3.2 Athene en Sparta

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

3.2 Athene en Sparta

3.2 Athene en Sparta

De doelen van de les

• Je begrijpt hoe de Atheense democratie ontstond en hoe deze democratie werkte.
• Je kunt voorbeelden geven van verschillen tussen Sparta en Athene.
• Je kunt verklaren waarom de Peloponnesische Oorlog uitbrak en uitleggen welk gevolg dat had voor Athene.

De beschaving overwint

Tirannie in Athene

- Athene +/- 600 v Chr. is een aristocratie.

- Tiran Pseisitratos verjaagt aristocratie en geeft grond aan arme boeren, maar onderdrukt volk ook.

- De gewone Atheners wilden geen tiran meer.

democratie Manier van besturen waarbij het volk invloed heeft op het bestuur.

Heerschappij van het volk

- Alle Atheense mannen mochten stemmen / besturen in de volksvergadering

- Dagelijks bestuur: raad van 500

- Vergoeding voor mannen die van veraf kwamen.

Heerschappij van het volk

burger

Inwoner die bepaalde rechten heeft, zoals het recht om mee te doen aan het bestuur.

volksvergadering

Vergadering van burgers over het bestuur.

directe democratie

Een democratie waarbij burgers zelf mee mogen praten en stemmen.

Verschillen tussen Athene en Sparta

Sparta: Monarchie, 2 koningen en een raad van oude mannen.

Jongens werden opgeleid tot soldaat

Harde maatschappij.

Athene: democratie

Jongens werden onderricht in lezen, kunst, muziek en sport. Zij moesten een burger worden.

Sparta

• ook een volksvertegenwoordiging, maar minder macht dan in Athene
• raad van 30 oude wijze mannen
•  2 koningen: legeraanvoerders bij oorlog
• 5 opzichters uit angst voor Tiran

De samenleving van Sparta

Sparta als stadstaat:

• Geen Akropolis
• Lag op een open vlakte

Gevolg: extra sterk leger was nodig
Gevolg: mannen hielden zich alleen met militaire zaken bezig
Doel: opvoeden tot goede soldaten/gedisciplineerde mensen 

Mannen (met burgerschap):

een jaar lang in de 'Raad van 500' zitten. geloot

Dagelijkse leiding over Polis:

- voorstellen waarover volksvergadering stemt, bijv belasting verhoging of voeren van oorlog.

Om mee te stemmen moest je aanwezig zijn bij de vergadering op de Pnyx

Directe democratie.

Ostracisme

Ostracisme =

Manier voor de volksvergadering om te stemmen wie ze willen verbannen

Ook wel 'schervengericht' genoemd.

Kenmerken van de Atheense democratie

• Atheense vrije mannen met burgerrecht mogen stemmen

• Directe democratie

• Volksvergadering (buiten)

• Ostracisme (schervenrechtbank) voorkomt teveel macht bij één persoon

• Onbetaalde baan

Verschillen met de Nederlandse democratie

• Alle mannen en vrouwen >18 jaar

• Indirecte democratie

• Eerste en Tweede Kamer (binnen)

• Verkiezingen (meestal om de 4 jaar)

• Betaalde baan

Les 2

Je kunt verklaren waarom de Peloponnesische Oorlog uitbrak en uitleggen welk gevolg dat had voor Athene.

Welke bestuursvorm hoort bij welk plaatje?

Democratie

Aristocratie

Monarchie

Tirannie

Ik ben de heerser in deze polis omdat mijn vader dat ook was 

In deze polis nemen we de beslissingen met alle burgers samen

Ik weet wat het beste is voor deze polis. Goed dat ik hier de macht heb gegrepen! 

Laat dat besturen maar aan ons over. Wij hebben er verstand van en er de tijd voor 

Monarchie

Aristocratie

Tirannie

Democratie

Sparta

Athene

Democratie

Kunst en cultuur

Slaven

Monarchie

Zware opvoeding

Slaven

De naam van de persoon die het meest genoemd werd tijdens het schervengericht.....

1. Moest voor tien jaar in de gevangenis
2. Werd meteen vermoord
3. Werd voor tien jaar verbannen uit Athene
4. Mocht nooit meer in Athene komen

Polis Athene

Niet in de polis Athene

Monarchie

Tiran

Democratie

Schervengericht

Aristocratie

Volksvergadering

In Sparta hadden ze een:

1. Democratie
2. Tirannie
3. Aristocratie
4. Monarchie

Ionische Opstand (499 v. Chr.)

6e eeuw voor Chr. enorme groei Perzische rijk (Mesopotamië)     Griekse kolonies in Azië worden bezet door Perzisch Rijk: Ionie

De kolonies zijn gesticht door Athene

De kolonies komen in opstand en Athene helpt de kolonies

MAAR: Perzen wilden de baas zijn daar…..

Dus handel blokkeren tussen de Griekse stadstaten.

De Perzen komen eraan!

Een machtig rijk rondom het Midden-Oosten, Klein-Azië, Egypte en delen Azië tot aan India.

                           <- leider: Darius I
                                           
                                         <- zoon: Xerxes

Eerste Perzische Oorlog

• Griekse stadsstaten in Turkije komen in opstand tegen Perzië

- Ontevreden: hoge belastingen

- ontevreden: zeehandel verhinderen

• Athene steunt de stadsstaten tegen Perzië: koning Darius zweert wraak

Marathon

 

Een Atheense soldaat rende in één ruk van Marathon naar Athene (42km) om de overwinning te melden...

Bondjes/vriendschappen

met : andere Griekse stadsstaten en zelfs Sparta!

Tweede Perzische Oorlog

• Xerxes (zoon van Darius)  valt opnieuw aan
  
• 480 v. Chr.: Slag bij Thermopylae: klein Spartaans leger houdt Perzisch leger tegen
  
• 480 v. Chr.: Slag bij Salamis: zeeslag verloren door de Perzen
• 479 v.Chr.: landleger Perzen verslagen

• Slag bij Salamis 480- v. Chr.=> Grieken winnen de zeeslag bij Salamis van de Perzen. De Grieken verwoesten de Perzische vloot en daarna het leger.
  


• Gevolg:


• Athene werd centrum Griekse wereld: Perikles liet in Athene de Acropolis groter en mooier herbouwen als symbool macht Athene. Kunstenaars, filosofen, ambachtslieden kwamen naar de stad en het centrum van cultuur en wetenschap.

Oorzaak 1

Gevolg 1

Oorzaak 2

Gevolg 2

Oorzaak 3

Gevolg 3

'Athene + Sparta vechten tegen het Perzische rijk'

'Het Perzische rijk wordt verslagen'

'Sparta en Athene blijven over met een groot leger'

'Er breekt oorlog uit tussen Sparta en Athene'

'Athene wordt verslagen door Sparta'

'Macedonië verslaat Sparta en vervovert heel Griekenland

Slag bij Thermoplyae

In 480 v.Chr proberen de Perzen Griekenland nogmaals te onderwerpen.
Het Perzische leger van ruim 300.000 man werd dagenlang tegen gehouden door slechts 300 Spartanen.
Het gaf de Atheners voldoende tijd om de stad te ontruimen.

Uiteindelijk werden de Perzen dankzij de Atheense vloot verslagen.

https://www.youtube.com/watch?v=HdNn5TZu6R8&t=169s

1e veldslag. film: 300

https://www.youtube.com/watch?v=Ftl6hjmqSnA&t=56s

Slag bij Salamis. film: 300 Rise of an Empire

Leonidas

Koning van Sparta

Held van slag bij Thermopylae

Oorlog in Griekenland

Oorlog in Griekenland

Peloponnesische Oorlogen (432-404 v.Chr.)

• Na de Perzische oorlogen kamen de 2 machtigste poleis tegenover elkaar te staan: Athene vs. Sparta. 
• Te grote verschillen (Sparta sterk op land, Athene op zee)

Bondgenootschappen:

• Delische Bond :Athene
  
• Peloponnesische Bond : Sparta
  

Wat is er zo bijzonder aan de Perzische oorlogen?

1. Alle Grieken werken samen tegen Perzië
2. De Grieken hadden na de oorlog één groot rijk.
3. Sparta en Athene gingen tegen elkaar vechten.
4. Athene verloor na de oorlog haar democratie.

De eerste Perzische oorlog werd gewonnen door:

1. De Spartanen bij Thermopylea
2. De Atheners bij Marathon
3. De Perzen bij Salamis
4. De Spartanen en Atheners bij Marathon

kraak de code

tiran	sparta	Olympia	2e kamer
koning	Athene	stemmen	boksen
worstelen	cleopatra	Ramses	tempel

spelregels code kraken

- maak 2 teams rood en blauw

- kies een teamcaptain

- De teamcaptain krijgt een kaartje met de kleuren

- raad welke 5 woorden van jouw team zijn..kraak de code

- De teamcaptain mag steeds 1 woord als hint geven

- wie als eerst de 5 woorden raad wint. 

Waarom hadden de Grieken kolonies?

1. Ze wilden hun cultuur verspreiden.
2. In Griekenland was te weinig landbouwgrond. Mensen gingen daarom in andere gebieden wonen.
3. Hoe meer land, hoe meer macht. Ze wilden dus machtiger worden.
4. Ze wilden dat iedereen democratisch werd. Gebieden waarin de mensen dat niet wilden, werden voor straf veroverd.

In Sparta was het dagelijks leven anders. Wat past niet bij Sparta?

1. Vrouwen hadden nog minder rechten dan in Athene
2. Alles in de samenleving gefocust op oorlogvoering
3. In Sparta werden jongens vanaf 7 opgeleid tot militair
4. Spartaanse meisjes werden door hun moeder opgevoed

Aan de slag

Maak de opdrachten bij de 3.2

6, 8, 12 en 13