1.4 Het Romeinse Rijk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Kenmerkende aspecten

• De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur
• De groei van het Romeins imperium waardoor de Grieks Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde 
• De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa

Leerdoelen

• De groei van het Romeinse Rijk verklaren;
• Uitleggen hoe het Romeinse Rijk in verschillende periodes werd bestuurd;
• Voorbeelden geven van aspecten van de Grieks-Romeinse cultuur, waaronder de specifieke vormentaal;
• Uitleggen hoe het contact verliep tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur in Noordwest-Europa;
• Uitleggen om welke redenen het West-Romeinse Rijk rond 500 ten onder ging en het Oost-Romeinse Rijk pas veel later.

0

0

Ontstaan Romeinse Rijk

Het ontstaan van een enorm Romeins Rijk was geen vooropgezet plan, maar een aaneenschakeling van gebeurtenissen:

• veroveren van gebieden (zoals Carthago, zie casus) voor veiligheid en roem/aanzien
• inkomsten namen toe (belasting innen)
• meer landbouwgrond en krijgsgevangenen (slaven)

Vanaf de 5e eeuw v.C. tot in de 2e eeuw n.C. ontwikkeling tot een imperium!

Diplomatie en oorlogvoering

• Bij de uitbreiding maakten de Romeinen gebruik van twee middelen: 
• Diplomatie door het sluiten van bondgenootschappen met lokale heersers (bescherming en het romeins burgerschap in ruil voor soldaten)
• Militair geweld indien de diplomatie faalde!
  

Bijeenhouden van het Imperium Romanum

• Voor troepenverplaatsing en het verdedigen van grenzen werden verharde wegen en legerkampen aangelegd.
• Romeinse soldaten kregen na hun diensttijd een stukje veroverd gebied (Romeinse invloed versterken)
• Goede behandeling veroverde volken soms inclusief burgerrecht (verzet tegengaan)
  

Het bestuur van de republiek

• Uniek voor Rome was dat het werd geleid door magistraten (mensen met een tijdelijk hoog ambt) aangewezen door vergaderingen van burgers die de staat gemeenschappelijk besturen (republiek)
• Centraal stond de senaat met 300 leden uit de rijkste en machtigste families. Deze nam de belangrijkste besluiten. 
• Elk jaar werden 2 leden tot consul benoemd met elk vetorecht. Zij hadden militaire macht (generaals)!
  

Eind van de Republiek

• Terwijl het rijk steeds groter werd bleek deze manier van besturen onhoudbaar
• Sommige mannen wisten enorm veel macht naar zich toe te trekken waarbij ze zelfs de senaat konden passeren en soms alleen (of met zijn drieen) het rijk regeerden
• Meestal was zo'n greep naar macht van korte duur, maar de Romeinse Republiek zou het niet overleven met de komst van Caesar!.......
  

Ontstaan en bestuur

• Vanaf 200 v.C. ontstonden grootschalige conflicten en burgeroorlogen
• Generaals (consuls) streden om de macht met gebruik van loyale legioenen
• De bekendste van deze mannen, Julius Caesar, zou een eind maken aan de Republiek. 
• Caesar veroverde Gallie en liet zich uitroepen tot dictator voor het leven.
• Dit riep weerstand op in de senaat en hij werd in 44 v.C. vermoord!
  

Caesar had zijn achterneef, Octavianus, zie zichzelf Augustus (de verhevene) liet noemen, aangewezen als opvolger. Hij werd de eerste keizer (Caesar) van het Romeinse keizerrijk! (27 v.C. - 14 n.C.)

De nieuwe orde - Het Keizerrijk

• Vanaf keizer Augustus ontstond een periode van afgedwongen rust: de Romeinse vrede (pax romana). Deze duurde tot 180 n.C (dood van Marcus Aurelius)
• Voornaamste reden dat de Romeinse elite zich neerlegde bij heerschappij van 1 man was dat de republikeinse instellingen en functies bleven bestaan (hoewel de keizer vergaande invloed had op benoemingen van consuls en samenstelling van de senaat)
  

Verspreiding van Grieks-Romeinse cultuur:

Beeldhouwkunst

• Grieks-Romeinse cultuur is een klassieke cultuur (cultuur die als voorbeeld dient voor latere culturen en altijd gewaardeerd blijft) 
• Na de verovering van Griekenland werd er veel Griekse kunst naar Rome verscheept 
• Grieken in eerste instantie beïnvloedt door Egyptische kunst (emotieloze en platte vormen) 
• In 5e en 4e eeuw v.C.: beelden met natuurlijke houdingen, levendige gezichten (perfecte schoonheid uitdrukken).

Hiernaast: Griekse discuswerper

• driedimensionaal 
• anatomisch correct 
• naakte beelden (ideaalbeeld) 

Bouwordes:

zuilen

Dorisch: 

- Strakke lijnen 

- Simpele versieringen kapiteel

Ionisch: 

- Smaller 

- Meer versieringen kapiteel

Korintisch: 

- Veel versieringen kapiteel (bladeren) 

Romeinse elementen

• Romeinen lieten Griekse kunstenaars en architecten naar Rome komen 
• Later gingen de Romeinen er ook hun eigen stijl aan toevoegen…. 
• Werken met bogen, gewelven en koepels (ronde vormen door gebruik beton en baksteen) 
• Bouw van: Fonteinen. triomfbogen, aquaducten, thermen, amfitheaters 
• Beeldhouwwerken meer realistisch en niet naakt!
  

Romanisering

• In West-Europa werd het eenvoudige boerenvolk geromaniseerd: ze namen in hoog tempo allerlei zaken van de Romeinen over:
• Ze gingen goden in mensgedaanten vereren in tempels (antropomorf) in plaats van bomen en rotsen in de openlucht.
• Romeinse namen, kleding, eetgewoonten, gebouwen etc. werden overgenomen
• Veel Germaanse mannen namen dienst in het Romeins leger en romaniseerden
  

0

Eind West-Romeinse Rijk

• Vanaf 2e eeuw n.C.: begon een periode van wanorde en machtsgrepen.
• In 285 n.C. raakte het  rijk opgesplitst in een oostelijk en een westelijk deel`(Diocletianus).
• Daarna wist Constantijn er weer een eenheid van te maken, maar in 395 werd de splitsing definitief.
• De Germanen trokken het Romeins gebied binnen door dreiging van de Hunnen
• In 476 n.C. werd de laatste keizer afgezet!
• (Romulus Augustus)

Oost-Romeinse Rijk

• In 330 n.C. had keizer Constantijn een nieuwe hoofdstad van zijn rijk ingericht, Constantinopel
• Constantinopel was bedoeld als handels- en bestuurscentrum, en bovendien als de nieuwe hoofdstad van het nieuwe geloof in het rijk, het christendom.
• Het rijk had veel handel, welvaart, goed leger, belastingsysteem en greep op de kerk
• In 1453 werd de stad veroverd door de moslims en hoofdstad van het Ottomaanse Rijk (Instanbul)