Toets herhalen 2.0

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

Toets voorbereiding.

• Toets hoofdstuk 7.1 + 7.2 + 7.3
• werkt de geo online alweer?

De lessonup lessonup gebruiken voor het leren van de toets.

Alle lessen zijn met Jullie gedeeld. hier staat uitleg in over de stof. Ik zal deze les uitbreiden met informatie, voorbeeldvragen en links naar filmpjes/websites.

uitleg platentektoniek

https://www.youtube.com/watch?v=fZ6mdm7pIUU

(bekijk 0:45-10:10)

ontstaan orkaan

https://www.youtube.com/watch?v=FRyYDe3l33c

https://www.youtube.com/watch?v=8j36O4OOO98

► Japan maakt deel uit van de Ring van Vuur. Dat is een gebied in de vorm van een boog rond de Grote Oceaan, waar veel vulkanen liggen en talloze aardbevingen voorkomen.

● In figuur 1 zie je de begrenzing van de Ring van Vuur. In het midden ligt de grote Pacifische plaat (Pacific = Grote Oceaan), met eromheen andere platen . De platen liggen als puzzelstukjes aan elkaar. Maar ze liggen niet stil. Ze bewegen een paar centimeter per jaar. Die bewegingen kunnen drie kanten op: langs elkaar heen, van elkaar af en naar elkaar toe.

● De platen van de Ring van Vuur bewegen vooral naar elkaar toe. De plaat waar de Grote Oceaan op ligt, botst tegen andere platen, zoals de Euraziatische en de Filipijnse plaat. Bij die botsing duikt de plaat van de Grote Oceaan onder de platen van de continenten. Dat komt doordat zo’n oceanische plaat zwaarder is dan een continentale plaat . De oceaanbodem kan wel zes- tot zevenhonderd kilometer naar beneden duiken. Op een paar honderd kilometer diepte begint de oceanische korst te smelten. Gesmolten gesteente noem je magma . Het magma stijgt naar het aardoppervlak en breekt erdoorheen. Zo ontstaan vulkanen . Japan bestaat uit een lange rij van vulkanen.

► Een tsunami is een hoge golf die door een aardbeving onder de zee (zeebeving ) wordt veroorzaakt. De oorzaak van deze tsunami in de Grote Oceaan was een zeebeving met een kracht van 8.9 op de schaal van Richter . De beving vond plaats op 130 km voor de noordoostkust van Japan op 30 km diepte in de bodem van de zee. In dit gebied komen twee platen met elkaar in botsing. Door de wrijving die hierbij optrad, schoten de platen los over een gebied van ongeveer 400 bij 250 km. Stel je voor: heel Nederland wordt opgetild! Het losscheuren begon ten oosten van de stad Sendai en ging van daaruit naar het zuiden. De meeste aardbevingen duren niet langer dan een paar seconden, maar deze duurde wel drie minuten.

● Door de geweldige schok werd een stuk van de oceaanbodem opgetild en weer neergegooid. Hierdoor kwam het zeewater in beweging en ontstond een tsunami. Ondanks de waarschuwingssystemen die Japan heeft, hadden de mensen maar enkele minuten om te vluchten.

Troggen en aardbevingen

► Als je inzoomt op Japan (figuur 3), zie je dat het land in het grensgebied van drie platen ligt: de Euraziatische plaat, de Pacifische plaat en de Filipijnse plaat. De laatste twee zijn oceanische platen. Ze schuiven onder de Euraziatische plaat. Bij het wegduiken (subductie ) ontstaan diepe troggen in de oceaan.

● De beweging van de platen gaat niet vloeiend maar schoksgewijs. Langzaam wordt de spanning in de aardkorst opgebouwd. Op een gegeven moment ontlaadt de spanning zich en komt er veel energie vrij. Door die plotseling vrijkomende energie ontstaan aardbevingen .

● Japan heeft in zijn geschiedenis een aantal grote aardbevingen gehad. Bijvoorbeeld de aardbeving die op 11 maart 2011 de vreselijke tsunami veroorzaakte. Een andere aardbeving die in het geheugen van de Japanners staat gegrift, is de Kanto-aardbeving in 1923. Tokyo en verre omgeving werden hierbij vernield. Meer dan honderdduizend mensen kwamen om het leven. Een andere grote aardbeving trof Kobe op 17 januari 1995. Toen vielen er ongeveer vijfduizend doden.

► Een tsunami wordt pas gevaarlijk als hij bij de kust komt. Dat was ook in Japan het geval. In het ondiepe water remde de golf af. Hierdoor haalde het achterste deel van de golfberg het voorste stuk in. Als een muur van water ‘stormde’ de tsunami met hoge snelheid het land op. De kracht van het water was enorm. Grote stukken van de kust werden weggeslagen. Schepen werden op het land geworpen en auto’s en huizen werden meegesleurd (figuur 5). De begroeiing en de bebouwing werden voor een groot deel vernietigd.

● Een jaar na de ramp werd het officiële aantal dodelijke slachtoffers vastgesteld op 15.800. Er worden nog steeds 3.000 mensen vermist. De economische schade is moeilijk te bepalen, maar loopt in de honderden miljarden euro’s.

Tropische storm Talas

► Japan wordt vaak getroffen door tropische stormen en orkanen. Een orkaan is een zware tropische storm met windsnelheden van meer dan 118 km per uur (figuur 12). In Azië wordt een orkaan een tyfoon (of: taifoen) genoemd.

● In 2011 trokken van mei tot augustus elf tropische stormen over het oosten van Azië, waaronder vier orkanen. De twaalfde tropische storm trok noordwaarts over de Japanse eilanden. Er waren windstoten die opliepen tot meer dan 100 km per uur. Tegelijkertijd vielen er zware regenbuien. Schepen konden door de woeste zee niet meer uitvaren en vliegtuigen konden niet opstijgen. Scholen werden gesloten en vijfhonderdduizend mensen kregen de opdracht of het advies hun huizen te verlaten en zich in veiligheid te brengen.

●regenval is doorweekt. Bij Talas duurde het noodweer heel lang, omdat het oog van de tropische storm zich langzaam verplaatste boven Japan. Door aardverschuivingen, overstromingen en ingestorte bruggen raakten duizenden mensen van de buitenwereld afgesneden. Bovendien viel op veel plaatsen de stroom uit, doordat zware rukwinden de elektriciteitskabels braken.

● Er was vooraf gewaarschuwd voor een tyfoon, maar Talas bereikte geen orkaankracht. Boven land raasde de wind uit en zwakte verder af over de Japanse Zee. De stormschade van de natuurramp was wel enorm. Zeker honderd mensen verloren het leven en er waren tientallen vermisten.

■ De meeste slachtoffers vielen door aardverschuiving . Hierbij glijden duizenden tonnen grond langs een helling naar beneden en wordt alles onderweg vernield. Vaak gaat de grond schuiven, omdat deze door regenval is doorweekt. Bij Talas duurde het 

► Orkanen hebben drie kenmerken die er samen toe kunnen leiden dat er veel slachtoffers vallen en dat er veel schade ontstaat.

● De windsnelheid van een orkaan is enorm hoog. De Saffir-Simpsonschaal deelt orkanen in vijf orkaanklassen in (figuur 12). Deze schaal begint waar de schaal van Beaufort stopt: bij windkracht 12. De orkanen van klasse 5 zijn de zwaarste. Tijdens zo’n storm waaien de daken van de huizen af. Auto’s worden opgepakt en meters verder weer neergekwakt.

● Een tweede kenmerk is de hevige regenval die overstromingen veroorzaakt. Op hellingen ontstaan aardverschuivingen.

● Door de harde wind kunnen op zee hoge golven ontstaan. Figuur 12 laat het verband zien tussen de kracht van een orkaan en de hoogte van de golven. Langs de kust veroorzaken deze golven de meeste slachtoffers.

► Orkanen die over andere landen van Azië razen, veroorzaken meestal veel meer slachtoffers en schade dan orkanen in Japan. Dit heeft te maken met het ontwikkelingspeil in het land. In armere landen is vaak te weinig geld om goede huizen en eventueel dijken te bouwen. Als er weinig geld is, kun je ook geen waarschuwingssysteem opzetten. Zo’n systeem maakt het mogelijk inwoners ruim op tijd te waarschuwen dat er zwaar weer op komst is. De mensen kunnen dan maatregelen treffen om hun huizen te verstevigen. Als er groot gevaar dreigt, heeft de overheid ook genoeg tijd om een gebied te evacueren.