13. Grieks: bijv nw -ος, -η/-α, -ον en congruentie

• Grieks
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2,3

Bijvoeglijk naamwoord en congruentie

- De rijtjes van ἀγαθος, ἀγαθη, ἀγαθον 

- De rijtjes van μακρος, μακρα, μακρον

- De rijtjes van πολυς  en  μεγας

- Congruentie: herkennen en toepassen

Welk woord is een bijvoeglijk naamwoord?

1. de man
2. hij loopt
3. snelle
4. graag

Het bijvoeglijk naamwoord

Een bijvoeglijk naamwoord zegt altijd iets over een zelfstandig naamwoord. Bijvoorbeeld: de lieve hond

In het Grieks heeft een bijvoeglijk naamwoord een:

naamval, getal en geslacht

Voorbeeld: ὁ καλος ποταμος (de mooie rivier, nom ev m)

Of: τους καλους ποταμους (de mooie rivieren, acc mv m)

Of: την καλην νικην (de mooie overwinning, acc ev v)

De rijtjes

mannelijk              vrouwelijk           vrouwelijk                    onzijdig

ἀγαθος                     ἀγαθη                    μακρα                             ἀγαθον

ἀγαθου                    ἀγατης                   μακρας                           ἀγαθου

ἀγαθῳ                      ἀγαθῃ                    μακρᾳ                             ἀγαθῳ

ἀγαθον                    ἀγαθην                   μακραν                           ἀγαθον

ἀγαθοι                     ἀγαθαι                    μακραι                            ἀγαθα

ἀγαθων                   ἀγαθων                   μακρων                          ἀγαθων

ἀγαθοις                   ἀγαθαις                  μακραις                          ἀγαθοις

ἀγαθους                  ἀγαθας                   μακρας                            ἀγαθα

Tip!

Kijk eens! De uitgangen zijn hetzelfde als bij ὁ δουλος, ἡ μαχη, το τεκνον. Als je die dus goed kent, dan ken je deze rijtjes ook!

De rei-regel

Het rijtje van μακρα is misschien een beetje afwijkend. Hier geldt de rei-regel: woorden die qua stam eindigen op een r, e of i (ρ, ε, ι), krijgen een α in plaats van een η. 

μακρα of ἀνδρεια bijvoorbeeld

Congruentie

Congruentie betekent dat een znw en een bijv nw dezelfde naamval, getal (ev/mv) en geslacht (m/v/o) hebben 

Voorbeeld: του ἀγαθου δουλου (alles gen. ev m)

De uitgangen zijn in het voorbeeld hierboven hetzelfde, maar dat is niet altijd zo. Kijk maar:

της ἀγαθης γυναικος (alles gen ev v, maar ἡ γυνη gaat volgens het sinas-rijtje)

De woorden hebben niet dezelfde uitgang, maar congrueren toch. Kijk dus goed volgens welk rijtje een woord verbogen wordt!

Welke hoort er niet bij? Woorden congrueren als ..., ... en ... gelijk zijn

1. naamval
2. tijd
3. getal
4. geslacht

Welke woordsoorten kunnen congrueren?

Congrueer de juiste woorden met elkaar

το δορυ

ταις γυναιξιν

οἱ ποδες

ὁ ἡγεμων

ἀσπιδι

καλῃ

ἀγαθος

μακρον

καλαις

καλοι

Welke woorden congrueren NIET?

1. ὁ καλος δουλος
2. τῳ πλοιῳ ἀγαθῳ
3. αἱ ἀγαθας θυγατερες
4. ἡ χωρα μακρα

Congrueer de juiste woorden met elkaar

ὁ ἀνηρ

της μαχης

του δουλου

αἱ γυναικες

τα τεκνα

ἀγαθα

βαρβαραι

μακρας

ἀνδρειος

καλου

nominativus

genitivus

dativus

accusativus

ἀγαθος ἡγεμων

ἀσπιδι καλῃ

καλοι ποδες

δορυ μακρον

καλαις γυναιξιν

ἡρωας ἀνδρειους

καλου δουλου

γυναικων ἀνδρειων

Wat congrueert met γυναικα?

1. καλαι
2. ἀνδρεια
3. ἀγαθην
4. μακρους

Wat congrueert met ὀνομασιν?

1. ἀγαθοι
2. ἀγαθῳ
3. μακροις
4. μακρον

μεγας en πολυς

Uitleg

Deze rijtjes zijn onregelmatig. Je moet ze dus leren. Kijk goed naar hoeveel λ-en er in het woord zitten, hoe het woord ineens midden in het rijtje verandert, etc. 

Er zitten gelukkig ook veel overeenkomsten met de normale rijtjes in

Wat congrueert met πολυ?

1. ἡ νυξ
2. τα ὁπλα
3. ἡ δικη
4. το ὑδωρ

Wat congrueert met μεγαν?

1. πετραν
2. γην
3. ἱππον
4. δικη

Wat congrueert met πολυς?

1. οἰνος
2. δορυ
3. γυναικος
4. τιμη

Plaatsing

• Een bijvoeglijk naamwoord kan zonder lidwoord voorkomen: 

       ἀνδρειος ἡρως of ἀνδρειος ἡρως 

• Of met een lidwoord:

      A) tussen lidwoord en znw: ὁ ἁνδρειος ἡρως
      B) erachter met herhaling van het lidwoord: ὁ ἡρως ὁ ἀνδρειος 

Vertaal: ὁ μεγας ἡρως την τυχην ἀθλιαν οὐκ ἐφυγεν

Hint

ἡ τυχη betekent 'lot'

ἀθλιος betekent 'ongelukkig'

Congrueer de juiste woorden met elkaar

τους ἀνδρας

το δουλον

πραγματι

τας γυναικας

τεκνον

μεγα

βαρβαρας

μεγαν

ἀνδρειους

καλῳ

WAAR

NIET WAAR

Woorden die congrueren hebben altijd dezelfde uitgang

Een vrouwelijk znw kan congrueren met een mannelijk bijv nw

Congruentie houdt in: naamval, getal en geslacht zijn gelijk

της γυναικος congrueert met μακρας

Hoe goed beheers je dit onderdeel voor je gevoel? Druk uit in een cijfer van 1-10