Tijd > B&S: van mankracht naar stoomkracht

• Geschiedenis
• Basisschool
• Groep 6-8

Van mankracht naar stoomkracht

Hoe werkten mensen in 1800?

Wat veranderde er qua werk van 1800 tot 1900?

Welke invloed had de uitvinding van de stoommachine? 

Tijd: Burgers en stoommachines les 2

Lesdoel

Je leert: 

1. Hoe werkten mensen in 1800?
2. Wat veranderde er qua werk van 1800 tot 1900?
3. Welke invloed had de uitvinding van de stoommachine?

Dit tijdvak heet...

Burgers en Stoommachines

Dit tijdvak duurt...

Het tijdvak Burgers en Stoommachines duurt van 1800 tot 1900. 

?

Is dit tijdvak lang geleden? 

Het valt nog mee. 

Veel van de uitvindingen van toen zal je nu nog herkennen. 

Nu ga je proberen je voor te stellen hoe lang dit geleden is...

Twee vragen:
1: Hoe heet dit tijdvak?
2: Wanneer speelde dit zich af?

Geschiedenis...waarom eigenlijk?

Je krijgt het vak geschiedenis om ervan te leren. 

Maar waarom doen we dat? 

Wat leer je van geschiedenis van decennia (10 jaar) of eeuwen (100 jaar)oud, of hier 200 jaar oud.

Nou..leer jij van vergissingen? 

Reed jij ook ooit op een fiets met zijwieljes? 

Ben je gevallen en leerde je ervan? Rij je nu zonder zijwieltjes? 

 

De tijd van nu = de tijd van toen?

Ook al is het meer dan 200 jaar geleden, door nu op te letten kan je leren van de vergissingen van toen. En je verwonderen over hoe mensen toen dachten, hoe slim ze waren! 

Want door 1 uitvinding (de stoommachine) veranderde de hele wereld. 

DE HELE WERELD! 

De mensen, de natuur, de rol die dieren hadden. 

En nu is dat ook zo, met de uitvinding van het internet, wifi, draadloze verbindingen, klimaatverandering en virussen...

Kom, ga mee en leer over 'Burgers en Stoommachines'.

Heb je de vorige dia gelezen?
1: Waarom krijg je geschiedenis?
2: Welke uitvinding veranderde tussen 1800 - 1900 de hele wereld?

Hoeveel generaties geleden? 

Generatie = groep mensen die (ongeveer) dezelfde leeftijd hebben. 

Zoals alle kinderen in de bovenbouw in Nederland ook een generatie zijn (tussen 9 en 12 jaar).

Meerdere generaties

Een groep mensen die dezelfde leeftijd hebben en hetzelfde hebben meegemaakt noemen we generaties. 

Jij (Generatie C) groeit op met wifi, sociale media, klimaatverandering. 

Ik (meneer Floris) ben van (Generatie Y) en ben opgegroeid met de uitvindingen van het internet, de computer en de mobiele telefoon. 

Jouw ouders of grootouders horen bij andere generaties. 

Ze zijn opgegroeid met totaal andere dingen. 

Uitvinding van toiletten, badkamers, manieren van koken, de televisie...

In hun, mijn en jouw leven is er dus veel uitgevonden en veranderd. 

Bij welke generatie hoor JIJ?

1. Generatie X
2. Generatie C
3. Generatie Y
4. Baby Boomers

Stel, een mensenleven duurt 75 jaar.
1: Wanneer zou jij komen te overlijden?
(geboortejaar + 75)
2: Wat lezen we later over jou in geschiedenisboeken, denk je?

Wat zie je hier?

1. Onze koning, zijn dochter en zijn dochter en zijn moeder.
2. Drie generaties op de foto.
3. Willem-Alexander, Amalia, Beatrix.
4. Een familieportret.

Hoeveel mensenlevens terug gebeurde dit?

Dit stelt je overgrootopa (de vader van je opa) voor.

Geboren rond 1920. 

4

Dit stelt je over-overgrootoma (de moeder van je overgrootopa) voor.

Geboren rond 1890.

5

Dit stelt je over-over-overgrootopa 

(de moeder van je over-overgrootoma) voor.

Geboren rond 1860.

6

Dit is het jaar 1900. 

Het einde van het tijdvak 'Burgers en Stoommachines' 

Hier is ongeveer het jaar 1800. 

Het begin van het tijdvak 'Burgers en Stoommachines' 

Dit stel jij voor. 

Geboren rond 2010.

1

Dit stelt je moeder voor.

Geboren rond 1980.

2

Dit stelt je opa voor.

Geboren rond 1950. 

3

De oma van jouw opa had ongeveer in deze tijd (1800-1900) kunnen leven.
1: Ken jij je opa/oma nog?
2: Wat weet je over hun jeugd of leven?

Sleep de mensen naar de goede plek. 

2000

Tijd van nu

1950

1850

1900

1800

1750

Vincent van Gogh, schilder (1853)

Meneer Floris, leerkracht (1979)

Jij, leerling (±2010)

James Watt, uitvinder stoommachine (overleden in 1819)

Thomas Edison, uitvinder gloeilamp (overleden in 1931)

Juliana, koningin van Nederland (1909), oma van koning Willem-Alexander

Er wordt gezegd dat wij nu ook in een tijd leven vol veranderingen en uitvindingen.
Wat vind jij? (Leg uit in 4 zinnen.)

Voor 1800...

• veel landarbeiders die werkten bij boeren met gewassen
• veel handwerk
• geen fabrieken
• lopen, paard en wagen
• praten en lezen
• zwaar werk met de hand (spierkracht) 
• Kunst: tekenen en schilderen

en na 100 jaar veranderingen in 1900...

• landarbeiders werden fabrieksarbeiders
• minder handwerk
• opkomst van fabrieken
• er bestaan fietsen en auto's
• uitvinding telefoon
• uitvinding stoommachine maakt veel mogelijk!
• uitvinding fotografie (realistischer?)

In de vorige dia werden 7 veranderingen genoemd.
Bijvoorbeeld: 'Eerst veel handwerk, later minder'
Noem hier minimaal 3 andere veranderingen.
Je mag spieken op de vorige dia...

Noem de verandering:

Van veel arbeiders op het land
aan het werk naar...

1. Veel arbeiders op zee aan het werk.
2. Veel fabrieksarbeiders op het land aan het werk.
3. Veel landarbeiders gingen in fabrieken werken.
4. Er was geen verandering.

Belangrijke mensen in dit tijdvak? 

• Vincent van Gogh
• Edison
• Watt
• Aletta Jacobs
• Van Houten

Vincent van Gogh; schilder. 

Edison; uitvinder gloeilamp. 

James Watt; uitvinder stoommachine

Aletta Jacobs; allereerste vrouw naar de universiteit, strijder voor gelijke rechten vrouw en man. 

Samuel van Houten; zorgde voor een wet tegen kinderarbeid en leerplicht.

Sleep naar de juiste plek, klik op het plaatje om er iets over te lezen. 

Burgers 

en 

Stoom-

machines

Vincent van Gogh

Generatie

1800 - 1900

James Watt

Thomas Edison

Stoom-

machine

Aletta Jacobs

Samuel van Houten

Deze Amerikaan (met Nederlandse voorouders) is de uitvinder van de gloeilamp.

Deze uitvinding zorgde voor veel verandering in dit tijdvak! 

Dit is de allereerste vrouw naar de universiteit, strijder voor gelijke rechten tussen vrouw en man. 

Deze meneer zorgde voor een wet tegen kinderarbeid en leerplicht.

Deze meneer is een bekende schilder van kunst. 

Dit tijdvak speelt zich af in de periode...

Dit is de uitvinder van de stoommachine.

Een groep mensen die ongeveer dezelfde leeftijd hebben of die geleefd hebben in een zekere tijd. 

Zo heet dit tijdvak.

Noem minimaal 1 belangrijk persoon uit 1800 -1900

Wat herken jij nog uit deze tijd? 

• fietsen, auto's
  
• waterkokers
  
• fabrieken, (water)molen, paard en wagen
  
• samenleving gericht op fabrieken en niet op landbouw
  
• telefonie
  
• electriciteit, lampen
  
• politieke partijen
  
• gelijkheid mannen en vrouwen
  
• geen kinderarbeid
  
• leerplicht
  

AUW! 

Pas op! 

Stoom is heet hoor! 

!

Ben je klaar voor de stoom... eh klaar voor de start? 

Want we gaan ein-de-lijk beginnen met de les. 

-Melige meneer Floris

Huisnijverheid

In Almelo...

Hier in Almelo, maar ook in Hengelo en Enschede staan we bekend om onze geschiedenis als makers van stof en textiel. 

Tussen 1800 en 1900 was het normaal dat de mannen op het land werkten en de vrouw de kinderen verzorgden en andere taken deden. Om thuis ook geld te verdienen deden vrouwen verschillende klusjes thuis. 

Dat thuis werken had een naam

Huisnijverheid noemde men dat. 

(Huisnijverheid = huiswerken, huisarbeid)

Werken jouw ouders ook wel eens thuis?
Is dat ook huisnijverheid, denk je?

Spinnewiel

Spinnewiel

Die huisnijverheid begon soms met een pluk schapenwol. 

Met wol kan je een draad maken, en daarmee weer kleding. 

Het spinnewiel is een stuk gereedschap om van wol een draad te maken. 

Dat kost al veel tijd en moeite. En dan moet je je kledingstuk nog breien, weven, haken of punniken! 

Het spinnewiel is een uitvinding die ontstond in het jaar 1000.  

Gemaakt van bijgesneden stukken boomstam, stukje voor stukje, met de hand, door een goede timmerman.

En hoe dat spinnen ging...kijk je hier.

Dat begon met een pluk schapenwol, dat typte ik al. 

Klik hier....

Wat heeft de mevrouw in het filmpje van de schapenwol gemaakt?

Uitvinding: Spinnewiel

Dit een spinnewiel. 

Een vrouw maakt 1 draad. 

Deze mevrouw heeft dus werk.

En ze maakt uiteindelijk van wol één draad...

Deze vrouw heeft werk door met een spinnewiel te werken...

1. Wat fijn voor haar! Werken is gezond!
2. Zo kon ze toch nog iets verdienen. (Pensioenen bestonden er niet in die tijd)
3. Kan ze niet wat sneller werken. Duurt lang!
4. Het is die oude heks uit Doornroosje!

Uitvinding: Spinning Jenny

Dit een BETER en GROTER spinnewiel. 

In plaats van 1 draad, kunnen er veel meer (16) draden gesponnen worden. Handig! Sneller!

De spinmachine werd 'Spinning Jenny' genoemd. 

'Spinnende Jennifer', alsof deze houten machine een persoon was. 

Maar deze machine deed nu het werk van 16 vrouwen. 

Deze machine kon door een persoon bediend worden, dus waren er 15 mensen werkloos geworden. Tja....vooruitgang...

Spinning Jenny zorgde voor...

1. Verbetering. Er werd nu sneller draad gesponnen!
2. Verarming. Het werk van 16 vrouwen werd nu door maar één gedaan.
3. Verandering. Er zitten goede en slechte kanten aan de uitvinding.
4. Verbazing. Wauw, wat een geweldig moderne machine!

Uitvinding: Water Jenny

Dit een NOG BETER en GROTER spinnewiel. 

Dit spinnewiel is nog groter. 

Het wordt aangedreven door WATERkracht. 

Vandaar de naam: 'Water Jenny' 

Dus vrouwen hoeven zelf niets meer te trappen of te duwen. 

Deze machine past niet meer in 1 kamer. 

Zelfs niet meer in 1 huis! 

Maar deze machine deed het werk van nog meer vrouwen. 

Die raakte werkloos. Want nu het minder eentonig, saai en technischer werd, gingen mannen zich met dit werk bemoeien...

Uitvinding: Stoommachine

Door de stoommachine werd de machine zo groot dat ze muren om de machine heen bouwden. 

De EERSTE fabriek! 

Kinderarbeid

Zie je hoeveel mensen er werken? 

Precies... erg weinig. 

Zie je de witte klosjes met draad? 

Vroeger maakte elk mens door huisnijverheid  1 klosje. 

Al die mensen waren nu werkloos. 

En om nog meer geld te besparen mochten nu kinderen gaan werken. 

Die kostten nòg minder geld dan een volwasse. 

Dat is modern! 

Nadelen

Dit spinnewiel is door stoom aangedreven. Mensen hoeven nog minder te doen, al is het zeer gevaarlijk werk. De draden bewogen zo snel dat ze je konden snijden. Het was er heet door de stoom en maakt een oorverdovend kabaal. (Mensen werden er letterlijk doof van). 

En om het tempo van de stoommachine bij te houden moesten mensen urenlang snel en hard werken! Snel! Opschieten! 

Want de stoommachine kent geen rust...

Wat vind je hiervan?
Wat valt je op aan dit kind?

Stuur een foto van
een spinnewiel in...

Je kleren van textiel/stof bestaan uit draden. Hoe worden die gemaakt?

Spinnewiel (1 draad)

Spinning Jenny (16 draden)

Water Jenny (waterkracht)

Stoommachine

De volgorde van uitvindingen...

Zet in de goede volgorde...

Stoommachines maakten honderden draden

Een spinnewiel maakt 1 draad

Kinderen werken nu ook in stoommachine fabrieken

Spinning Jenny maakt 16 draden

Water jenny werkt op waterkracht

Waarom verloren zoveel mensen hun baan in deze tijd?

Wanneer speelt dit tijdvak zich af?

1. 1900 - 2000
2. 2000 - 2100
3. 1800 - 1900
4. 1700 - 1800

Wat heb je deze les geleerd?
(in 5 zinnen)

Herhaling:
1: Waarmee maak je van wol een (1) draad?
2: Welke machine spinde wel honderden draden?
3: Hoe heet het apparaat dat 16 draden kon spinnen?

Bedankt voor je inzet. 

Schuif je stoel aan, vergeet niets, verlaat het lokaal rustig.