9.5. Halfgeleiders

• Natuurkunde
• Middelbare school
• vmbo k, g
• Leerjaar 3

Elektrische componenten

Diode

Led

Transistor

LDR

NTC

automatische systemen

automatische systemen bestaan altijd uit 3 blokken, namelijk:

automatische systemen

invoerblok: in het invoer blok vindt je sensoren.

verwerkingsblok: hier zit alle elektronica (computer gedeelte) en schakelaars

uitvoerblok: in het uitvoerblok zit de zogenoemde actuator.

invoer: sensoren

sensoren meten een verandering in de omgeving. 

Te denken valt aan een verandering van de hoeveelheid licht (lichtsensor), een verandering in temperatuur (temperatuursensor), maar ook het wegvallen van een stroom bij een onderbroken stroomkring (reedcontact).

verwerkingsblok: schakelaars

in het verwerkingsblok zitten schakelaars. Meestal wordt gebruik gemaakt van automatische schakelaars, 

zoals een transistor of relais.

uitvoer: actuator

Een actuator is een (extern) onderdeel/apparaat 

dat wordt ingeschakeld door de schakelaar, bijv. een sirene/zoemer, lamp, airco etc.

Diode

1

Wanneer brandt de
lamp?

1. A
2. B
3. C
4. D

LED

een LED (light emitting diode) is een diode die licht geeft

Bekijk de schakeling. Welke LED zal branden?

1. LED1
2. LED2

Het relais

Met een relais kun je als een schakelaar gebruiken om een apparaat AAN en UIT te zetten.

• Buitenlampen


• Startmotor
• Alarmen

Transistor

Transistor

Schakelaar S is open. Dan gaat er geen stroom door de basis, de transistor is dan een isolator en de actuator werkt niet.

Schakelaar S is gesloten. Dan gaat er wel een stroom door de basis, dan is de transistor een geleider en werkt de actuator.

Inbraak alarm

a) Raam intact, stroom loopt via 

raam terug

b) Raam kapot, stroom loopt naar

Basis. Alarm gaat af.

Tekst

Tekst

Tekst

De transistor

Er kan alleen stroom lopen van de emitter (E) naar de collector (C) wanneer er een stroom loopt van de basis (B) naar de collector (C).

NTC

TEMPERATUURSENSOR

(temperatuurgevoelige weerstand)

Hoge temperatuur -> lage weerstand -> veel stroom

Lage temperatuur -> hoge weerstand -> weinig stroom

LDR 

Een weerstand die afhankelijk is van de hoeveelheid licht dat op de weerstand valt.

• Meer licht (hoe feller)
  
• kleinere weerstand (R)
• grotere stroomsterkte (I)

Reed contact

Reedcontact

Een beweegbaar stukje ijzer wordt door een magneet tegen de stroomdraad getrokken. Hierdoor wordt de schakelaar gesloten en kan de stroom door de kring bewegen.

Voorbeeld de kilometerteller op de fiets 

reed contact

Een reed contact is een glazen omhulseltje waarin twee metaal draden zitten die elkaar in het midden niet raken.

Toepassingen: in een inbraakinstallatie (ramen en deuren)

inbraakalarm