Hoofdstuk 1.1 +1.2

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

Aarde - Landschapszones

Par. 1.1

Het landschap als dynamisch systeem

Leerdoelen par. 1.1

• Je kent de verschillende geofactoren.
• Je begrijpt hoe geofactoren samenhangen met name in relatie tot de bodem.
• Je kunt het landschap als dynamisch systeem beschrijven.

Wat zijn geofactoren?

Geofactoren

Welke geofactoren zijn het meest dominant?

De onderdelen van een landschap die op elkaar inwerken en samen de processen aan en het uiterlijk van het aardoppervlak bepalen.

Welke geofactoren zijn het meest dominant?

1. Klimaat en gesteente
2. Ondergrond en klimaat
3. Ondergrond en water
4. Klimaat en mens

Dwarsdoorsnede

Een bos als dynamisch systeem (bron 5)

Wat hoort waar?

• organisch afval
  
• levend organisch materiaal
  
• humusrijke grond
• onveranderde grond
  
• uitgespoelde grond
  

A

Levend organisch materiaal

B

Organisch afval

C

Uitgespoelde grond

D

Humusrijke grond

E

Onveranderde grond

Een combinatie van processen houdt een voedselkringloop in stand:

•  fotosynthese
  
•  mineralisatie
  
•  humusvorming
  
•  uitspoeling
  
•  inspoeling
•  verwering
  

Fotosynthese (ook: koolstofdioxide-, koolzuur- of koolstofassimilatie) is een vorm van biosynthese, waarbij energie uit zonlicht wordt gebruikt om gasvormig koolstofdioxide om te zetten in de vaste stof glucose. Bij deze chemische reactie komt zuurstofgas vrij. 

Waar vindt welk proces plaats?

• fotosynthese?
• uitspoeling?
• inspoeling?

A

Fotosynthese: 

Water + CO2 + licht + voedingsstoffen --> Plantaardig materiaal

B

Bladeren vallen op de grond: organisch afval

Bladeren en takjes worden afgebroken tot humus en mineralen. Wormen en bacteriën verteren geheel of gedeeltelijk organisch afval

C

Uitspoeling:

Er zakt meer neerslag naar beneden dan er weer terug omhoog komt > dit neemt humus en mineralen verder mee naar beneden

D

Inspoeling:

Dieper in de grond blijft de humus steken tussen bijv. de zandkorrels

E

Nog dieper in de grond vind je de grondsoort waarin de bodem gevormd wordt. Door verwering kunnen de gronddeeltjes wel steeds kleiner worden.

Stencil bodems

Vraag 1 t/m 12

Het klimaat heeft grote invloed op het type bos dat ergens voorkomt

A

Naaldbos > in de boreale zone

(lange koude winter, kort groeiseizoen)

B

Tropisch regenwoud > in de tropische zone

(warm, veel neerslag)

C

Loofbos > in de gematigde zone

(seizoensinvloed, voldoende neerslag)

Als klimaat en begroeiing veranderen,
is het logisch dat de processen die de verkleuring van de grond veroorzaken ook anders zijn.

Geoxideerde ijzerdeeltjes. De rest van de stoffen uit de grond is door snellere mineralisatie en uitspoeling niet meer aanwezig.

Het hele jaar door is er uit- en inspoeling. Er onstaat een dikke laag organisch materiaal

Weinig groeiseizoen. Vorming en afbraak van organisch materiaal gebeurt traag: dikke laag organisch materiaal.

Welke processen horen (vooral) bij welke bodem?

• mineralisatie
  
• uitspoeling
• humificatie
• inspoeling 
  
• chemische verwering
  

Mineralisatie is het proces waarbij organische verbindingen (plantenresten, afgevallen bladeren,…) in of op de bodem door micro-organismen worden omgezet in anorganische (minerale) verbindingen (vb. nitraat, koolstofdioxide).

Door humificatie wordt een deel van het vers organisch materiaal omgevormd tot organische stof in de bodem.

Naaldbos                 Tropisch bos                        Loofbos

humusvorming 
uit- en inspoeling

sterke mineralisatie

sterke uitspoeling

sterke chemische verwering

mineralisatie en humusvorming

uit- en inspoeling

Bekijk 1a in je boek. Welke letters zijn juist? Voer los in.

Bekijk figuur 1 blz 5 opdrachtenboek, en oefening 2a

1

2

3

4

5

6

Verwering

Mineralisatie

Afsterven organisch materiaal

Fotosynthese

Humificatie

Uitspoeling

2b

Humificatie

Mineralisatie

Voedingsstoffen

Volledige afbraak organisch materiaal

Gedeeltelijke afbraak organisch materiaal

Humus

Binding water en voedingsstoffen

1.2 wisselwerking tussen de geofactoren

H2 Landschapszones

Domein Aarde

V6

Lesdoel

• Waardoor verschillen de landschapszones zo sterk van elkaar?

Ontstaan landschapszones

Verschillen in klimaat leiden tot verschillen in wisselwerking tussen de geofactoren en daarmee tot verschillende landschapszones.

Verschillen binnen de landschapszones ontstaan door reliëf. 

Bossen

• Voldoende water (nuttige neerslag)
• zomertemperatuur niet te laag
• groeiseizoen niet te kort

verschillende klimaten -> verschillende bossen -> verschillende bodems

In welke landschapszones ontbreekt bos en waarom?

Verschillende soorten bodems

• Tropisch regenwoud: rode bodems -> chemische verwering, geen humusvorming
  
• Loofwoud: humus 
  
• Naaldwoud: organisch afval, veel uitspoeling -> witgrijze bodem 
  

Verschillende soorten bodems

• Aride zone: neerslagtekort -> geen humusvorming, geen uitspoeling (alleen verdamping)
• Gematigde breedte: nuttige neerslag 0, grassteppe -> geen uitspoeling, humusvorming
• Polaire zone: kort groeiseizoen, lage temperatuur, veen -> geen uitspoeling (permafrost), geen humusvorming.

De mens

doorbreekt het natuurlijke systeem

d.m.v. landbouw

1. natuurlijke kringlopen worden doorbroken

2. van biodiversiteit naar monocultuur

Opdrachten

Jullie gaan zelf de hoofdvraag van par. 4 beantwoorden. 

Geef per landschapszone:

1. drie kenmerken
2. één foto 
3. Leg uit hoe de mens het gebied gebruikt of beïnvloedt

Praktisch

Wie:             In tweetallen

Wat:             ...

Wanneer:  huiswerk

Hoe:            Lesboek en internet

Lengte:      ...

Inleveren: it's learning

Opdrachten

Maak 

Hoofdstuk 2

§ 3

Opdr. 1 t/m 5