‹Terug naar zoeken

Les 4, deel 2/3: Het Utregs dialect

Les 4: Het Utregs dialect
DEEL 2
1 / 32
volgende
Slide 1: Tekstslide
WoordenschatWereldoriëntatie+1BasisschoolGroep 8

Les van voorheen UGO - Gelijke Onderwijskansen

In deze les zitten 32 slides, met interactieve quizzen en tekstslides.

time-iconLesduur is: 60 min

Onderdelen in deze les

Les 4: Het Utregs dialect
DEEL 2

Slide 1 - Tekstslide

NB:
Dit lesmateriaal is tot stand gekomen in de periode 2021 - 2024 in het project UGO (Utrecht Gelijke Onderwijskansen) op basis van het curriculum van de voormalig Brede School Academie (BSA) Utrecht en in samenwerking met de gemeente Utrecht en de Utrechtse schoolbesturen PCOU Willibrord, SPO Utrecht en KSU. Het project UGO eindigt op 1 oktober 2024.


           weet je meer over over het nieuws;
           kun je vertellen over het Utrechts dialect en de verkiezing van
           het ultieme Utrechtse woord;
      
           kun je de tekst samenvatten door van elke alinea in één zin te
           vertellen wat het belangrijkste is;
         
           kun je de tien nieuwe woorden in de tekst plaatsen.
     Aan het eind van dit deel van de les:

Slide 2 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

het nieuws
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 3 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Je gaat zo een nieuwsartikel lezen (en samen bespreken). 
Maar wat is een geschikt artikel om te kiezen?
Het artikel is voor iedereen interessant genoeg.
Het is niet te kort, maar ook niet te lang.
Je kunt er veel vragen over stellen.
het nieuws
de tekst
terugblikken
Je kunt er je mening over geven.
Er komen door het
artikel nieuwe vragen en ideeën bij je op.
Je kunt er verder over doordenken en praten.
Je kunt er zelf oplossingen bij bedenken.

Slide 4 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

    
Kies nu zelf een nieuwsartikel van één van deze websites en lees het goed.
Straks moet je in een paar zinnen kunnen vertellen wat je hebt gelezen!

Klik op de oranje linkjes
om de website te openen. Artikel gelezen? Keer dan
terug naar deze les.
Trouw
NOS.nl
AD
NU.nl
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 5 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies


Op welke website heb jij een artikel gelezen?
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 6 - Poll

Deze slide heeft geen instructies


Wat is de titel van jouw artikel?
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 7 - Open vraag

Deze slide heeft geen instructies


           Waarover ging jouw artikel? Vat de tekst samen in je eigen woorden.
Vóórdat je de tekst gaat lezen,
ga je deze video bekijken.
In de video zie je dat in veel winkels superfoods te koop zijn: bessen, zaadjes en drankjes die je als aanvulling op je dagelijkse eten kunt gebruiken. 
scannend lezen
Scannen, hoe doe je dat?
  • Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
  • Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
  • Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
  • Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?
Samenvatten?
Denk aan:
  • Over wie (of wat) gaat het?
  • Wat is er aan de hand?
  • Waar was dat?
  • Wanneer was dat?
  • Waarom was dat?
  • Hoe is het gebeurd?
  • Wat is nog meer belangrijk om te vertellen?

het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 8 - Open vraag

TIP:

In bijlage I van de Algemene Handleiding PO (Voer eens een nieuwsgesprek!) wordt uitgelegd hoe je een gesprek over het gelezen nieuws kunt voeren!

Waarom koos je dit artikel? En wat vond je er interessant aan?
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 9 - Open vraag

Deze slide heeft geen instructies

de tekst



Verkiezing van Het Ultieme Utregse woord
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 10 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Vooraf nog even dit: wat kun je doen als je een woord niet kent?
Lees de hele zin.
Ook de zin ervoor en erna zeggen
vaak iets over het woord.
Zoek het woord op in een woordenboek of in een zoekmachine op internet.
Ken je het woord in
een andere vorm wel?
Vraag het aan iemand.
Wie weet kent diegene het woord!
Kijk of er een bekend woord
zit in het onbekende woord.
Heb je het woord eerder gezien?
Waar ging de tekst toen over?
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 11 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Eerst even scannen!
Klik op de tekst om hem te vergroten en scan hem even kort door. Wil je weten hoe je dat doet? Klik dan op de button ‘scannend lezen’.
In de volgende slides gaan we de alinea's een voor een langs.
bron
Bron: Ontdek-utrecht.nl (23/7/2018)

Tekst bewerkt voor onderwijsdoeleinden.
scannend lezen
Scannen, hoe doe je dat?
  • Je leest eerst de titel, de inleiding en de kopjes van de alinea’s
  • Je kijkt naar de afbeeldingen in de tekst
  • Je bekijkt de 10 woorden die in de kantlijn zijn uitgelegd
  • Zijn er nog andere opvallende dingen in de tekst?
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 12 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies


Wat ga je in deze tekst lezen over het Utrechtse dialect, denk je?
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 13 - Open vraag

Deze slide heeft geen instructies

de titel en de inleiding
Verkiezing van Het Ultieme Utregse woord

Wordt het ‘goazer’, ’gehakballegi’, ‘ slaoiemmer‘ of toch ‘stadsjie’? De eerste selectie van 25 Utrechtse woorden is bekendgemaakt. Uiteindelijk zal de zoektocht leiden naar hét Utrechtse woord. De verkiezing is georganiseerd door Rake Zaak om aandacht te vragen voor het verdwijnen van het Utrechtse dialect.  
Klik hier voor de betekenis van deze woorden.
ultiem
Betekenis: het meest duidelijk
het nieuws
de tekst
terugblikken

het dialect
Betekenis: de streektaal
Klik hier en luister mee!

Slide 14 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies


Hoe komt het denk je dat het Utrechtse dialect aan het verdwijnen is?
Denk ook even terug aan het filmpje uit deel 1 van deze les.
Klik hier en luister mee!
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 15 - Open vraag

Deze slide heeft geen instructies

de eerste alinea
De identiteit
Rob Vermeulen, mede-eigenaar van Rake Zaak, legt uit hoe het idee is ontstaan: “We zijn een bureau voor merk en design en we wilden kijken hoe het ervoor staat met de stad Utrecht als merk. Utrecht wordt eigenlijk steeds internationaler, dus wat blijft er nou over van de identiteit? Daarnaast merkten we dat het Utrechtse dialect een beetje verdwijnt en daar wilden we aandacht voor vragen”.
de identiteit
Betekenis: het eigen karakter
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 16 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies


Wat wordt er bedoeld met 'Utrecht als merk', denk je?
Klik hier en luister mee!
het nieuws
de tekst
terugblikken

Tip!
Maak je deze opdracht zelfstandig en weet je het even niet meer precies? Dan kun je altijd een paar dia's terug om de alinea of de hele de tekst  nog een keer te bekijken.

Slide 17 - Open vraag

Deze slide heeft geen instructies


Utrecht wordt steeds internationaler.
Wat wordt daarmee bedoeld? En hoe komt dat denk je?
Klik hier en luister mee!
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 18 - Open vraag

In deze tekst wordt met 'internationaler' bedoeld dat er steeds meer mensen met andere nationaliteiten (dat betekent afkomstig uit andere landen) naar Utrecht komen.
de tweede alinea
Typisch Utrechts 
Opvallend veel van de eerste selectie woorden bestaan uit verkleinwoorden zoals ‘jochie’ (figuur 1), wijffie’ en ‘stadsjie’. Dit wordt als iets typisch Utrechts gezien. “Het zegt veel over de manier waarop we in Utrecht met elkaar omgaan. Het is een heel nuchtere benadering, zelfs een directeur kan hier in Utrecht gewoon een jochie zijn”, vertelt Vermeulen. Bij de inzendingen zaten ook veel verwensingen, maar de meeste daarvan hebben de top 25 niet gehaald.  
nuchter
Betekenis: koel, zakelijk
de benadering
Betekenis: de manier waarop je iets doet
het nieuws
de tekst
terugblikken

figuur 1
Klik op de afbeelding om hem te vergrooten.
de verwensing
Betekenis: de woorden waarmee je iemand ongeluk toewenst

Slide 19 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies


Op welke manieren kan het verkleinen van een woord
de betekenis veranderen, denk je?
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 20 - Open vraag

Deze slide heeft geen instructies


Waarom zouden de verwensingen de top 25 niet gehaald hebben denk je?
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 21 - Open vraag

Deze slide heeft geen instructies

de derde alinea
Het dialect verdwijnt
Volgens Vermeulen zijn er verschillende redenen waarom het dialect verdwijnt. Zoals het grote verloop van inwoners, het feit dat oorspronkelijke bewoners van typische volksbuurten uitwijken naar de randgemeentes en doordat er meer straattaal wordt gesproken. “Het is heel jammer dat het echte Utrechts verdwijnt”, vindt hij. “Het is begrijpelijk en je kunt natuurlijk niet vasthouden aan iets dat verdwijnt, maar het blijft zonde. Als mensen uit Brabant precies hetzelfde praten als mensen uit Amsterdam of Utrecht, verdwijnt er een beetje identiteit.” 
het verloop
Betekenis: het weggaan
oorspronkelijk
Betekenis: eerste
het nieuws
de tekst
terugblikken

uitwijken naar
Betekenis: weggaan

Slide 22 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies


Waarom denk je dat het hebben van een eigen taal 
je identiteit als Utrechter kan versterken?
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 23 - Open vraag

Deze slide heeft geen instructies

de laatste alinea (1/2)
arrogant
Betekenis: als je jezelf heel goed vindt en anderen minder goed
Trots
Wat hij zo mooi vindt aan Utrecht? Dat is lastig kiezen. “Ik kan zoveel dingen opnoemen, van de Domtoren tot de unieke werven. Fiets van het station naar Oog in Al en je hebt zo’n mooie tocht. Daarnaast zijn we een vernieuwende stad en het centrum van Nederland; we zijn klein, maar doen er toe. 
Ook zijn de mensen natuurlijk heel bijzonder: trots maar niet arrogant. Het dialect hoort daar eigenlijk bij”. Op 1 augustus worden de vijf meest genoemde woorden bekendgemaakt. Vanaf die dag kan heel Utrecht stemmen op zijn of haar favoriet. 28 augustus wordt de winnaar bekendgemaakt: hét ultieme Utrechtse woord.       
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 24 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies


Wat betekent het dat Utrechters 'ertoe doen'?
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 25 - Open vraag

Deze slide heeft geen instructies

de laatste alinea (2/2)
arrogant
Betekenis: als je jezelf heel goed vindt en anderen minder goed
De 25 Ultieme Utregse Woorden (in willekeurige volgorde):
1. Jochie: jongen, jongetje
2. Dâkhaos: kat of idioot
3. (agtelijke) Gladiool: achterlijke gladiool
4. Dajakker: een klap of stomp
5. Slaoiemmer: mond (als in: hou je grote mond)
6. Paordevoorschut: afgang
7. Goazerd: gozer
8. Wijffie: vrouw(tje)
9. Ouchie: oudje
10. Mokkeltsjie: meisje
11. Stadsjie: stad, koosnaam voor Utrecht 
12. Kneien: knoeien
het nieuws
de tekst
terugblikken

13. Boogie: boterham
14. Messie: meisje
15. Wors: worst
16. Glittergladiool: discobezoeker
17. Badmuts: kale man
18. Achentachentig: achtentachtig (88)
19. Harses: hoofd
20. Huchie: (verkeers)drempel, heuveltje op de weg
21. Baoliekluivert: leegloper/nietsnut
22. Guppekop: scheldwoord: saaie vent, maf persoon, kleintje
23. Hals: rare vent
24. Gehakballegie: gehaktbal
25. Woar: waar (eg woar?!) 

Slide 26 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies


Wat is jouw favoriete woord uit de lijst? Leg ook uit waarom juist dat woord.
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 27 - Open vraag

Deze slide heeft geen instructies


Na het scannen van de tekst heb je voorspeld wat je zou gaan lezen.
Klopte die voorspelling? Leg je antwoord uit.
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 28 - Open vraag

Deze slide heeft geen instructies


                     Maak een samenvatting van de tekst door van elke alinea in één zin (in eigen woorden)
       te vertellen wat de belangrijkste informatie is.
Hoe doe je dat?
Stel jezelf steeds de vraag: wat is het belangrijkste dat deze alinea vertelt over het kopje van de alinea en wat heeft dat te maken met de titel van de tekst?
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 29 - Open vraag

Deze slide heeft geen instructies

terugblikken
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 30 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies

Hier staan de doelen van dit deel van de les.
Welke heb je al behaald? Een welke (nog) niet? Sleep ze naar het juiste vak.
het nieuws
de tekst
terugblikken

Nee, aan dit doel moet ik nog werken.
Ja, dit doel heb ik behaald.
Ik kan de tien nieuwe woorden in de tekst plaatsen.
Ik kan de tekst samenvatten door van elke alinea in één zin (in eigen woorden) te vertellen wat de belangrijkste informatie is.
Ik kan vertellen over het Utrechts dialect en de verkiezing van het ultieme Utrechtse woord.
Ik weet meer over het nieuws.

Slide 31 - Sleepvraag

Deze slide heeft geen instructies

Je bent nu klaar met deel 2 van deze les.
Veel plezier met deel 3!
het nieuws
de tekst
terugblikken

Slide 32 - Tekstslide

Deze slide heeft geen instructies