Anorganische en organische stoffen [

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom

Tas van tafel

Laptop pakken en opstarten

Binas pakken

Organisch of anorganisch

Organische moleculen: energierijke moleculen die geassimileerd zijn in levende organismen. Bevatten minimaal 2 C-atomen (Glucose, eiwitten, vetten, koolhydraten)

Anorganische moleculen: energie-arme moleculen die voorkomen in de levenloze natuur. (H2O, CO2, NO3)

Autotroof/heterotroof

Autotrofe organismen kunnen zelf uit anorganische moleculen hun eigen organische moleculen maken

Heterotrofe organismen kunnen dit niet en moeten andere organische moleculen binnenkrijgen om hun eigen organische moleculen te maken

Leerdoel

Je kunt voorbeelden geven van organische stoffen in onze voeding en in ons lichaam

Je weet uit welke organische stoffen koolhydraten, vetten en eiwitten bestaan

Uit welke drie elementen / atomen bestaan alle koolhydraten?

Sachariden, de bouwstenen van koolhydraten

Koolhydraten (sachariden)

- bestaan uit C, O en H

- monosacharide - vb. glucose/ fructose/ galactose/ ribose

- disacharide - vb. lactose/ sacharose

Polysachariden

• allen opgebouwd op glucose moleculen
  
• reservestof (zetmeel en glycogeen)
  
• in planten (zetmeel en cellulose)
  
• bouwstof (cellulose)
  
• voedingsstof (zetmeel)

zetmeel

cellulose

glycogeen

Welke polysacharide wordt ook wel de dierlijke zetmeel genoemd?

1. glucose
2. glycogeen
3. celloluse
4. glucagon

Vetten

• erg grote moleculen
  
• een glycerolgroep met drie vetzuurketens eraan
  
• brandstof/ reservestof (bevat veel energie)
  
• bouwstof (belangrijk onderdeel celmembranen)
  

Een fosfolipide is een voorbeeld van een vet. Waar vinden we deze in ons lichaam? (H1)

1. Celmembraan
2. Ribosoom
3. RER
4. Mitochondrium

Aminozuren, de bouwstoffen van eiwitten

Aminozuren (bouwstenen eiwitten) 

- bestaan uit C, O, H en N

- altijd een aminogroep (-NH2) en een zuurgroep (-COOH)

- 20 soorten aminozuren 

Welke twee aminozuren bevatten zwavel?

DNA is ook een molecuul

Een van de grootste van het lichaam

Om DNA te maken heeft een organisme voedingsstoffen nodig (zie binastabel 71A . De belangrijkste voedingsstoffen zijn hierbij vetten, koolhydraten, mineralen, vitaminen, water en eiwitten. Welke van deze zes voedingsstoffen is sowieso nodig om de benodigde elementen binnen te krijgen? Leg uit.

Samenvattend

Koolhydraten bestaan uit monosachariden. Glucose is de bekendste.

Vetten bestaan uit glycerol en vetzuren.

Eiwitten bestaan uit aminozuren. Eiwitten bevatten als enige stikstof (N). 

Een groot gedeelte van de aminozuren en vetzuren kan ons lichaam zelf maken.
a. In welk orgaan?
b. Hoe heet de groep aminozuren/vetzuren die ons lichaam niet zelf kan maken?

Vertering

Met behulp van enzymen breekt ons verteringsstelsel langzaam aan:

Vetten af tot vetzuren en glycerol
Koolhydraten tot monosachariden
Eiwitten tot aminozuren.

BINAS 82

82A = organen

82E = organen + enzymen
82F = verteringssappen

Enzymen

Zijn verantwoordelijk voor alle dissimilatie en assimiliatie processen in elke cel

Het zijn eiwitten

Ze eindigen altijd op -ase. Datgene wat ze afbreken eindigt op -ose. (Maltase/maltose) 

Activiteit is afhankelijk van temperatuur 
- Hogere temperatuur betekent meer activiteit, dus meer omzettingen.
- Te hoge temperatuur betekent denatureren. Het enzym verandert van vorm (onomkeerbaar) en werkt nooit meer. 

pepsine = peptidase

a. In welk orgaan worden de verteringsproducten opgenomen? (H12)
b. Wat voor soort transportproces is dit? (Actief/diffusie/osmose) (H1)
c. Waar gaan die verteringsproducten heen als ze zijn opgenomen? (H8/H12/H13)

a. Bij de vertering van welke voedingsstof speelt de lever een rol? Hoe?

Wat betekenen de getallen die achter de enzymen staan in tabel 82E?

Waarom wordt zowel door de mondholte als door de alvleesklier amylase afgegeven?

Vertering en pH

pH in maag extreem laag door maagzuur (Enzymen denatureren)

pH in 12-vingerige darm weer terug naar neutraal door HCO3-

Enzymen zelf hebben geen effect op de pH in het verteringskanaal

a. Wat gebeurt er als de temperatuur ineens door een ziekte stijgt in het verteringsstelsel (koorts)? (H11/H12)
b. Koorts (temperatuurverhoging) doet ons lichaam zelf als reactie tegen ziekteverwekkers. Waarom? (H10)

Noem de organen die enzymen produceren voor de koolhydraatvertering (binas)

Opname in de dunne darm

Alle verteringsproducten worden via actief transport opgenomen en komen in de bloedvaten. Deze bloedvaten gaan vervolgens via de poortader naar de lever.

Via de leverader komen de verteringsproducten in je bloedvatenstelsel

Verteringsproducten van vetten gaan het lymfevatenstelsel in

Darmplooien, darmvlokken en villi vergroten het darmoppervlak

Na de dunne darm

Water wordt opgenomen in de dikke darm (osmose)

Een klein gedeelte van wat nog niet verteerd is wordt door bacteriën verteerd. De rest verlaat via de endeldarm/anus je lichaam

Leg uit waardoor je met onvoldoende HCO3- in je alvleessap je onvoldoende aminozuren opneemt uit je voedsel (3p)

Hiernaast zijn schematisch overlangse doorsneden van drie darmvlokken weergegeven. In darmvlok 1 zijn alleen spieren getekend, in darmvlok 2 alleen bloedvaten en in darmvlok 3 is alleen een lymfevat getekend. In werkelijkheid bevinden zich al deze structuren in elke darmvlok. Twee plaatsen zijn aangegeven met P en Q. Waar kan zich vet bevinden?

Aan de slag

Ga naar eindexamensite.nl

Maak de oefentoets genaamd
H5 13 april - stofwisseling