Woordenschat

• Nederlands
• HBO
• Studiejaar 2

SYNONIEM

Een synoniem is een woord dat wat betreft betekenis (ongeveer) gelijk is aan een of meer andere woorden.

Synoniemen zijn twee of meer verschillende woorden met (ongeveer) dezelfde betekenis.

Soms staat er een synoniem van een onbekend woord in de tekst, je kunt de betekenis van het onbekend woord dan raden.

SYNONIEM - voorbeelden

zelfstandig - op zichzelf

chaos - puinhoop

neertellen - betalen

uitgave - editie

OMSCHRIJVING

Een omschrijving is een woord of zijn woorden waarmee verteld wordt wat iets is.

Wanneer er in een tekst een omschrijving van een onbekend woord staat, kan de betekenis hieruit afgeleid worden.

OMSCHRIJVING - voorbeelden

journalist - iemand die informatie verzamelt en openbaar maakt op internet, tv of krant

actualiteit - alles wat op dit moment belangrijk is

VOORBEELD

Voorbeelden worden in teksten soms gebruikt om onbekende woorden uit te leggen.

Door een voorbeeld in een tekst weet je meteen wat de schrijver bedoeld.

Voorbeelden kunnen voor of na de onbekende woorden worden gebruikt.

VOORBEELD - voorbeeld

Voorbeelden zijn te herkennen aan woorden als:

bijvoorbeeld, zo is er...., zoals, denk maar aan, neem, zo.

Vandalisme, zoals het vernielen van bushokjes, is een groot probleem in de stad.

VOORBEELD - voorbeeld

Voorbeelden kunnen ook te herkennen zijn aan

een dubbele punt (:)

Wij houden van buitensporten: varen, wandelen, bergbeklimmen en mountainbiken.

TEGENSTELLING

Tegenstelling zijn woorden die elkaars tegengestelde zijn. Soms kun je de betekenis van een onbekend woord raden, omdat de tegenstelling van dat woord in de tekst staat.

Woorden als maar, echter, toch en daarentegen geven aan dat er een tegenstelling wordt genoemd.

TEGENSTELLING - voorbeeld

goedkoop - duur

begrijpelijk - onbegrijpelijk

koud - warm

bang - dapper

BEKEND WOORDDEEL

Soms kun je de betekenis van een onbekend woord begrijpen doordat je al een deel van het woord kent.

- samenstellingen

- woorden met voorvoegsel

- woorden met achtervoegsel

BEKEND WOORDDEEL - voorbeeld

- samenstellingen: vleesvervanger. Je kent de woorden vlees en vervanger. Je kunt raden wat vleesvervanger betekent.

- woorden met voorvoegsel: ongezond. On betekent niet, dus ongezond betekent niet gezond.

- woorden met achtervoegsel: gevoelloos. -loos is hetzelfde als zonder. Gevoelloos betekent zonder gevoel.

Afleidingen & Samenstellingen

WAT IS EEN SAMENSTELLING?

• Een woord dat uit meerdere woorden bestaat, noem je een samenstelling.
  
  
• hogesnelheidslijn 
  
• vaatwasmachine

Samenstelling

• Alle delen (twee of meer) kunnen zelfstandig voorkomen.
• Vaak twee zelfstandige naamwoorden.
  
• Soms ook een combinatie van zelfstandig naamwoord met een bijvoeglijknaamwoord, telwoord, werkwoord of afkorting.
  

BEHANDELEN en HANDELING

• Basiswoord?
• -> handel(en)
• Voor- / achtervoegsel bij BEHANDELEN? 
• -> be-
• Voor- / achtervoegsel bij HANDELING?
• -> -ing

Afleiding

• Woord waarvan niet alle delen zelfstandig kunnen voorkomen.
  
• Verkleinwoorden, meervouden en werkwoordsvervoegingen zijn voorbeelden van afleidingen.
  
• Een grondwoord vormt de basis en daaraan zijn voor- en/of achtervoegsels toegevoegd.

Voorvoegsels

• Er bestaan veel woorden met be-, ge-, her-, on(t)-, ver-, wan-, en aarts- ervoor.
  
  
• Deze korte stukjes zijn voorvoegsels, je schrijft ze altijd op dezelfde manier. 

Voorbeelden

gezang

beantwoorden

herzien

ontcijferen

vergeven

wangedrag

aartsrivaal 

Achtervoegsels

• Er zijn veel woorden met -heid, -lijk, -ing, -ig, -er, -erd, -aar, -aard, -baar, -rik of -isch erachter.
  
  
  
• Deze korte stukjes zijn achtervoegsels.
  
  
• Je schrijft ze altijd op dezelfde manier. 

Voorbeelden

blijheid

duidelijk

afdeling

aardig

aansteker

eigenaar

aaibaar

fantastisch

Waarom?

• Door voor- en achtervoegsel verandert de betekenis van een woord.
  
  
  
• Kijk dus altijd goed in de zin wat er precies bedoeld wordt.
  
  
  Het einde van de film is prachtig.
  De docent kan eindeloos doorzeuren over mijn punt

Voor die jeans moet je veel betalen.

Synoniem voor betalen:

1. absoluut
2. neertellen
3. verrichten
4. talloze

De leerlingen voeren veel klusjes uit.

Synoniem voor voeren uit:

1. absoluut
2. neertellen
3. verrichten
4. talloze

Mijn haar zit aan beide kanten gelijk.
Tegenovergestelde voor aan beide kanten gelijk:

1. verkeert in goede staat
2. asymmetrisch
3. eindeloos
4. naar eigen zeggen

De brug is er slecht aan toe.
Tegenovergestelde voor is er slecht aan toe:

1. verkeert in goede staat
2. asymmetrisch
3. eindeloos
4. naar eigen zeggen

Bedenksel
(woord met achtervoegsel)
Wat is de betekenis?

1. wat iemand denkt
2. de mening van iemand
3. wat iemand bedacht heeft
4. wat iemand kan

Ongelijk
(woord met voorvoegsel)
Wat is de betekenis?

1. wel hetzelfde
2. niet hetzelfde
3. niet mogelijk
4. wel mogelijk

Zorgeloos

Geef een omschrijving

1. met heel veel zorgen
2. met zorgen
3. zorgelijk
4. zonder zorgen

Ik was te laat op school en had daarvoor een smoes bedacht
Geef een voorbeeld

1. daarom kreeg ik straf
2. de brug stond open
3. morgen ga ik naar de kapper
4. iets wat je verzint

Doelen deze les

Volgende les

Afsluiting

Zijn er nog vragen?

Controleer of je huiswerk hebt

Homoniemen

Homoniemen

• Weet jij al wat homoniemen zijn?  
• Welke homoniem zie je op deze afbeelding?  

Kijk eens naar de volgende zinnen:

1. Mijn broer en ik zitten op de bank tv te kijken.

2. Mijn kleine zusje heeft voor het eerst geld op de bank gezet.

Wat valt je op aan deze 2 zinnen?

1. Mijn broer en ik zitten op de bank tv te kijken

2. Mijn kleine zusje heeft voor het eerst geld op de bank gezet.

bank --> hetzelfde woord, maar 2 betekenissen

Dit noem je homoniemen

Homoniemen

De woorden zijn qua vorm en klank hetzelfde, maar hebben een andere betekenis.

bal (feest, rond voorwerp)
blik (dun metaal, oogopslag)
was (wasgoed, vetachtige stof)

Even testen

Wat betekent het woord tussen haakjes in zinsverband?

De [aanslag] kun je makkelijk verwijderen.

1. misdadige aanval
2. laagje afgezet vuil
3. ernstige benadeling

U kunt het beste de [ring] nemen om er te komen.

1. cirkelvormig voorwerp
2. strijdperk
3. kring
4. rondweg

Wat een [spook]!

1. geest
2. waanvoorstelling
3. magere onuitstaanbare vrouw

Appels met [stekken] laat ik liggen.

1. loot
2. rotte plek
3. vaste aasplek

De oude man begint te [malen].

1. fijnmaken
2. draaien(van een molen)
3. piekeren
4. in de war zijn

De wet maakt het mogelijk criminelen te [plukken].

1. van takken losmaken
2. ontdoen van veren
3. geld afpakken
4. trekken, peuteren

Carla wil [zich aansluiten] bij de tennisclub.

1. telefonisch verbinden
2. het met iets eens zijn
3. lid worden

Het lijkt mij een nogal [sterk] verhaal.

1. stevig gemaakt
2. veel van een bepaalde stof bevattend
3. vol spierkracht
4. overdreven

HOMONIEMEN

Wat is een homoniem?