Formuleren - herhaling § 5 t.m. 7

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Herhaling formuleren § 5, 6, 7

1. Herhaling:

• Foutieve samentrekking
• Foutieve beknopte bijzin
• Losstaand zinsgedeelte
• Zinnen ten onrechte samengevoegd

2. Oefeningen (bovenstaande fouten door elkaar).

Vier voorwaarden

Als je twee zinnen aan elkaar plakt door en of maar mag je soms één of meerdere woorden weglaten:
1. De betekenis van de weggelaten woorden is hetzelfde
2. De vorm (enkelvoud of meervoud) van de weggelaten woorden is hetzelfde
3. De grammaticale functie (onderwerp, lijdend voorwerp, etc.) van de weggelaten woorden is hetzelfde

4. De plaats van de weggelaten woorden t.o.v. de PV is hetzelfde

Oefening

Documentaires over kunstgeschiedenis vind ik erg
boeiend en mogen van mij best vaker worden uitgezonden.

1. Welke woorden zijn weggelaten?

Oefening

Documentaires over kunstgeschiedenis vind ik erg
boeiend en mogen van mij best vaker worden uitgezonden.

1. Welke woorden zijn weggelaten?

Documentaires over kunstgeschiedenis vind ik erg boeiend en documentaires over kunstgeschiedenis mogen van mij best vaker worden uitgezonden.

Oefening

Documentaires over kunstgeschiedenis vind ik erg
boeiend en mogen van mij best vaker worden uitgezonden.

1. Welke woorden zijn weggelaten? (documentaires over kunstgeschiedenis)

2. Hebben die zinsdelen dezelfde betekenis, vorm en functie als in de eerste zin?

Oefening

Documentaires over kunstgeschiedenis vind ik erg
boeiend en mogen van mij best vaker worden uitgezonden.

1. Welke woorden zijn weggelaten? (documentaires over kunstgeschiedenis)

2. Hebben die zinsdelen dezelfde betekenis (ja), vorm (ja) en functie (nee: LV - OND) als in de eerste zin?

Documentaires over kunstgeschiedenis vind ik erg boeiend en mogen van mij best vaker worden uitgezonden. (verbeter de zin)

Beknopte bijzin

1. Toen hij ontsnapte aan de politie, zocht de inbreker een schuilplaats.
2. [Ontsnapt aan de politie], zocht de inbreker een schuilplaats.

In zin 1 heeft de bijzin een onderwerp en een persoonsvorm; in zin 2 ontbreken beide. Daarom heet de bijzin in zin 2 een beknopte bijzin. Het denkbeeldig onderwerp van een beknopte bijzin (in zin 2 ‘de inbreker') kun je meestal afleiden uit de hoofdzin.

Beknopte bijzin

• voltooid deelwoord:

     – [Op het station aangekomen], kocht Ole eerst een saucijzenbroodje.
     (Toen hij op het station aangekomen was, ...)

• onvoltooid deelwoord:

     – [Rillend van de kou] kwam Yrsa aangefietst bij het voetbalveld.

    (Terwijl ze rilde van de kou, ...)

• te + infinitief:

     – Amanda deed aangifte bij de politie [na de fraude te hebben ontdekt].

     (..., nadat ze de fraude had ontdekt.)

Herkennen beknopte bijzin

1. Zoek alle persoonsvormen en onderwerpen in de zin.

2. Waar staat geen persoonsvorm en geen onderwerp? Staat daar een voltooid deelwoord, onvoltooid deelwoord of te + infinitief?

3. Wat is het denkbeeldige onderwerp van de beknopte bijzin? (Wie voert de handeling uit?)

4. Is dat onderwerp (mens/ding/dier) hetzelfde als in de hoofdzin?

Ja --> Goede zin

Nee --> Foutieve zin

Foutieve beknopte bijzin

*[Na de computer opnieuw opgestart te hebben,] werkte alles gelukkig weer.

1. Verander de beknopte bijzin in een gewone bijzin met PV en OND.

Nadat ik de computer opnieuw opgestart had, werkte alles gelukkig weer.

2. Verander de hoofdzin door het denkbeeldige onderwerp van de beknopte bijzin in te vullen.

[Na de computer opnieuw opgestart te hebben,] zag ik dat alles gelukkig weer werkte.

Oefening

Tijdens het scoutingkamp werden gezellig kampliederen
zingend de uien voor een heerlijke macaronischotel gesneden.

1. Bepaal PV en OND. > Beknopte bijzin bevat VD, OVD of 'te INF' i.p.v. PV.

Oefening

Tijdens het scoutingkamp werden [gezellig kampliederen
zingend] de uien voor een heerlijke macaronischotel gesneden.

1. Bepaal PV en OND. > Beknopte bijzin bevat VD, OVD of 'te INF' i.p.v. PV.

Oefening

Tijdens het scoutingkamp werden [gezellig kampliederen
zingend] de uien voor een heerlijke macaronischotel gesneden.

1. Bepaal PV en OND. > Beknopte bijzin bevat VD, OVD of 'te INF' i.p.v. PV.

2. Voert het OND van de hoofdzin de handeling van de beknopte bijzin uit?

Oefening

Tijdens het scoutingkamp werden [gezellig kampliederen
zingend] de uien voor een heerlijke macaronischotel gesneden.

1. Bepaal PV en OND. > Beknopte bijzin bevat VD, OVD of 'te INF' i.p.v. PV.

2. Voert het OND van de hoofdzin de handeling van de beknopte bijzin uit?

3. Verbeter door

   - óf de beknopte bijzin te voorzien van een PV en OND

   - óf een OND aan de hoofdzin toe te voegen dat de handeling van de beknopte bijzin uitvoert

Tijdens het scoutingkamp werden gezellig kampliederen zingend de uien voor een heerlijke macaronischotel gesneden. (verbeter de zin)

Oefening

Tijdens het scoutingkamp werden [gezellig kampliederen

zingend] de uien voor een heerlijke macaronischotel gesneden.

1. Terwijl we op het scoutingkamp gezellig kampliederen zongen, werden de uien voor een heerlijke macaronischotel gesneden.

2. Tijdens het scoutingkamp [gezellig kampliederen zingend], sneden we de uien voor een heerlijke macaronischotel.

Losstaand zinsgedeelte

• Bijzinnen mogen niet losstaan van hoofdzinnen.
• Voor een os.vgw. moet een komma (geen punt).

Fout: Op de camping deden de jongens elke dag de boodschappen. Waarna de meisjes een eenvoudige doch voedzame maaltijd bereidden.

Op de camping deden de jongens elke dag de boodschappen, waarna de meisjes een eenvoudige doch voedzame maaltijd bereidden.

Volgens D66 slaagt de regering er maar niet in de voorgenomen maatregelen uit te voeren. Terwijl dat wel noodzakelijk is om de economie vlot te trekken.
(verbeter de zin)

Zinnen ten onrechte samengevoegd

Hoofdzinnen mag je samenvoegen, maar niet met een komma. Wel:

• met een ns.vgw. > komma voor maar, want, dus.
  
• met een puntkomma > alleen als de zinnen sterk samenhangen.
  

Fout: In de zomervakantie wordt Terschelling overspoeld door toeristen, veel jongeren onder hen kamperen op campings als Cnossen en Appelhof.

Goed: ... toeristen. Veel ... OF ... toeristen; veel ... OF ... toeristen en veel ...

Mij lijkt het 'hoge' inkomen van jongeren niet de oorzaak van het overmatige drankgebruik, de meesten weten hun geld wel verstandig te besteden.
(verbeter de zin)

Oefenen

Nu komen deze formuleerfouten door elkaar:

• Foutieve samentrekking
• Foutieve beknopte bijzin
• Losstaand zinsgedeelte
• Zinnen ten onrechte samengevoegd

Na een gesprek met de afdelingsleider gaven de ruziemakers elkaar een hand. Waarmee de zaak was gesust.

1. Foutieve samentrekking
2. Foutieve beknopte bijzin
3. Losstaand zinsgedeelte
4. Zinnen ten onrechte samengevoegd

De agressieve examenkandidaat heeft de brugklasser bewust opgewacht en vervolgens een keiharde kopstoot gegeven.

1. Foutieve samentrekking
2. Foutieve beknopte bijzin
3. Losstaand zinsgedeelte
4. Zinnen ten onrechte samengevoegd

Na bij enkele touroperators informatie over Marokko te hebben aangevraagd viel in de week daarna de ene dikke envelop met brochures na de andere op mijn deurmat.

1. Foutieve samentrekking
2. Foutieve beknopte bijzin
3. Losstaand zinsgedeelte
4. Zinnen ten onrechte samengevoegd

Tijdens de survivaltocht moesten de studenten op hun buik via een staalkabel een brede sloot oversteken. Wat hun overigens behoorlijk tegenviel.

1. Foutieve samentrekking
2. Foutieve beknopte bijzin
3. Losstaand zinsgedeelte
4. Zinnen ten onrechte samengevoegd

Julian heeft ernstige gehoorschade opgelopen, desondanks gaat hij nog steeds naar hardrockconcerten.

1. Foutieve samentrekking
2. Foutieve beknopte bijzin
3. Losstaand zinsgedeelte
4. Zinnen ten onrechte samengevoegd

Een zwangere vrouw werd na het busongeluk duizelig en ter observatie naar een ziekenhuis in de omgeving overgebracht.

1. Foutieve samentrekking
2. Foutieve beknopte bijzin
3. Losstaand zinsgedeelte
4. Zinnen ten onrechte samengevoegd

Zwervend door Finnmarken bleken de meteorietkraters voor Alfred niet eenvoudig te vinden.

1. Foutieve samentrekking
2. Foutieve beknopte bijzin
3. Losstaand zinsgedeelte
4. Zinnen ten onrechte samengevoegd

Oefenen

Nu komen deze formuleerfouten door elkaar:

• Foutieve samentrekking
• Foutieve beknopte bijzin
• Losstaand zinsgedeelte
• Zin ten onrechte samengevoegd

Antwoorden + verbeteringen:

Na een gesprek met de afdelingsleider gaven de ruziemakers elkaar een hand. Waarmee de zaak was gesust. (losstaand zinsgedeelte)

Na een gesprek met de afdelingsleider gaven de ruziemakers elkaar een hand, waarmee de zaak was gesust.

De agressieve examenkandidaat heeft de brugklasser bewust opgewacht en vervolgens een keiharde kopstoot gegeven. (foutieve samentrekking; 'de brugklasser' = LV - MV)

De agressieve examenkandidaat heeft de brugklasser bewust opgewacht en hem vervolgens een keiharde kopstoot gegeven. ('de brugklasser' i.p.v. 'hem' is niet fraai, maar ook niet fout)

Oefenen

Nu komen deze formuleerfouten door elkaar:

• Foutieve samentrekking
• Foutieve beknopte bijzin
• Losstaand zinsgedeelte
• Zin ten onrechte samengevoegd

Antwoorden + verbeteringen:

Na bij enkele touroperators informatie over Marokko te hebben aangevraagd viel in de week daarna de ene dikke envelop met brochures na de andere op mijn deurmat. (foutieve beknopte bijzin)

Nadat ik bij enkele touroperators informatie over Marokko had aangevraagd, viel in de week daarna de ene dikke envelop met brochures na de andere op mijn deurmat.
Of:
Na bij enkele touroperators informatie over Marokko te hebben aangevraagd ontving ik in de week daarna de ene dikke envelop met brochures na de andere.

Oefenen

Nu komen deze formuleerfouten door elkaar:

• Foutieve samentrekking
• Foutieve beknopte bijzin
• Losstaand zinsgedeelte
• Zin ten onrechte samengevoegd

Antwoorden + verbeteringen:

Tijdens de survivaltocht moesten de studenten op hun buik via een staalkabel een brede sloot oversteken. Wat hun overigens behoorlijk tegenviel. (losstaand zinsgedeelte)

Tijdens de survivaltocht moesten de studenten op hun buik via een staalkabel een brede sloot oversteken, wat hun overigens behoorlijk tegenviel.

Julian heeft ernstige gehoorschade opgelopen, desondanks gaat hij nog steeds naar hardrockconcerten. (zinnen ten onrechte samengevoegd)

Julian heeft ernstige gehoorschade opgelopen. Desondanks gaat hij nog steeds naar hardrockconcerten.

Oefenen

Nu komen deze formuleerfouten door elkaar:

• Foutieve samentrekking
• Foutieve beknopte bijzin
• Losstaand zinsgedeelte
• Zin ten onrechte samengevoegd

Antwoorden + verbeteringen:

Een zwangere vrouw werd na het busongeluk duizelig en ter observatie naar een ziekenhuis in de omgeving overgebracht. (foutieve samentrekking; 'werd' NG - WG)

Een zwangere vrouw werd na het busongeluk duizelig en werd ter observatie naar een ziekenhuis in de omgeving overgebracht.

Zwervend door Finnmarken bleken de meteorietkraters voor Alfred niet eenvoudig te vinden. (foutieve beknopte bijzin)

Toen hij door Finnmarken zwierf, bleken de meteorietkraters voor Alfred niet eenvoudig te vinden.
Of:
Zwervend door Finnmarken kon Alfred de meteorietkraters niet zo eenvoudig vinden.