thema 2: Theater en herkenning vervreemding

• Culturele en kunstzinnige vorming
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Theater

THEATER 

Romeo and Juliet

Bekijk de filmtrailer

Benoem wat er anders is in een theaterstuk

time.com

discipline: Theater

dimensie: Herkenning en vervreemding.

Doel van de les:

Het benoemen van wat theater is

Het herkennen van theaterkenmerken + herkennen van theaterelementen die herkennend óf vervreemdend werken.

Voorbereiding op bezoek aan (Jeugd) Shakespeare theater Diever

Vragen vooraf:

Waarom is het belangrijk om een klein stukje geschiedenis van een kunstvorm te kennen?

Wat is een adaptie van een klassiek toneelstuk?

Waarom is William Shakespeare nog steeds bekend?

Wat is theater?

Start elke keer met benoemen wat je ziet.

1) Is dit theater? Waarom wel of niet?

2) Is dit theater? - Waarom wel of niet?

4) Is dit theater? - Waarom wel of niet?

5) Is dit theater? - Waarom wel of niet?

Het is moeilijk bepalen, maar...!

Er is wél een algemene vuistregel en drie voorwaarden, die je kunnen helpen:

A  (re)presenteert   B   terwijl  C   toekijkt.

1. Maker en kijker zijn tegelijk aanwezig.

2. Theater vindt plaats in de tijd en ruimte van het hier en nu.

3. Theater is niet te herhalen: elke voorstelling is anders.

Kenmerken van theater

De kenmerken van theater zijn in alle genres terug te vinden en helpen bij het analyseren.

1. Voorstelling

2. Lichaam: mimiek, houding en beweging

3. Stemgebruik

4. Mise-en-scène

5. Speelstijl

6. Theatervormgeving

Kenmerken van theater

De kenmerken van theater zijn in alle genres terug te vinden en helpen bij het analyseren.

1. Voorstelling

2. Lichaam: mimiek, houding en beweging

3. Stemgebruik

4. Mise-en-scène

5. Speelstijl

6. Theatervormgeving

Kenmerken van theater

Onderzoek in drie stappen jouw kenmerk: 

Stap 1: lees het onderdeel in je boek, in het hoofdstuk Theater

Stap 2: kijk bij leermiddelen >  Contrast > Disciplines > Theater > Uitlegvideo van jouw kenmerk.

Stap 3: zoek nog meer informatie over jouw kenmerk online. 

LET OP! Je gaat het hierna nodig hebben: je moet het begrip kunnen uitleggen. Je kan dus NIET met NIKS aan komen. 

Kenmerken van theater: wat is nou wat?

Onderzoek in drie stappen jouw kenmerk: 

Stap 1: lees het onderdeel in je boek, in het hoofdstuk Theater

Stap 2: kijk bij leermiddelen > Contrast > Disciplines > Theater 

                                                      > Uitleg-video van jouw kenmerk.

Stap 3: zoek nog meer informatie over jouw kenmerk online. 

LET OP! 

Je gaat het hierna nodig hebben: je moet het begrip kunnen uitleggen.

Je kan dus NIET met NIKS aan komen. 

Noteer het op een wisbordje

Kenmerken van theater

De kenmerken van theater zijn in alle genres terug te vinden en helpen bij het analyseren.

1. Voorstelling

2. Lichaam: mimiek, houding en beweging

3. Stemgebruik

4. Mise-en-scène

5. Speelstijl

6. Theatervormgeving

Dus:  vul aan op je wisbordje

1. Voorstelling:       het verhaal, de locatie, de sfeer en de boodschap

2. Lichaam:             mimiek - houding - beweging - uitdrukking

3. Stemgebruik:     volume-tempo-accenten-intonatie

4. Mise-en-scène:  hoe het toneel is ingericht

                                   hoe de acteurs zich over het toneel bewegen, de richtingen

5. Speelstijl:             hoe spelen de acteurs

                                   gestileerd, nadrukkelijk geacteerd; 

                                   naturalistisch, naar de werkelijkheid; 

                                   aanwezigheid van ‘vierde wand’; het publiek erbij betrekken

6. Theatervormgeving:   decor - licht - muziek - geluid - 

                                              kostuum - grime - rekwisieten

                                              scenografie: realistisch, abstract 

                                                                      (hoe zien de spullen en mensen eruit)

Kenmerken van theater

We gaan een fragment analyseren. 

Analyseren = combineren van vorm en inhoud - om vervolgens je mening eraan te kunnen koppelen. 

Kijk met de bril van jouw kenmerk op. Schrijf je gedachten op.

Jullie moeten straks met deze informatie een korte presentatie voorbereiden, dus je kan het je niet veroorloven om niks op te schrijven.

Kenmerken van theater: hoe gebruik je ze?

We gaan een fragment analyseren. 

Analyseren = combineren van vorm en inhoud - om vervolgens je mening eraan te kunnen koppelen. 

1. Kijk met de bril van jouw kenmerk op. 

2. Schrijf je gedachten op.

3. Presenteer het

Jullie moeten straks met deze informatie een korte presentatie voorbereiden, dus je kan het je niet veroorloven om niks op te schrijven.

Noteer tijdens de video zaken op het wisbordje

Fragment: Medea - ITA

Het verhaal van Euripides: 
De prinses Medea ontvlucht met de held Iason haar thuisland, waar zij in hun vlucht haar broer heeft vermoord. Ze kan dus nooit meer terug. Iason en Medea trouwen en krijgen twee kinderen. Ze leven gelukkig, totdat Iason besluit dat er voor hem een betere huwelijkskandidaat is. Hij verlaat Medea en hun kinderen en trouwt met een andere prinses. Uit wraak vermoordt Medea zijn nieuwe vrouw én hun eigen kinderen. 

Het moderne verhaal van International Theater Amsterdam: 

De succesvolle arts Anna probeert haar leven na een gedwongen opsluiting weer op de rails te krijgen. 

Na een mislukte poging haar echtgenoot Lucas te vergiftigen en haar herstel in de psychiatrie, is ze vastbesloten haar gezin weer bij elkaar te brengen. 

Ze is bereid Lucas zijn affaire met de jonge Clara te vergeven en wil er alles aan doen om samen aan een nieuwe toekomst te bouwen. 

Al snel blijken haar verwachtingen niet te sporen met die van de mensen om haar heen. 

Alles wat haar dierbaar is, dreigt ze te verliezen: haar man, haar kinderen, haar carrière. 

De gedroomde nieuwe start in haar leven wordt een afdaling in de duistere hoeken van haar geest.

Kenmerken van theater

Kenmerken van theater: presentatie

We vormen groepen: de tafel waaraan je zit is je groep

Elke groep krijgt een kenmerk ; noteer zaken op het wisbordje

Samen zorgen jullie ervoor dat jullie onderstaande vraag kunnen beantwoorden en jullie antwoord kunnen presenteren aan de klas:

Welk(e) ervaring / boodschap / gevoel heeft de regisseur van Medea in het fragment proberen over te brengen, door middel van 

Voorstelling ; 

Lichaam ; 

Stemgebruik ;

Mise-en-scène ; 

Speelstijl ; 

en Theatervormgeving?

                                                    Ik kies willekeurig wie gaat presenteren. 

Theaterstijlen

• Cabaret
  
• muziektheater
  
• Locatietheater 
• Bewegingstheater
• Teksttoneel
  

Cabaret

• Humor
  
• Alledaagse onderwerpen
  
• Maatschappij-kritisch  (duidelijke moraal)
• Vaak zelfspot (imago)

Muziektheater

• Muziek en theater komen samen
  
• Muziek inzetten om een verhaal te vertellen

Musical = Lichte muziek is leidend

Opera = Klassieke muziek is leidend

Muziektheater = Muziek speelt een eigen rol

Locatietheater

• Anders dan in theatergebouw of openluchttheater
• Vaak buiten: strand, duinen, bos, industrieterrein, treinstation
• Plek-afhankelijk
• Locatie versterkt verhaal
• Unieke ervaring

Bewegingstheater

• Verhaal vertellen door uitdrukkingskracht van lichaam
• Fysieke beeldtaal
• Fysieke mogelijkheden verkennen
• Anders dan dans?

Teksttoneel

• Veel theater start vanuit een tekst
• Tekst als belangrijkste component
• Nieuwe of bestaande theatertekst

Dimensie: Herkenning en vervreemding

Vervreemding is het gevoel dat je een situatie niet begrijpt en deze niet kunt vatten. Een kunstwerk kan zo'n gevoel opwekken.

Hiervoor is herkenning nodig: anders is het helemaal onbegrijpelijk.

>> een melodie die je kent van vroeger, 

een landschapsschilderij van een land waar je wel eens bent geweest. 

Iets dat past in jouw beeld of herinnering ergens van.

Banksy: Dismaland

Welke herkenning roept deze naam bij je op? 

Banksy werkt met vervreemding: 

je gaat scherper en kritischer kijken. Er klopt iets niet.. Dus jouw hersenen gaan 'aan'.

Welke elementen wekken bij jou een gevoel van herkenning op? En welke van vervreemding?

Welk effect creëert Banksy met Dismaland?

Theatermaker Bertolt Brecht wil begin 20e eeuw een verandering in theater teweeg brengen: het publiek niet naar een andere wereld brengen, maar ze juist kritisch laten nadenken. 

Hij wil dit bereiken aan de hand van vervreemdingseffecten:

- Scènes in een andere volgorde / van decor wisselen voor de ogen van het publiek

- Spelers mogen zich niet inleven in verhaal

- Doorbreken van de vierde wand

>> Alles om jou als toeschouwer er aan te herinnering dat je naar theater kijkt 

     en niet naar het echte leven: dit houdt je scherp en kritisch.

Vervreemding in het theater

Vervreemding (Jeugd) Shakespeare theater Diever

De originele tekst van Shakespeare wordt bewerkt

- minder lang en in het Nederlands

De inhoud , het verhaal, wordt vertaald naar nu

- aansluiting bij beleving

- inspelen op mensen van nu: meningen / emoties / gebeurtenissen

De thema's en de boodschap wordt vertaald naar nu

- de boodschap; er wordt je iets meegegeven waar je over nadenken kunt

- de thema's zoals jaloersheid, inhaligheid, slechte gewoontes zijn van alle tijden soortgekijk; in het verhaal zijn deze nog laat zestiende eeuw / vroeg zeventiende eeuws maar ze worden ook vertaald naar hoe het nu gaat.

Vervreemding (Jeugd) Shakespeare theater Diever

de theatervormgeving:

kostuums;

- bijzonder en eigentijds; vaak wordt er vervreemding gebruikt

- soms verwijzen ze naar begrippen die bij de status of het beroep passen

- ze worden in een stijl vormgegeven: passend bij de 17e eeuw maar ook bij nu en met veel fantasie

decor:

- verhalend maar met vervreemding en grappen

- bijzondere en originele "ideeën" om het verhaal te ondersteunen of juist vervreemding

test 

Waarom zou je met een bril van herkenning & vervreemding naar een kunstvorm kijken?

Waarom zou een theaterregisseur kiezen voor vervreemding?

Waarom is het handig om de kenmerken van theater te kennen?

Bezoek Shakespeare theater Diever

Op vrijdag 20 sept speelt Shakespeare Theater Diever 19.45 - 22.15

de voorstelling  "Wintersprookje, de tijd zal het leren"

Dat is een toneelstuk geschreven door William Shakespeare

- veelal thema's als afgunst, inhaligheid

- lange hoogdravende monologen en dialogen

- moraliteit wordt onderstreept

- teksttoneel

Het stuk is eigentijds bewerkt door regisseur Jack Nieborg:

- minder hoogdravend en minder lange monologen en dialogen

- veel droge humor toegevoegd en vaak wordt de vierde wand doorbroken

- vervreemdende mise en scene

- vervreemdende theatervormgeving

Het verhaal" de tijd zal het leren"

Een vrolijk sprookje met een verdrietig verhaal over een koning die de plank volledig misslaat wanneer hij zijn zwangere vrouw van overspel verdenkt en alles wat hem lief is stukmaakt. Wat blijft erover als bijna iedereen vele jaren later weer onverwachts voor zijn neus staat?

Tijdens een vriendschappelijk bezoek van de koning van Bohemen aan Sicilië is de Siciliaanse koningin Hermione zwanger geraakt. Aangezien Hermione en de koning van Bohemen het goed met elkaar kunnen vinden, en de logeerpartij al negen maanden duurt, krijgt de koning van Sicilië het sterke vermoeden dat zijn vriend overspel heeft gepleegd met zijn vrouw. 

Hij wil hem laten doden, maar de gast weet bijtijds te ontkomen. 

Hermione daarentegen wordt in de gevangenis geworpen en bevalt daar van een dochter. 

De koning verbant de baby naar een verlaten oord. Hermione stort in en men gaat ervan uit dat ze is gestorven. 

Het verbannen meisje wordt gered door een schaapherder en liefderijk door hem verzorgd. Vele jaren later komen de hoofdpersonen uit dit sprookje weer samen op Sicilië en staan vol berouw rondom een standbeeld van Hermione. 

Het beeld komt tot leven en daarna leefden ze nog een tijdje gelukkig.

Opdracht Shakespeare theater Diever

groep 1:

Voorstelling; noem de titel

1. vertel de kern van het verhaal, de locatie, de sfeer en de boodschap

2. leg uit hoe de titel, de locatie en de sfeer terugkomt in het stuk in 4 scenes

groep 2:

Lichaam; kies een acteur en leg de kern van de scene uit (4x)

                   vertel iets over deze onderdelen in deze bepaalde scene:

                   mimiek - houding - beweging - uitdrukking: van deze acteur

groep 3:

Stemgebruik; kies een acteur en leg de kern van de scene uit (4x)

                            vertel iets over deze onderdelen in deze bepaalde scene:

                            volume: hard, zacht;

                            tempo: snel, langzaam;

                            accenten;

                            intonatie; van deze acteur

Groep 4:

Mise-en-scène; leg uit hoe het toneel is ingericht

                               vertel van 4 scenes hoe de acteurs zich over het toneel bewegen

                                de richtingen

Groep 5:

Speelstijl; kies een acteur en leg uit (4x)

                    wat is de speelstijl van deze acteur in elke scene:

                     gestileerd, nadrukkelijk geacteerd; 

                     naturalistisch, naar de werkelijkheid; 

                     hoe komt dit voor: aanwezigheid van ‘vierde wand’; 

                                                         erkenning van het publiek

Groep 6:

Theatervormgeving A;

              Beschrijf hoe deze onderdelen op het toneel eruit ziet/klinkt in 4 scenes:

                                decor - licht - muziek - geluid

                                 scenografie: realistisch, abstract 

                                (hoe zien de spullen en mensen eruit)

Groep 7:

Theatervormgeving B;

                Beschrijf hoe deze onderdelen op het toneel eruit ziet in 4 scenes:

                                  kostuum - grime - rekwisieten

                                  scenografie: realistisch, abstract 

                                 (hoe zien de spullen en mensen eruit)

 

Elke leerling behoudt zijn eigen toegewezen theaterkenmerk

                         zoals geoefend is in de les

1 les:

Noteer van je eigen kenmerk hoe dit is verwerkt in de voorstelling: 

overleg met de groep

 

Les daarna:

Bespreken we klassikaal de voorstelling:

elke groep presenteert het eigen onderdeel / theaterkenmerk en de 4 scenes

elke groep krijgt een cijfer