H9 voorkennis alkenen en additie

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Alkenen & additie

Wat moet je kennen/kunnen?

• Je weet dat in een alkeen een dubbele binding aanwezig is.
• Je weet de algemene formule voor een alkeen.
• Je kan de regels van de systematische naamgeving toepassen bij een alkeen.

Deze les bevat twee filmpjes met uitleg. Bekijk deze als de uitleg op de dia's niet voldoende is om de stof te herhalen.

H5.1 en H5.2

Een ALKEEN is een onverzadigde koolwaterstof.

Het molecuul bevat een C=C binding. 

alkanen

• C_nH_2n+2
• verzadigde koolwaterstoffen
  
• alleen C - C bindingen

alkenen

• CnH2n
  
• onverzadigde koolwaterstoffen
• bevat één C =C binding

Alkaan

Alkeen

Sleep de woorden naar het juiste vak

onverzadigd

verzadigd

C6H12

C18H38

C4H10

C23H46

propaan

etheen

De algemene fomule voor een alkeen is C_nH_2n

Bij de stamnaam gebruik je de uitgang -een

Een ALKAAN is een eenvoudige koolwaterstof, waarbij tussen de koolstofatomen alleen enkele bindingen voorkomen. 

NAAMGEVING:

etheen

propeen

but-1-een

but-2-een

Als er in een molecuul twee keer een C=C binding voorkomt, wordt de uitgang bij de stamnaam: dieen

Dit molecuul heet: but-1,3-dieen

In dit molecuul komt er naast de C=C binding ook nog  een halogeenatoom voor.

REGEL: de groep in uitgang van de naam krijgt dan het laagste nummer!

(hier: de dubbele binding)

3-broom-prop-1-een

karakteristieke groepen:

onthoud: deze karakteristieke groep bepaalt de uitgang van de stof en heeft ALTIJD het LAAGSTE plaatsnummer

• C=C           > alkeen

Systematische naamgeving

1. Zoek de langste keten C-atomen = stamnaam > Ma En Pa Blowen Perfecte Hasj Heel Ongezond Niet Doen

2. karakteristieke groep = uitgang: 

- alleen C-H (CnH2n+2) > - aan           - C=C- > - een

3. benoem overige zijgroepen =  voorvoegsels >alfabetische volgorde

halogenen (Cl, F, Br, I) of koolstofketens (-CH3 = methyl, -CH2CH3 = ethyl)

4. plaats telwoorden bij groepen die meer dan 1x voorkomen (di, tri, tetra, penta)

5. geef ELKE groep een plaatsnummer:

- bij alkanen: achter elkaar geplaatst zo laag mogelijk getal

- overige groepen: karakteristieke groep (stap 2) zo laag mogelijk

systematische naamgeving alkenen

• langste keten: 4 C-atomen
  met daarin een C = C
  dus stamnaam is buteen 
• de C = C krijgt een zo laag mogelijk plaatsnummer:
  voor structuur 1: but-1-een 
  
  voor structuur 2: but-2-een

systematische naamgeving alkenen

• langste keten: 4 C-atomen
  met daarin een C = C
  dus stamnaam is buteen 
• de C = C krijgt een zo laag mogelijk plaatsnummer: 1 of 3
  dus but-1-een
• zijketen is een methylgroep op het 3e C-atoom
  dus 3-methylbut-1-een

Een alkeen bevat:

1. een C=C binding
2. een C=H binding
3. twee keer een C-C binding

Wat is de algemene formule van een alkeen?

1. C​n​​H​n​​
2. C​n​​H​2n​​
3. C​n​​H​n+2​​
4. C​n​​H​2n+2​​

Geef de naam van de volgende alkeen:

Geef de systematische naam:

H5.4 Additie reactie

                           C2H4        +       Br2      ->       C2H4Br2

Kenmerken van een additiereactie

• Je start met een onverzadigde koolwaterstof  (C=C)
• Je voegt één van de volgende stoffen toe: 

             Br2,    Cl2,    H2,    HF,    HCl,    HBr,     HI  of    H2O.

• De dubbele binding klapt open en er ontstaat één nieuwe stof
• De reactie verloopt snel

Additie met water

Bij een additiereactie met water splitst het H2O molecuul in een H-atoom en een -OH groep. Het H-atoom komt aan het ene C-atoom en de -OH groep aan het andere C-atoom

waaraan herken je een additiereactie?

1. er wordt een C=C gevormd
2. er worden twee stoffen samengevoegd
3. de C=C verdwijnt
4. het reactieproduct heeft meer atomen dan de beginstof

Welke stof ontstaat er bij de reactie van propeen met broom (dus Br2)?

1. 1-broompropaan
2. 1,2-dibroompropaan
3. 1,3-dibroompropaan
4. 2,3-dibroompropaan

Teken in je schrift de additie van water aan propeen. Welk(e) stof(fen) ontstaan?

1. propaan-1-ol
2. propaan-2-ol
3. beide
4. geen van beide

Teken in je schrift de additie van water aan but-2-een. Welk(e) stof(fen) ontstaan?

1. butaan-1-ol
2. butaan-2-ol
3. butaan-3-ol
4. butaan-2-ol en butaan-3-ol

uitleg

Een molecuul water kun je tekenen als H - OH. Bij additie zal de H aan het ene C-atoom van de C=C binden (als de C=C openklapt) en de OH aan het andere C-atoom.

Als de C=C precies in het midden van de keten zit (symmetrisch molecuul), maakt het niet uit op welke manier H-OH eraan gaat zitten. Dit is het geval bij but-2-een. Als de C=C niet precies in het midden zit, zoals bij propeen, krijg je twee verschillende reactieproducnten.