VEI Samen leven 1 Organismen leven samen/voedselrelaties

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Vandaag

• Ordening missie!

• Planning van de nieuwe module Samen leven in logboek zetten: Lange termijn doelen overzicht!
• Aan de de slag met begrippen!

Organismen leven samen

Op de volgende slide staat een (flink) aantal begrippen uit Organismen leven samen.

Deze begrippen moet je goed kennen.

Maak met behulp van de drie bronnen in Organismen leven samen een nette begrippenlijst 

Organismen leven samen:

• biotische factoren
• abiotische factoren
• biotoop
• habitat
• ecosysteem
• predatie
• concurrentie
• symbiose
• mutualisme
• commensalisme

• parasitisme
• tolerantiegrenzen
• optimumgrafiek

Voedselrelaties

Op de volgende slide staat een (flink) aantal begrippen uit Voedselrelaties

Deze begrippen moet je goed kennen.

Maak met behulp van de drie bronnen in Voedselrelaties  een nette begrippenlijst 

Voedselrelaties

• Carnivoren
• Herbivoren
• Omnivoren
• Snijtanden
• Plooikiezen
• Hoektanden
• Knipkiezen
• Knobbelkiezen

Begrippen

• Voedselrelatie
• Voedselketen
• Voedselweb

https:

Organismen leven samen

• Je kent en  beschrijft de rol van biotische en abiotische factoren in ecosystemen.
  
• 
  Je legt uit wat een biotoop is en wat een habitat is. 
• Je legt uit hoe organismen in verbondenheid samenleven in een biotoop.
• Je deelt dieren in drie groepen in op basis van wat ze eten.
  
• Je stelt een voedselketen en een voedselweb op.

We gaan het hebben over:

• biotische factoren
• abiotische factoren
• leefomgeving 
• ecosysteem
• biotoop
• habitat

Biotisch vs. abiotisch

Biotisch

alles afkomstig uit de levende natuur

Levend en dood

Organismen:

• bacteriën
• schimmels
• dieren
• planten

Resten van organismen:

• afgevallen bladeren

Abiotisch

Alles uit de levenloze natuur

Levenloos

• het klimaat
• de bodem
• water
• de lucht

Sleep de factoren naar het juiste vak

Biotische factoren

Abiotische factoren

Water

Boom

Temperatuur

Lucht

Insecten

Organisatie-  niveaus in de biologie:

van molecuul tot biosfeer

Ecosysteem

Een gebied waarbinnen bepaalde abiotische en biotische factoren

van toepassing zijn. Het is een min of meer begrensd gebied waarbinnen alle organismen in wisselwerking met elkaar en met de abiotische factoren leven. Voorbeelden: woestijn, tropisch regenwoud, sloot, bos of één boom.

Verschillende niveau's ecosysteem

• Ecoysteem: gebied waarin biotische en abiotische factoren met elkaar in wisselwerking zijn. (Bos)
• Biotoop: gebied met bepaald soort landschap (biotische factoren) 
• Habitat (leefomgeving): biotische en abiotische factoren waarin het organisme kan leven. 

Ecosysteem 

• organismen
• abiotische factoren 
• gebied (min of meer begrensd)

Ecosysteem(pje)

• Welke biotische factoren zie je?

• Welke abiotische factoren zie je?

3 Groepen eters

• Planteneters (herbivoren) eten plantaardig voedsel.
  

• Vleeseters (carnivoren) eten dierlijk voedsel.
  

• Alleseters (omnivoren)eten plantaardig en dierlijk voedsel.
  

Herbivoren

• plooikiezen en snijtanden
• koeien en geiten zijn herkauwers
• pens, netmaag, boekmaag, lebmaag (PeNiBeL)
  

Carnivoor

• knipkiezen
• hoektanden
• bovenkaak breder dan onderkaak zodat kiezen als benen van een schaar langs elkaar heen glijden
• korter spijsverteringskanaal dan herbivoren
  

Ecologie, voedselrelaties

• Elke soort organisme is een voedselbron voor                               een andere soort
• Voedselketen begint altijd met een plantensoort
• De pijlen wijzen naar het volgende organisme                                in de keten!

Voedselketen

Oefenen!!!!

Biotisch of abiotisch?

Voedselweb

Voedselketens maken

In ecosystemen zijn vaak meerdere voedselketens mogelijk

Voedselweb

Regen is een abiotische factor

1. niet waar
2. waar

Een gebied waar levende en niet levende factoren een eenheid vormen, noemen we een?

1. levensgemeenschap
2. populatie
3. ecosysteem
4. individu

Welke componenten horen bij een ecosysteem?
(meerdere antwoorden mogelijk)

1. Biotische factoren
2. Planteneters
3. Vleeseters
4. Abiotische factoren

Waar start een voedselketen mee?

1. Herbivoren
2. Omnivoren
3. Planten
4. Planteneters

Zet in de goede volgorde

Kikkervisjes eten alleen de organismen die in schakel 1 thuishoren.
Tot welke groep horen kikkervisjes?

1. Tot de carnivoren.
2. Tot de herbivoren.
3. Tot de omnivoren.

Symbiose

• Mutualisme: +/+
• Parasitisme: +/-
• Commensalisme: +/0

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Deze symbiose is...

1. Mutualisme
2. Parasitisme
3. Commensalisme

Symbiose

Symbiose = langdurig relatie tussen organismen van verschillende soorten. 

3 typen symbiose

1. Mutualisme (+/+) = relatie tussen twee soorten, waarbij beide organismen voordeel aan elkaar hebben.   

2. Commensalisme (+/0) = relatie tussen twee soorten organismen waarbij een voordeel heeft en de ander wordt niet beïnvloed

3. Parasitisme (+/-) = relatie tussen twee soorten organisme waarbij de een voordeel heeft en de ander een nadeel.

3 typen symbiose

1. Mutualisme (+/+) = relatie tussen twee soorten, waarbij beide organismen voordeel aan elkaar hebben.   

	Organisme 1	Organisme 2
Mutualisme	+	+
Commensalisme
Parasitisme

3 typen symbiose

2. Commensalisme (+/0) =  relatie tussen twee soorten organismen, waarbij een voordeel heeft en de ander wordt niet beïnvloed. 

	Organisme 1	Organisme 2
Mutualisme	+	+
Commensalisme	0	+
Parasitisme

3 typen symbiose

3. Parasitisme (+/-) =  relatie tussen twee soorten organismen, waarbij de een voordeel heeft en de ander een nadeel. 

	Organisme 1	Organisme 2
Mutualisme	+	+
Commensalisme	o	+
Parasitisme	-	+