Bestuur Karel V

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

Hoe leidt de centralisatiepolitiek van de vorsten in Europa tot verschillende resultaten?

Gelaagde maatschappij

Welke uitspraak is juist?

1. De Franse koning ontving als opperste leenheer gebieden van zijn leenmannen in leen
2. De Franse koning was zowel leenheer als leenman
3. de Franse koning was de opperste leenheer die gebieden in leen gaf aan zijn leenmannen

Welke uitspraak is juist?

1. Op het einde van de 10e eeuw had de Franse koning zijn leengebieden stevig in handen
2. Op het einde van de 10e eeuw strekte de macht van de Franse koning zich uit over heel Frankrijk
3. Op het einde van de 10de eeuw was de macht van de Franse koning beperkt tot het kroondomein

Welke uitspraak is juist?

1. Op het einde van de 10de eeuw beschouwde de leenmannen zichzelf als eigenaar van de gebieden die zij van de Franse koning in leen hadden gekregen.
2. Op het einde van de 10e eeuw beschouwden de leenmannen de koning als eigenaar van de gebieden die zij in leen hadden gekregen

Welke uitspraak is juist?

1. De feodaliteit leidde tot politieke versnippering en territoriale eenheid in Frankrijk
2. De feodaliteit leidde tot politieke en territoriale eenheid in Frankrijk
3. De feodaliteit leidde tot politieke versnippering en territoriale verbrokkeling in Frankrijk
4. De feodaliteit leidde tot politieke eenheid en territoriale verbrokkeling in Frankrijk

Feodaliteit 

Centralisatiepolitiek

Centralisatie: regeren vanuit één plaats

Staatsvorming: het creëren van bestuurlijke eenheid in bepaalde gebieden

Is het een historische vraag?

Het onderwerp is mensen of menselijke samenleving? JA

De vraag gaat over het verleden? JA

Het is een historische vraag

Afbakening in tijd?

Hoe leidde de centralisatiepolitiek van de belangrijkste Europese vorsten tot verschillende resultaten in de vroegmoderne tijd?"

Afbakening in ruimte?

Europa

Afbakening in maatschappelijk domein?

Politiek

Voldoende relevante bronnen?

Voldoende relevante bronnen?

Ja, maar het is een hele grote onderzoeksvraag.

Daarom splitsen we deze op.

Hoe leidde de centralisatiepolitiek van de belangrijkste Europese vorsten tot verschillende resultaten in de vroegmoderne tijd?"

Deelonderzoeksvragen:

1. De Spaanse Habsburgers: hoe trachtten de Habsburgers te centraliseren en wat waren de gevolgen?

2. Hoe evolueerde Engeland naar een constitutionele en parlementaire monarchie?

3. Wat waren de pijlers van het absolutisme van Lodewijk XIV?

De Spaanse Habsburgers

Centrale onderzoeksvraag: 

Hoe bestuurde Karel V zijn wereldrijk?

Heilig-Roomse rijk in 1356

Karel V, Senor del Mundo

Hoe kwam Karel V aan zijn rijk?

Door slimme huwelijken en militaire veroveringen breidden de Habsburgers hun rijk uit, wat een efficiënte vorm van imperialisme was. Hierdoor veranderde de kaart van Europa sterk. Karel V (1500-1558) regeerde over een enorm rijk, groter dan het oude Romeinse Rijk, inclusief overzeese gebieden in de Caraïben, Centraal-Amerika, Afrika en de Filipijnen.

In 1515 werd Karel heer van de Nederlanden en in 1519 werd hij gekozen tot koning van het Heilige Roomse Rijk door de Duitse keurvorsten. Hij werd later tot keizer gekroond door de paus in 1530. Zijn rijk werd zelfs "het rijk waar de zon nooit onderging" genoemd, waardoor het een van de eerste wereldrijken van de vroegmoderne tijd was.

Portretten.... geven een beeld

Hoe vergrootte Karel V zijn rijk?

Door huwelijkspolitiek

Door militaire veroveringen

Wat betekent imperialisme?

Politiek van streven naar gebiedsuitbreiding door het veroveren of afhankelijk maken van andere landen of streken.

Vrienden van Karel V

Gebieden in Zuid-Amerika die zijn veroverd sinds de ontdekking van Amerika door Columbus.

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

De uitbreiding van het Ottomaanse Rijk bleef een voortdurende bedreiging voor het rijk van Karel V. Daarnaast was in de Middeleeuwen het christendom de belangrijkste godsdienst in Europa, en de Islam was een grote bedreiging. Karel voelt zich, als koning van Jeruzalem, verplicht om een kruistocht tegen de islam te voeren.

Vrienden van Karel V

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

Door de Spaanse veroveringen in Zuid-Amerika wordt hij heerser over een rijk waar de zon nooit ondergaat.

Hoewel Karel officieel keizer van het Rooms-Duitse Rijk was (zwart omlijnd op de kaart), waren veel van de vorsten in dit rijk niet gehoorzaam aan Karel.

Karel had zeer regelmatig oorlog met Frankrijk, tussen: 1521-1526, 1526-1529, 1535-1538, 1542-1544 en 1552-1559. Dit had vooral te maken met de ligging van beide landen, maar ook met macht en invloed in andere landen.

Waarom werd zijn rijk 'het rijk waar de zon nooit onderging' genoemd?

vanwege de enorme omvang en verspreiding over verschillende continenten, waardoor altijd ergens in zijn rijk de zon scheen.

Karel V regeerde over een enorm rijk dat delen van Europa, Amerika en Azië omvatte

Waarom was het moeilijk om zowel de Nederlanden als Spanje te besturen?

De twee gebieden liggen ver uit elkaar én er ligt ook nog een vijand tussen. Karel kon dus niet zo heel eenvoudig heen en weer reizen.

Traject 2 - Centralisatie onder de Habsburgers

Hoe bestuurde Karel V zijn rijk?   

Het Habsburgse wereldrijk van Karel V

Auteur: Blockmans W

Beroep: gepensioneerd historicus 

Secundaire bron

Historisch werk

Link: beschrijft het leven van Karel V

Doelpubliek: kenners en geïnteresseerden

Beoogd effect: betere kennis en inzichten geven bij het leven van Karel V

Betrouwbaarheid: 

Deze bron lijkt wel betrouwbaar voor deze historische vraag. Hij schreef dit werk weliswaar enkele eeuwen later maar als historicus heeft hij weet van vele bronnen en informatie. Bovendien gebruikt hij wellicht een wetenschappelijke methode. De bron is ook niet bewerkt of vertaald.

Hoe bestuurde Karel V zijn rijk?   

Continuïteit of verandering/middeleeuwen?

Bruikbaarheid

Voortdurend rond te reizen

Continuïteit: Karel V in de traditie van de middeleeuwse vorsten rondtrok door zijn rijk.

Bruikbaar - gaat over bestuur

2. Het bestuur onder Karel V

Karel V (1506-1555)

Heer van de Nederlanden - rondreizende vorst

Omdat het rijk te groot is om alleen te besturen, laat hij zich vertegenwoordigen door regenten en landvoogden (of in de nieuwe gebieden onderkoning). Hij stelt familieleden aan die in zijn naam mogen heersen over een deel van het rijk.

Landvoogdes

Vervangt Karel in de Nederlanden.

3. Centralisatie van de macht

De Habsburgers en het geloof

inquisitie

Karel V, deed zijn uiterste best om de verspreiding van het protestantisme krachtig te onderdrukken. In 1523 vond de eerste executie van protestanten plaats in Brussel, en bijeenkomsten van protestanten werden nauwlettend gecontroleerd. Het bezit van verboden boeken werd zwaar bestraft.

Ketterij en inquisitie

De inquisitie kreeg de opdracht om mensen op te sporen en weer te ''bekeren''.

Speciale kerkelijke rechtbank die zich bezighield met veroordeling van de ketters.

Godsdienstoorlogen in Europa

Karel V begint oorlog tegen opstandige Duitse vorsten. 

Wat betekent centraliseren?

De macht over het koninkrijk wordt geconcentreerd bij één vorst of instelling

Hoe tracht Karel V te centraliseren?

Via centrale bestuurlijke, financiële en juridische organen.

Dus macht hebben over:

- het bestuur: inspraak/wetgeving

- de financiën (belastingen)

- rechtspraak

Op niveau van de regio's!!!! Traditie was belangrijk

Centralisatie van de macht

Karel V (1506-1555)

Heer van de Nederlanden - rondreizende vorst

Ziet zich als soevereine vorst: het hoogste gezag

Centraliseren MAAR op niveau van de regio's - de gebieden waren te divers om volledig te centraliseren

Karel werkt een sterk gezags-en ambtenarenapparaat uit - trouw aan hem

Wat is centralisatie?

Vorsten die trachten macht over gebied en onderdanen te laten gelden.

Hoe verkrijgen?

- inspraak/wetgeving

- rechtspraak

- belastingen

Keizer Karel V

Keizer Karel V Staat hier hoog en centraal afgebeeld om zijn aanzien te benadrukken

Ferdinand I

Hier is Ferdinand I De broer van Karel V afgebeeld die de koning van het duitse rijk zou worden.

Fillips II

Hier rechts is Fillip II De zoon van Karel V Afgebeeld die koning van spanje en dus ook de nederlanden zou worden.

Neptunus

Hier is Neptunus Afgebeeld met een school aan zeemeerminnen/mannen om Karel V zijn macht over de zeegebieden aan te duiden.

Zuilen met de tekst 'Plus Ultra' en een Globe

'Plus Ultra' is de Wapenspreuk van Karel V.en  Hercules had 'Non Plus Ultra' geschreven op de zuilen van de straat van Gibraltar om aan te duiden dat dit het eind van de klasieke wereld was. Karel V veranderde dit om aan te duiden dat het niet het einde was. De globe maakt duidelijk dat de hele wereld zijn doel was.

3 Vreemdelingen

Hier zijn 3 Vreemdelingen afgebeeld die elk een werelddeel personifieren, Amerika Europa en Azie. Dit werdt gedaan omdat zijn rijk tot in elk werelddeel reikte.

3 royale

Deze Symboliseren de Gewesten van Karels rijk

1555 Karel V doet troonsafstand. (Allegorie)

Einde van het wereldrijk

Filips II (1555-1581)

In 1555 wordt Filips II koning van Spanje en heer van de Nederlanden.

vanaf 1559 
Landvoogdes Margaretha van Parma bestuurt de Nederlanden.

Het botert niet goed tussen de Nederlanden en Filips II

Verzet tegen Karel V

Gent: de stroppendragers

Hoe wordt Karel V in Gent herdacht?

Vooral als de 'boeman' van de Gentse opstand - de Gentenaars zijn trots op hun naam de 'stroppendragers' en zijn in het verhaal de helden. Karel V was de tiran.

Wie was Karel V en waar regeerde hij over?

1. Een Italiaanse koopman in de 16e eeuw.
2. Een machtige vorst die regeerde over delen van Europa, Amerika en Azië.
3. Een beroemde ontdekkingsreiziger uit Portugal.

Hoe komt Karel V aan zijn rijk?

1. Huwelijkspolitiek
2. Militaire veroveringen

Hoe bestuurde Karel V zijn rijk?

1. Door altijd zelf aanwezig te zijn in elk gebied van zijn rijk.
2. Door plaatsvervangers aan te wijzen en raden op te richten voor binnenlands, buitenlands en financieel bestuur.
3. Door directe controle over elk aspect van het bestuur te behouden.

Wat was een kenmerk van het imperialisme onder Karel V?

1. Het vergroten van het territorium door militaire veroveringen en kolonisatie.
2. Het respecteren van lokale culturen en tradities.
3. Het bevorderen van vreedzame co-existentie met andere rijken.
4. Het toestaan van zelfbeschikking aan veroverde gebieden.

Waarom probeerde Karel V één godsdienst op te leggen?

1. Omdat hij een fervent aanhanger was van het protestantisme.
2. Om eenheid te creëren binnen zijn rijk.
3. Omdat hij de paus wilde imponeren.

Hoe reageerden mensen op Karel V's religieus beleid?

1. Sommigen steunden het, anderen waren tegen.
2. Iedereen steunde zijn beslissing
3. Het had geen invloed op de mensen in zijn rijk.

Hoe probeerde Karel V de macht te centraliseren?

1. Door directe controle vanuit zijn hoofdstad over elk gebied.
2. Door troonsafstand te doen
3. Door raden op te richten voor binnenlands, buitenlands en financieel bestuur, en ambtenarenapparaten per regio uit te bouwen.
4. Door lokale leiders volledige autonomie te geven.

Welke invloed had Karel V's beleid op de latere ontwikkeling van landen zoals Spanje, de Nederlanden en het Heilige Roomse Rijk?

1. Geen invloed.
2. Het leidde tot verdeeldheid en instabiliteit.
3. Het legde de basis voor moderne eenheidsstaten en stimuleerde de ontwikkeling van moderne staatsvorming.

Wat was een aspect van continuïteit in het bestuur van Karel V dat hij deelde met de voorgaande periode, de middeleeuwen?

1. Zijn frequente reizen en gebruik van plaatsvervangers om zijn rijk te besturen in zijn afwezigheid.
2. Het creëren van een hoofdstad binnen zijn rijk en daar te blijven
3. Het accepteren van meerdere religies binnen zijn rijk.
4. Zijn streven naar een gecentraliseerde superstaat.

Wat was de rol van de inquisitie tijdens het bewind van Karel V?

1. Het diende als een instrument van religieuze tolerantie
2. Het werd afgeschaft door Karel V vanwege zijn verlangen naar religieuze vrijheid.
3. Het werd gebruikt om ketters en andersdenkenden te vervolgen en te bestraffen.
4. Het werd omgevormd tot een rechtbank voor de burgers