Oranjes in de 19e eeuw

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Waarom Oranje?

• Voorkomen van een Russische, Pruisische bezetting 
• Oranjes waren acceptabel voor conservatieve leiders van andere landen
• Willem-Frederik had tussen 1795 en 1813 uiteindelijk de kant van de tegenstanders van Napoleon gekozen.

Willem I

• 1772 als Willem Frederik geboren in Den Haag
• Opgeleid tot militair
• eerzuchtig en ondernemend
• streng en sober
• afstandelijk en gesloten
• 1799 inval in kop van Noord-Holland (mislukt)

Op zoek naar macht

• Eerst verzoek aan Napoleon om bestuursfunctie (geen succes), daarna verzoek om compensatie voor verlies functie en goederen (-> gebieden in Duitsland o.a. Fulda)
• In voorjaar 1813 gaat hij zelf naar GB om zich aan te bieden als regeringsleider in Nederland.
• Verzoek van o.a van  Hogendorp om terug te komen naar Nederland. En als "hooge Overheid"  de "soevereine macht" op zich te nemen

Verlicht absoluut vorst

• Grote bewondering voor Frederik de Grote van Pruisen (oudoom)
  
• Soeverein  (Oranjegezinden blij) over een nieuwe eenheidsstaat  met een centraal bestuur (patriotten blij)
• Verworvenheden uit Franse tijd blijven bestaan
• In 1815 wordt hij koning der Nederlanden doordat bij het Congres van Wenen de zuidelijke Nederlanden bij het noorden gevoegd worden
• Verenigd Koninkrijk is een eenheidsstaat met vrijheid van godsdienst, en scheiding van kerk en staat. Geen trias politica (zie blz 36)

Verlicht absoluut vorst

• "Alle bestemmingen en schikkingen horen van boven na beneden en niet van beneden na boven te geschieden"
  
• Wel contact met volk in soort audiënties : "Vader Willem" (paternalisme)
• Geen  waardering voor openbaarheid van bestuur en grootschalige volkspetities.

Problemen tussen Noord en Zuid

• Economische politiek:  wel investeren in handel en industrie (NHM en infrastructuur -> o.a. Zuid-Willemsvaart) maar geen rol voor overheid bij sociale kwestie
• Taalpolitiek: vanaf 1819 -> "Nederlands de bovenhand"
• Onderwijs m.n. in het zuiden kreeg stimulans (alleen als niet kerkgebonden en in het Nederlands)
• Kerken kregen ondersteuning als zij regering steunden (in praktijk alleen Nederlands hervormde kerk) -> weerstand bij m.n. katholieken

Belgische opstand

(augustus 1830)

• revolutie in Frankrijk
• honger door slechte oogsten
• aanleiding: La Muette de Portici (opera)

10-daagse veldtocht (1830)

spotprent Willem I

1830-1831, België

Spotprent op koning Willem I en zijn familie, 1830. De koning zit op een troon opgebouwd uit ronde kazen. Aan zijn voeten een moeras met kikkers. Links de uitgever Libry met een ketting met kogel aan zijn been. Achter hem staat de kroonprins met zijn vrouw. De prinses vraagt haar man haar diamanten terug. Rechts keert prins Frederik terug uit België met kachelpijpen aan zijn jas gebonden. Op de achtergrond een Belgische opstandeling met vaandel 'Vive la Liberte'. In het onderschrift de legenda 1-6.

Willem II

• Grote invloed op landsbestuur (paternalistisch)
• Accepteert wel: ministeriële verantwoordelijkheid en contraseign
• economische zware tijden (in heel Europa): aardappelziekte
• politieke onrust in heel Europa -> in Nl verspreidt via "lilliputters"

0

1848

• nieuwe grondwet
• opgesteld door de liberaal Thorbecke
• ondertekend door Willem II
• Nederland wordt een klassieke rechtsstaat

Willem III

• Volgt vader na diens dood op in 1849
• afkeer van grondwet 1848
• regelmatig botsingen met parlement
• crisis in 1853: W III steunt aprilbeweging
• legt zich uiteindelijk neer bij stand van zaken