Van 'Golden Age' naar 'Great Depression'

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

5 Van Golden Age naar Great Depression

• Tijd van de Wereldoorlogen 1900 - 1950
  

5.1 De roaring twenties

Deelvraag: Welke moderniseringen op sociaal, cultureel en economisch gebied zijn kenmerkend voor de roaring twenties?

Begrippen

• isolationisme
• roaring twenties
• Great Migration
• consumptiemaatschappij
• drooglegging

Personen

• Warren G. Harding
• Wilson

5.1 De roaring twenties

De Amerikaanse overheid greep tijdens de oorlog in op de economie om ervoor te zorgen dat de grondstoffen zo goed mogelijk werd benut (oorlogseconomie)

1920 verkiezingen; Republikein Warren G. Harding wordt verkozen.

• Kritiek op president Wilson
• Terugkeer naar isolationisme
• Overheid bemoeit zich zo min mogelijk met economie

President Warren G. Harding

President Woodrow Wilson

Woodrow Wilson was een voorstander om Amerika uit het isolationisme te halen. Hij vond dat het land een taak had om actief deel te nemen op het 'wereldtoneel' zo vond hij bijvoorbeeld dat Amerika mee moest doen aan de Eerste Wereldoorlog zodat ze de wereld veilig konden maken voor de democratie. Ook was hij de bedenker van de Volkenbond (soort voorloper van de Verenigde Naties) in deze organisatie moesten landen met elkaar overleggen in de hoop grote oorlog voortaan te kunnen voorkomen.

5.1 De roaring twenties

In de jaren '20 van de vorige eeuw kende de Verenigde Staten een ongekende periode van economische voorspoed. Deze tijd wordt daarom ook de roaring twenties (roerige jaren 20) genoemd.

De ongekende welvaart bracht veranderingen met zich mee op sociaal, economisch en cultureel gebied.

• Uitgaansleven (bioscopen, nachtclubs, restaurants) entertainment industrie (hollywood + sport)
• Luxe goederen (auto, televisie, radio, koelkast, stofzuiger etc.) consumptiemaatschappij
• Mensen trokken van het platteland naar de steden (industrieel-urbane samenleving) Great Migration

5.1 De roaring twenties

tekst

5.1 De roaring twenties

De roaring twenties waren niet alleen maar positief maar er waren ook schaduwzijdes aan de ontwikkelingen in Amerika.

• toename georganiseerde criminaliteit door de drooglegging

• toename verschillen tussen arm en rijk

• toename racisme en discriminatie 

5.1 De roaring twenties

Veel Amerikanen waren geen voorstander van de moderne samenleving die ontstond. Zij vonden b.v. dat er teveel veranderde aan de traditionele christelijke normen en waarden. 

Eén van de boosdoeners was in hun ogen het grote drankgebruik en uitgaansleven. Om de sociale ellende op te lossen werd een wet aangenomen waarmee drank verboden werd. Dit heet de drooglegging.

Gevolg was echter niet dat er minder geweld en criminaliteit kwam maar juist meer. Er werden illegale drankstokerijen en drinkgelegenheden opgericht. Deze werden gerund door de georganiseerde misdaadfamilies (maffia).  De maffia families werden gigantisch rijk en machtig in de periode v/d drooglegging. 

Tommy gun

De Thompson sub-machine gun (Tommy gun) was het favoriete wapen van de maffia families. Hier waren enkele redenen voor, ten eerste was het erg goedkoop. Het was namelijk op grote schaal gemaakt om tijdens de 1e Wereldoorlog gebruikt te worden. Maar toen deze voorbij was ging het Amerikaanse leger de overgebleven wapens verkopen en kwamen ze voor bijna niks op de markt. Ten tweede was het een betrouwbaar wapen dat weinig onderhoud nodig had.

Al Capone

Eén van de bekendste maffiabazen uit die tijd is Al Capone.

5.1 De roaring twenties

Het verschil tussen arm en rijk werd ook veel groter. De rijken werden super rijk en de armen konden amper rond kopen. Arbeiders en boeren gingen daardoor vaker geld lenen om rond te kunnen komen.

Ze geloofden in 'the American dream'  en dat iedereen rijk kon worden in Amerika, als je maar hard genoeg werkte en je best deed. Velen zagen de economie ook snel groeien en hadden er vertrouwen in dat al het geleende geld ze later wel terug zouden kunnen betalen.

Dit systeem van te duur leven (meer uitgeven dan je eigenlijk hebt) werkte totdat de economische crisis toesloeg.

Deze afbeelding is een symbolisch sterke uitdrukking van Amerika tijdens het interbellum. In de eerste 10 jaar groeide de welvaart tot ongekende hoogtes. Het werd een echte consumptiemaatschappij en zelfs de middenstand kon luxeproducten zoals auto's, koelkasten, radio's etc. veroorloven. Maar na de beurscrash ontstond een gigantische economische crisis. Het leven boven de standaard (dure spullen kopen van geleend geld) kwam veel Amerikanen duur te staan. Ze verloren hun banen,  huizen en alle dure spullen.

Op deze afbeelding staat een groep werkelozen die in de rij staan voor een gaarkeuken zodat ze gratis voedsel kunnen krijgen. Terwijl er achter hun een reclameposter is die opschept dat Amerika het rijkste land ter wereld is.

5.1 De roaring twenties

Tijdens de jaren '20 sloten veel blanke Amerikanen zich aan bij de Klu Klux Klan. Deze extreem racistische groep was eerst vooral populair op het platteland maar begon in deze tijd ook in de grotere steden meer aanhangers te krijgen. 

In 1935 telde de organisatie meer dan 5 miljoen leden, hierdoor konden ze zelfs invloed krijgen op de landelijke politiek. Zo werd b.v. mede door hun de 'National Origens Act' aangenomen die immigranten uit Zuid- en Oost-Europa moest tegenhouden.

De KKK heeft duizenden afro-amerikanen gelyncht (vermoord door woedende menigte). 

Ze droegen witte pakken met puntmutsen zodat zij hun gezicht konden verbergen en politieagenten niet precies zouden weten wie er mee deden aan de lynchpartij. 

5.2 De grote depressie

Deelvraag: Wat waren de oorzaken en gevolgen van de economische crisis die in 1929 uitbrak en die wereldwijd merkbaar was?

Begrippen

• zwarte donderdag
• beurskrach
• economische wereldcrisis

Personen

• Harding
• Coolidge
• Hoover

5.2 De grote depressie

Kapitalisme = het investeren van kapitaal (geld, grondstoffen, goederen etc.) met het doel een zo'n hoog mogelijk rendement te behalen (het kapitaal zo snel mogelijk te laten groeien). Dus met kapitaal meer kapitaal maken.

• In de jaren 20 waren alle presidenten afkomstig uit de republikeinse partij die groot voorstanders waren van het kapitalisme en de vrijemarkteconomie.
• Zoveel mogelijk vrijheid voor ondernemers en zo min mogelijk overheidsbemoeienis in de economie.
• Gevolg was dat er steeds grotere verschillen kwam in rijkdom en dit vormde een groot risico voor de Amerikaanse economie.

Geef een concreet voorbeeld van kapitalisme.

5.2 De grote depressie

• overproductie in landbouwsector (mechanisatie, investeringen Eerste Wereldoorlog)

• consumptiemaatschappij (live now, pay later; leven boven de stand op geleend geld en normale gezinnen krijgen hoge schulden)

• aandelenspeculatie met geleend geld (weinig controle op banken en financiële instellingen die leningen verstrekten)

• verzadiging van de markt (de rijke Amerikanen hadden de producten al, de armen konden ze niet betalen en de Europeanen waren aan het herstellen van de Eerste Wereldoorlog)

Leg uit waarom de boerensector in de problemen kwam.

Waarom leverde het motto 'live now, pay later' een risico op voor de Amerikaanse economie?

1. Omdat mensen later wellicht dood waren en de schulden niet meer terug konden betalen.
2. Veel te veel mensen gingen spullen kopen die ze eigenlijk niet konden betalen. Zodra ze hun baan verloren kregen banken/bedrijven het geld van de leningen niet meer.
3. Omdat veel boeren bleven zitten met onverkoopbare producten, konden ze hun leningen aan de bank niet terugbetalen.
4. Er werd eigenlijk niet gekeken naar de economische draagkracht van de mensen als zij spullen op afbetaling kochten. Hierdoor bouwde veel gezinnen grote schulden op.

5.2 De grote depressie

• Eind jaren '20 omslag in economie zichtbaar. Minder verkoop consumptiegoederen en daling huizenmarkt.
• Beurshandelaren beginnen aandelen te verkopen.
• Paniekreactie op zwarte donderdag (12 miljoen aandelen aangeboden op één dag)
  
• beurskrach.
• banken en bedrijven failliet.
• economische crisis.

Waarom daalde de verkoop van consumptiegoederen aan het eind van de jaren 20?

1. De markt was verzadigd.
2. De Europeanen kochten de producten op.
3. De consumptiemaatschappij raakte uit de mode.
4. Door zwarte donderdag konden mensen die producten niet meer betalen.

5.2 De grote depressie

• Amerika ging over op protectionisme (bescherming van de eigen markt).

• Voerde bijvoorbeeld hoge invoerbelastingen voor buitenlandse producten.

• Bedrijven die aan Amerika verkochten zagen vraag dalen, gingen dus minder produceren en mensen ontslaan.

• Die mensen kunnen leningen niet betalen en gaan minder kopen.

• Banken en bedrijven over de hele wereld komen in de problemen.

• Economische wereldcrisis. 

Leg uit waarom/waardoor de economische crisis uit de VS veranderde in een wereldcrisis.

5.3 Roosevelt en de New Deal

Deelvraag: Met welke maatregelen reageerde Hoover en Roosevelt op de economische problemen?

Begrippen

• Great Depression
• Democratische partij
• New Deal
• werkgelegenheidsprojecten

Personen

• Roosevelt
• Hoover

5.3 Roosevelt en de New Deal

Herbert Hoover: 'Prosperity is just around the corner'

• Republikeinen wilde zo min mogelijk overheidsbemoeienis, de economie was als een zieke patiënt die op eigen kracht moest genezen.

• Geen hulp of maatregelen vanuit de federale overheid.

Hoovervilles

Rond de grote steden in de VS ontstonden dergelijke sloppenwijken. Deze werden spottend 'Hoovervilles' (Hoover dorpen) genoemd. Hier woonden de mensen die hun baan verloren hadden en daardoor hun huis niet meer betalen konden. Zij bouwde van golfplaat, en afvalhout hutjes. Hier was uiteraard geen riolering, stromend water of electriciteit.

Waarom waren de Republikeinen zo erg tegen overheidsingrijpen?

1. Ze vonden dat mensen door hun eigen schuld in de armoede waren beland en het dus ook zelf moesten oplossen.
2. Ze waren van mening dat ingrijpen teveel geld zou kosten en dat de overheid failliet zou gaan.
3. Ze waren overtuigd van het vrijemarktkapitalisme, zolang de overheid zich niet bemoeit zal de economie zichzelf sturen en zorgen voor welvaart.
4. Ze hadden niet goed door hoe groot de problemen eigenlijk waren onder de gemiddelde Amerikaan.

Wat hebben het ontstaan van de Hoovervilles te maken met de voorgaande paragrafen? (gebruik de woorden: roaring twenties, consumptiemaatschappij, beurskrach)

5.3 Roosevelt en de New Deal

• Hulp kwam alleen van liefdadigheidsinstellingen, deze konden de grote vraag echter niet aan en bleven ook veel mensen zonder hulp.
• Steeds meer banken en bedrijven gingen failliet, werkeloosheid en armoede nam enorme vormen aan.

• De economische crisis was veranderd in de 'Great Depression'

Deze foto van een moeder met haar kinderen is één van de bekendste afbeeldingen van de Great Depression. Je kunt op haar gezicht haast de zorgen aflezen. De foto is genomen terwijl zij in een krot zat (Hoovervilles) met haar jonge kinderen.

Liefdadigheidsinstellingen

De overheid deed niks tegen de armoede, uitkeringen zoals we tegenwoordig kennen waren er niet. Als mensen hun baan verloren waren ze vaak direct enorm arm. In de VS was het namelijk normaal geworden om dure spullen te consumeren met geleend geld. Bijna niemand had dus een buffer aan spaargeld. Wanneer de baan verloren was werd dit direct gevolgd door enorme armoede. Gaarkeukens probeerde zoveel mogelijk mensen toch eten te geven, maar hier was nooit genoeg voor iedereen.

werkeloosheid

Doordat zoveel bedrijven failliet gingen konden ontslagen arbeiders ook nergens anders een baan vinden. Er kwamen teveel mensen op de arbeidsmarkt in één keer.

5.3 Roosevelt en de New Deal

• presidentsverkiezingen 1932, gewonnen door Franklin Delano Roosevelt van de Democratische partij.
• Hij beloofde de New Deal (nieuwe aanpak)

• Hij vergeleek de economie met een kaartspel waar de kaarten opnieuw geschud moesten worden om mensen weer nieuwe kansen te bieden.
• De overheid moest juist wel ingrijpen in de economie om de Great depression en de armoede te bestrijden.

Wat zal de maker van deze tekening bedoeld hebben en is het denk je een voorstander of tegenstander van FDR?

Wat zal de maker van deze tekening bedoeld hebben en is het denk je een voorstander of tegenstander van FDR?

5.3 Roosevelt en de New Deal

• relief, recovery and reform

• minumum loon en uitkeringen (relief)
•  Banken werden strenger gecontroleerd en er kwamen meer regels voor het verstrekken van krediet. (reform)

• Werkgelegenheidsprojecten (wegen, dammen en andere infrastructuurprojecten) (recovery)

• De New Deal was succesvol, werkeloosheid was in 1933 25% en in 1936 nog maar 16%. Ook waren de lonen gestegen en het aantal faillissementen van bedrijven ging naar beneden.
• Om dit te doen moest de overheid wel veel geld investeren en gingen de belastingen erg omhoog. Ook kreeg FDR veel kritiek en noemde veel landgenoten hem een communist en dictator.

spotprent New Deal

Leg uit welk verband er is tussen de New Deal en deze grafieken, gebruik concrete voorbeelden van maatregels uit de New Deal.

01:31

Welk economisch gevaar aan de consumptiemaatschappij wordt al duidelijk uit dit stukje film?

02:12

Hoe heet het wanneer dit gebeurd?

1. Mensen lijden aan koop moeheid.
2. Een economische crisis.
3. De koopkracht van de mensen daalt.
4. De markt is verzadigd.

02:58

Waarom werden ook de aandelen van 'gezonde' bedrijven verkocht?
Welk probleem krijgen die bedrijven daardoor?

03:19

Sleep de tekstvakjes naar de juiste plek om de vicieuze cirkel weer te geven die in het filmpje naar voren komt. Begin ik vakje 1.

Mensen kunnen leningen niet betalen, en komen in de problemen

De vraag naar goederen daalt nog verder en bedrijven blijven met producten zitten.

Mensen zijn bang dat het nog slechter zal worden en houden het beetje geld dat ze hebben vast ipv. uit te geven.

Veel bedrijven ontslaan mensen of gaan failliet.

05:13

Waarom wordt de hele economie getroffen en niet alleen de bedrijven die producten leveren aan de VS?

06:29

Welke R van de New Deal hoort bij deze maatregel van premier Colijn?

1. Relief
2. Reform
3. Recovery

08:47

Welke R van de New Deal hoort er bij deze maatregel van premier Colijn?

1. Relief
2. Reform
3. Recovery

01:31

Hoe werd de tijd die beschreven werd genoemd?

1. The glorieus twenties
2. The roaring twenties
3. The great depression
4. The great migration

5.4 Einde aan de crisis, begin van de oorlog

Deelvraag: Welke invloed hadden de spanningen in Europa en Azië op het beleid van Roosevelt?

Begrippen

• isolationisme
• Good Neighbor Policy

Personen

• Franklin Delano Roosevelt
• Josef Stalin
• Adolf Hitler

5.4 Einde aan de crisis, begin van de oorlog

• herkiezing Roosevelt in 1936 (46 van de 48 staten)

• Toenemende kritiek op New Deal, werd vergeleken met het communisme en de planeconomie (vijfjarenplannen van Stalin)

• 1937 Roosevelt dacht dat het ergst van de crisis voorbij was en ging bezuinigen
• Averechts effect, de maatregels van de New Deal hadden weinig effect toen er minder geld beschikbaar was.

Waarom gingen tegenstanders van Roosevelt de New Deal vergelijken met het communisme?

5.4 Einde aan de crisis, begin van de oorlog

• Het isolationisme van de republikeinse voorgangers werd doorgezet door Roosevelt

• Alleen de banden met latijns-Amerika moesten verbeterd worden omdat dit goed zou zijn voor de economie van de VS, dit werd de Good Neighbor Policy genoemd

 

• spanningen in Europa door opkomst dictators zoals Mussolini, Hitler en Stalin

Good Neighbor Policy

Hier is een voorbeeld van de Good Neighbor Policy. De Amerikaanse overheid laat Walt Disney een film maken die specifiek gericht was op Midden- en Zuid-Amerika om de vriendschappelijke banden te versterken. Uiteraard was dit niet de enige maatregel die genomen werd.

Waarom voerde FDR (Franklin Delano Roosevelt) zijn Good Neighboor Policy?

1. Hij was ervan overtuigd dat vriendschappelijke banden met Zuid-Amerika goed zou zijn voor de economie van de VS (afzetgebied producten en invoer grondstoffen).
2. Hij wist dat alleen Zuid-Amerikaanse landen makkelijk met een landleger de VS konden bereiken en zij waren dus de enige echte bedreiging en moesten dus te vriend worden gehouden.
3. Dit was één van de drie keer R van de New Deal, namelijk Relationship. Om de economie te herstellen wilde hij geld lenen uit Zuid-Amerikaanse landen zodat hij de werkgelegenheidsprojecten kon betalen.
4. Zuid-Amerika waren nog koloniën van Europese landen. Door deze te vriend te houden konden ze zich toch bemoeien met de problemen in Europa zonder risico te lopen direct bij een oorlog betrokken te raken.

5.4 Einde aan de crisis, begin van de oorlog

• Roosevelt was sterk voorstander van democratie en dus tegen dictators zoals Hitler, toch vond hij isolationisme verkiesbaar boven inmenging 

• 1935 werd in de VS de Neutraliteitswet aangenomen (VS mag geen wapens verkopen aan landen die in oorlog zijn)
• Japan (bondgenoot Duitsland) had te weinig grondstoffen en ging in Azië gebieden veroveren
• Gevolg was spanning bij VS, GB en FR.

NSDAP en Hitler aan de macht

Hitler was in 1933 aan de macht gekomen in Duitsland. Hij beloofde het Duitse volk dat hij het Verdrag van Versailles zou vernietigen (dus geen herstelbetalingen meer die de economie van Duitsland sloopte, terugname van de verloren gebieden en wederom een groot/modern Duits leger). Hij beloofde dat hij Duitsland machtiger en groter dan ooit zou maken en hierdoor dreigde een nieuwe oorlog uit te breken in Europa.

Waarom zorgde het Imperialisme van Japan voor spanning bij Engeland, Frankrijk en de VS?

1. De VS, GB en FR waren de leiders van de Volkenbond. De belangrijkste taak van deze organisatie was om de internationale vrede te bewaken. Als Japan gebied ging veroveren dan moesten zij hiertegen optreden.
2. De VS was zelf van plan om Aziatische gebieden te veroveren en wilde hierin niet gestoord worden door Japan. GB en FR hadden erg veel inwoners wonen in hun Aziatische koloniën en zij vreesde voor hun levens.
3. De VS zag Azië als hun afzetgebied, dit zouden ze verliezen als het in handen kwam van Japan en GB en FR hadden meerdere koloniën in Azië die wellicht zouden worden aangevallen door Japan.
4. Japan was bondgenoot van FR en GB, zij waren bang dat het veroveren van gebieden er toe zou kunnen leiden dat Hitler in Europa een oorlog zou beginnen. De VS was bang omdat Japan dicht bij Hawaï ligt en dit zou worden aangevallen door Japan.

5.4 Einde aan de crisis, begin van de oorlog

• 1939 Hitler valt Polen binnen, begin 2e WO

• 7 december 1941 verrassingsaanval door Japan op Pearl Harbor (marinebasis VS op Hawaï)
• Congres geeft toestemming oorlogsverklaring aan Japan, Amerika is toegetreden tot de oorlog.

• Economie herstelt snel door de oorlog er kwam zelf een tekort aan arbeidskrachten.

Deze video is niet meer beschikbaar

Welke video was dit?

Uiteraard zijn de beelden in dit filmpje niet origineel en weten we niet of de aanval op Pearl Harbor precies zo is verlopen. Wel zijn de wapens die gebruikt zijn en veel andere feiten kloppend met de historische realiteit zoals we die kennen en geeft het dus een redelijk beeld van hoe de aanval verlopen zal zijn. Het is afkomstig uit de film 'Pearl Harbor'.

Leg uit wat deze afbeelding te maken heeft met het snelle economische herstel van de VS

Zinkend Amerikaans oorlogsschip op 7 december 1941 gelegen in Pearl Harbor.

Welk onbedoeld positief gevolg voor de positie van de vrouw kun je afleiden uit deze poster? (poster afkomstig uit 1944)

Begrippen quiz: hoofdstuk 5

Wie?

Spelregels

• De deelnemer krijgt één punt voor het geven van een goede definitie (omschrijving van het begrip)
• De deelnemer krijgt nog één punt van het geven van een voorbeeld bij de omschrijving
• Wie de deelnemer wordt willekeurig vastgesteld door op het kleine rad te draaien. Wanneer een leerling geweest is wordt zijn/haar naam verwijdert uit het rad totdat iedereen één keer is geweest.
• Leerling met de meeste punten wint
• De docent treed op als jury wat betreft de validiteit van de omschrijving en de kwaliteit van het voorbeeld.