H8 straling paragraaf 3 straling gebruiken

• Natuurkunde
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

straling gebruiken

paragraaf 3

alfastraling

Er bestaan 3 soorten ioniserende straling, namelijk alfastraling, betastraling en gammastraling. 

Alfastraling is de meest voorkomende ioniserende straling en heeft het kleinste doordringende vermogen, er is dus geen erg dicht materiaal nodig om deze straling tegen te houden. alfastraling kan niet door de huid heen dringen, toch kan het je organen beschadigen bijvoorbeeld bij inslikken of inademen. alfastraling bestaat uit een Helium-kern (2 protonen en 2 neutronen). Bij alfaverval komen er uit de kern van een groter atoom dus 2 protonen en 2 neutronen los (zie afbeelding). bijvoorbeeld:

betastraling

Betastraling heeft een iets groter doordringend vermogen dan alfastraling. Je zal dus een dikker materiaal moeten gebruiken om betastraling te stoppen. Alfastraling wordt al door 1 velletje papier tegen gehouden. Om betastraling tegen te houden is een heel boek nodig. Betastraling kan enkele centimeters in de huid doordringen. het kan je huid dus wel aantasten, maar je organen niet, tenzij je een stof inneemt die radio-actief is. Bij betaverval wordt een neutron uit de kern omgezet in een proton, daarbij komt o.a. een elektron vrij.

gammastraling

Gammastraling heeft het grootste doordringende vermogen en gaat dwars door je huid en organen heen, gammastraling kan je organen dan ook erg beschadigen. Botten kunnen gammastraling enigzins tegenhouden, omdat ze zo dicht zijn. Om je lichaam tegen gammastraling te beschermen wordt vaak gebruik gemaakt van een lodenschort. Om alle gammastraling tegen te houden is lood van enkele cm’s dik nodig.

3 soorten straling

Er bestaan 3 soorten straling, namelijk: 

alfastraling klein doordringend vermogen, dus alleen schadelijk bij inademen of inslikken (straling van binnen in je lijf)

betastraling iets groter doordringend vermogen, dus voornamelijk schadelijk voor de huidcellen niet je organen (tenzij je deze straling indemt of inslikt).

gammastraling (groot doordringend vermogen) schadelijk voor heel je lichaam ook je organen. ook bij bestralen van buitenaf.

dracht van deeltjes

Hoe ver straling door kan dringen in een bepaald materiaal wordt de dracht van straling genoemd. 

Alfastraling dringt in lucht bijv. 3cm door en in aluminium maar 0,0015cm. 

De dracht van alfadeeltjes in aluminium is dus veel kleiner dan in lucht. 

Betastraling komt in lucht 300cm ver. De dracht van betadeeltjes in lucht is dus groter dan die van alfadeeltjes in lucht.

tracer

Een tracer is een stof die radio-actief vervalt. Een tracer stof een stof die gammastraling uitzend, omdat deze straling het lichaam weer kan verlaten via organen en huid en vervolgens kan worden gedetecteerd met stralingsgevoelige chips die zich buiten het lichaam bevinden. Deze tracer stof kan in een ziekenhuis worden geinjecteerd via een injectie of infuus of kan worden ingeademd als gas.  De tracer wordt vervolgens door organen opgenomen die in de buurt zitten van het punt waar de vloeistof geinjecteerd of ingeademd is. Wanneer gedeelten van het orgaan of bloedbaan niet zichtbaar worden op de afbeelding die gemaakt wordt met de gammacamera, dan zit daar hoogstwaarschijnlijk een verstopping of ander probleem.

bestraling van binnenuit of buitenaf

Meestal wordt bij de bestrijding van kanker van buitenaf bestraald. Er wordt een bron van gammastraling op het gezwel gericht. De gammastraling maakt zo de kankercellen kapot. het gezonde weefsel om het gezwel heen moet zo goed mogelijk worden afgeschermd, zodat deze cellen intact blijven. Soms kan men er van buitenaf niet goed bij en moet er van binnenuit bestraald worden. De patient krijgt dan een radio-actieve stof ingespoten. het nadeel hiervan is dat de patient dan tijdelijk zelf radio-actief is, omdat de stof die is ingespoten enige tijd na het inspuiten nog blijft vervallen. bij bestraling van buitenaf zit deze bron buiten het lichaam en komt alleen de straling in je lijf. voor bestralen van binnenuit wordt een stof genomen met een zo klein mogelijke halfwaardetijd, zodat deze snel uit het lichaam verdwijnt

Ben je veilig als je een mondkapjes draagt in een gebied met alleen alfastraling?

1. Ja
2. Nee

Welk type straling heeft het grootste doordringende vermogen?

1. Alfastraling
2. Betastraling
3. Gammastraling

Wanneer is de dracht het grootst?

1. Alfastraling in lucht
2. Alfastraling in aluminium
3. Betastraling in lucht
4. Betastraling in aluminium

Er wordt een röntgenfoto gemaakt van een gebroken been. Wordt de persoon die bestraald wordt met röntgenstraling daarbij zelf ook tijdelijk radioactief?

1. Ja
2. Nee

Er wordt een kankergezwel bestraald van buitenaf. Wordt de persoon die bestraald wordt daarbij zelf ook tijdelijk radioactief?

1. Ja
2. Nee

Er wordt een beetje radioactief jood ingeslikt (pillen) om zo een ontregelde schildklier weer te reguleren. Wordt de persoon die de radioactieve jodium pillen slikt daarbij zelf ook tijdelijk radioactief?

1. Ja
2. Nee

Er wordt een CAT scan gemaakt met een contrast vloeistof (vloeistof met een radioactief stofje, de tracer). De contrast vloeistof wordt via een infuus ingebracht. Wordt de persoon die de CAT scan krijgt daarbij zelf ook tijdelijk radioactief?

1. Ja
2. Nee

Wanneer iemand last heeft van zijn schildklier kan soms besloten worden dit te behandelen met radioactief Jood. Leg uit waarom jodium geschikt is voor bestraling van binnen uit?

Welke stof is het meest geschikt als medische tracer?

1. Cesium-131
2. Cesium-134

Waarom kan een radioactieve stof die alfastraling uitzend niet worden gebruikt als tracer?