland werd voorlopig opgedeeld in vier bezettingszones. Elke bezettingszone stond onder bestuur van een geallieerd land (ook Fr.)
2. In alle andere bevrijde landen zouden vrije en eerlijke verkiezingen worden gehouden.
3. De geallieerde landen zouden nauw met elkaar samenwerken.

De grote drie: Churchill (VK), Roosevelt (VS) & Stalin (SU) in Jalta

Conferentie van Jalta - februari 1945

Winston Churchill - President Groot-Brittannië 

Franklin Roosevelt - President Verenigde Staten

Joseph Stalin  - Sovjetleider

conferentie van Potsdam

Conferentie van Potsdam - juli 1945

Joseph Stalin - Sovjetleider

Harry Truman - Vice-president Verenigde Staten

Winston Churchill - Preseident Groot-Brittannië 

Afspraken in Potsdam

demilitarisatie

denazificatie

democratisering

herstelbetalingen

Verdeling van Duitsland definitief

Conferentie van Potsdam

juli 1945

• De Geallieerden komen opnieuw (en voor het laatst) bij elkaar in Potsdam, (bij Berlijn). 
• De spelers zijn anders: Roosevelt is overleden en Churchill is verslagen bij verkiezingen. Ze zijn vervangen door Truman en Attlee
• De sfeer tussen Truman en Stalin is slecht, en ze komen er niet uit....

De opdeling van Europa

• De samenwerking mislukte. 
• De geallieerde leiders vertrouwden elkaar steeds minder. 

•  Met hulp van Stalin grepen communistische partijen in Oost-Europese landen de macht.
• De spanningen tussen Oost en West liepen hoog op. 

• Mensen waren bang voor een nieuwe wereldoorlog, nu met kernwapens. Die oorlog kwam er niet, maar in 1945 begon wel de Koude Oorlog begon.

IJzeren Gordijn

Verdeling Duitsland

Wirtschaftswunder en planeconomie

• De oorlogsschade in Europa was enorm.  
• In 1947 maakte de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, George Marshall miljarden dollars vrij voor hulp aan Europa. 

• Dankzij het Marshallplan konden Europese landen hun oorlogsschade snel repareren en herstelde de economie zich. 
• Doel: handel herstellen & uitbreiding communisme voorkomen.

Spotprent

1. Is de prent voor of tegen Marshallhulp?
   
2. Uit welk land zou de prent kunnen komen?
   
3. Welk punt wil de cartoonist maken?
   

Wirtschaftswunder en planeconomie

• Dankzij het Marshallplan zag West Duitsland de welvaart het hardst groeien. We spreken daarom van een Wirtschaftswunder (Duits voor ‘economisch wonder’).

• Oost-Europese landen mochten van Stalin niet deelnemen aan de Amerikaanse hulp. 
• Stalin voerde in Oost-Europa de planeconomie in. Dat werkte niet zo goed. 

De tegenstellingen nemen toe (1)

• Gedurende de Koude Oorlog wordt de verhouding tussen het kapitalistische westen en het communistische oostblok steeds slechter. 
• Een eerste grote ruzie is de Blokkade van Berlijn

Blokkade van Berlijn

• Samenwerken was nu onmogelijk.  
• In 1949 ontstonden twee Duitslanden. 
• De westerse bezettingszones werden samengevoegd tot West-Duitsland (BRD: Bondsrepubliek Duitsland) en in het oosten riepen de communisten de Duitse Democratische Republiek (DDR) uit.

De tegenstellingen nemen toe (2)

• Een volgende stap in de Koude Oorlog was de vorming van militaire bondgenootschappen. 
• In 1949 richtten de Verenigde Staten en andere westerse landen de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) op. 
• Het Oostblok reageerde in 1955 met de oprichting van een eigen militair bondgenootschap, het Warschaupact. 
• Toen Hongarije in 1956 het Oostblok wilde verlaten, grepen de landen van het Warschaupact ook in. Hongarije bleef communistisch. 

De tegenstellingen nemen toe (3)

• Ten slotte werd in 1961 het laatste gat in het IJzeren Gordijn gedicht. 
•  Om te voorkomen dat mensen van Oost Berlijn naar West Berlijn zouden reizen sloot de DDR de grens af met een muur. 
• Deze Berlijnse Muur werd hét symbool van de Koude Oorlog.