4.2 + 4.3 Oppervlakte/inhoud & nature vs nurture

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Welkom

Tas van tafel

Laptop + notitiespullen pakken

Ga in deze Lesson-Up

Doel

Je kent het verschil tussen ontwikkeling en groei en weet hoe groei wordt gereguleerd

Ontwikkeling

Niet alleen groei, maar ook verandering. 

Lichamelijk én Geestelijk

Wat is het verschil tussen groei en ontwikkeling?

Hormonen

Groeihormoon stimuleert celdeling in de groeischijven van pijpbeenderen

Schildklierhormoon zorgt voor botrijping

Lengtetoename

Voedselzekerheid

Kwaliteit voeding

Minder ziekten

Waarom, naarmate je groter wordt, ben je beter in je warmte vasthouden? Oftewel, waarom moet een baby heel veel kleren aan?

Wat betekent dit 

voor een kind?

• bereken oppervlakte en inhoud voor kubussen met riblengte 1,2 en 4. 
• Bereken daarna de oppervlakte-inhoud ratio (verhouding) 
• Welke invloed heeft het  oppervlak (huid) op warmteverlies/productie
• En het volume?

In de peutertijd (1-3) worden waarden, normen en gewoonten vastgelegd, in belangrijke mate naar het voorbeeld van de ouders/opvoeders. Als dit in deze periode niet gebeurt heeft dit gevolgen voor de rest van het leven. Deze vorm van leren heet:

1. Inzicht
2. Inprenting
3. Conditioneren
4. Imitatie

Doel

Je kunt primaire, secundaire én tertiaire geslachtskenmerken van elkaar onderscheiden.

geslachtskenmerken die vanaf de geboorte zichtbaar zijn: penis of schaamlippen

Verschillen in kleding en hoe je je gedraagt

Lichamelijke verschillen die zich ontwikkelen tijdens de puberteit

Primaire geslachtskenmerken

Secundaire geslachtskenmerken 

Tertiaire geslachtskenmerken

primair geslachtskenmerk

secundair geslachtskenmerk

tertair geslachtskenmerk

vagina

Lage stem

Zaadballen

Doel

Je kunt een onderzoek ontwerpen waaruit valt af te leiden tot in hoeverre een eigenschap door erfelijke factoren óf omgevingsfactoren wordt bepaald.

Nature/nurture 

erfelijkheid: Nature

omgeving: Nurture

genotype+omgeving = fenotype

tweelingonderzoek

Saïd en Kees zijn precies even bruin. Saïd heeft meer allelen voor bruin huidpigment dan Kees. Hoe kan het dat ze toch even bruin zijn?

Vooral nature of vooral nurture?

Nature

Nurture

Beide

bloedgroep

oogkleur

nagellengte

schoolprestaties

criminele neigingen

Wetenschappelijk onderzoek

Wat is de invloed van nurture (omgeving) op criminele neigingen?

Maak met je buur een onderzoeksontwerp om dit te onderzoeken (4 min)

(niet te veel praktische details, denk aan onderzoeksvaardigheden vorig jaar)

Twee eiig

• Twee eicellen, twee zaadcellen 
• Genetisch verschillend

Een eiig

• Één eicel en één zaadcel
• Genetisch identiek

Welke soort tweelingen gebruik je om nature te onderzoeken?

1. Eeneiige tweelingen
2. Twee-eiige tweelingen

Je vergelijkt 1 eiige tweelingen met 2 eiige tweelingen. Wat verwacht je bij de eigenschap 'bloedgroep'?

1. 1 eiige tweelingen hebben altijd dezelfde bloedgroep, 2 eiige meestal niet
2. 1 eiige tweelingen hebben altijd dezelfde bloedgroep,2 eiige tweelingen soms niet
3. 2 eiige tweelingen hebben altijd dezelfde bloedgroep, 1 eiige meestal niet
4. 2 eiige tweelingen hebben altijd dezelfde bloedgroep, 1 eiige soms niet

Huiswerk

Oefenvragen 4.1
Thema 20 opdr 10

Toetsstof H4: Leerdoelen uit lessonup, de rest van H4 is bijzaak.

Hormonen behandelen we bij H5 (samengevat in 19.7 en 19.8)