4.1 Strijd tussen kerk en staat

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Geschiedenis

Introductie

4.1 Strijd tussen kerk en staat

Geschiedenis

Leerdoel

Aan het einde van de les kun je uitleggen:

- Je weet wat de tweezwaardenleer is.

- Je weet wat koningen en de paus deden om meer macht te krijgen.

- Je weet hoe de investituurstrijd geëindigd is.

Tweezwaardenleer

Slimme heersers?

Duitse keizers benoemden bisschoppen als leenman. 

1. Geen gevaar van erfzonen, gunstig voor grondgebied.
2. Trouwer aan keizer dan aan paus

Welke twee machten noemde de tweezwaardenleer?

1. Geestelijke en ambtelijke macht
2. Wereldlijke en geestelijke macht
3. Geestelijke en spirituele macht
4. Wereldlijke en ambtelijke macht

Waarom is het gunstig om bisschoppen te benoemen als leenman?

Waarom willen koningen/keizers graag bisschoppen benoemen als leenman?

1. Bisschoppen zijn trouw aan de keizer en kunnen geen kinderen als opvolgers hebben
2. Bisschoppen zijn vroom: dat wil zeggen dat ze zich goed en netjes gedragen.
3. Bisschoppen kunnen het volk goed onder controle houden, omdat bisschoppen christelijke leiders zijn.
4. Bisschoppen zijn heel goed in het besturen van een stuk land.

Er volgt een investituurstrijd

Investituur = bekleding van bisschoppelijk ambt

1. Paus Gregorius VII (1075): 

alleen ik mag bisschoppen benoemen.

2. Duitse keizers en koningen: 

wij willen dat ook zelf doen

In de pauselijke bul Dictatus Papae legde paus Gregorius VII (ca.1023-1085) in 27 artikelen het pauselijke primaat vast. De bul is geschreven in 1075 of daarna. De paus claimt met dit document veel werelds gezag. De bul Dictatus Papae vormde dan ook een belangrijke oorzaak van de Investituurstrijd (tot 1122).

Dictatus Papae stelde de paus bóven de wereldlijke heersers, onder wie ook de keizer(s) van het Heilige Roomse Rijk. Dezse kon voortaan door de paus geëxcommuniceerd worden.

Maak nu opdracht 3 van blz 79 in je schrift. 

Excommunicatie Hendrik IV

Gang naar Canossa (1077)

Gang naar Canossa; Als de Duitse Keizer Hendrik IV een nieuwe bisschop van Milaan benoemt, roept hij de woede van de paus overzicht af. De paus heeft namelijk het alleenrecht Als het gaat om benoemen (de investituur) van bisschoppen. De paus doet Henrik In de kerkelijke ban. Milaan maakt deel uit van de leengebieden van Mathilde van Toscane. Zij besluit te bemiddelen in het conflict en nodig de paus en de koningen uit op haar kasteel bij Canossa in de Alpen. Het verhaal gaat dat Mathilde Hendrik 3 dagen heeft Laten wachten In de ijzige kou op blote voeten na de lange tocht door de Alpen, voordat ze hem binnenlaat. Mathilde kiest In het conflict de kant van de paus. Maar Omdat zijn leenmannen Hendrik ook onder druk zetten om vrede met de paus te sluiten geeft Henrik deze keer toe.

De strijd tussen Keizer Hendrik IV en paus Gregorius VII is slechts een van de vele conflicten die In de middeleeuwen plaatsvinden tussen koningen en kerkleiders. Voor koningen was het belangrijk zoveel mogelijk leenmannen achter zich te krijgen. Bisschoppen waren daarin aantrekkelijke kandidaten door het gezag dat deze kerkelijke leiders hadden In de gebieden die zij bestuurden. Het zou voor Hendrik, Gregorius en de machtige Mathilde niet bij dit ene conflict blijven: er volgen er nog veel meer. De tocht die Hendrik maakte naar Canossa is beroemd geworden als spreekwoord. Als je iets doet, waar je later spijt van hebt, moet je “de gang naar Canossa maken” Dat betekent dat Je moet toegeven dat je iets verkeerd hebt gedaan en dat je je straf daarvoor zal accepteren.

Excommunicatie is een ernstige kerkelijke straf die de gestrafte uitsluit van deelname aan het volle sacramentele en liturgische leven van de kerk.

Beschrijf in eigen woorden waar de Investituurstrijd over gaat.