Wonden en wondzorg, unit 6

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Wat is een wond?

Trauma = ongeluk

Pathologische aandoening: wijzend op een ziekte, bv huidtumor , ulcus cruris (open been) wonden die ontstaan door slechte circulatie en doorbloeding 

De huid

functies van de huid

- beschermen tegen uitdroging, ultraviolette straling en binnendringende ziekteverwekkers;

- regelen van de lichaamstemperatuur;

- opnemen en uitscheiden van stoffen;

- waarnemen van gevoelsprikkels;

aanmaken van vitamine D;

genezen van wonden.

Open: samenhang in alle lagen van de huid of het slijmvlies is verbroken(.opper – lederhuid en het onderhuids bindweefsel) Huid of slijmvlies is niet meer intact: VB snijwonden, chirurgische wonden, steekwonden.

Gesloten: Niet alle lagen van de huid of het slijmvlies zijn doorbroken. De buitenste laag van de huid of het slijmvlies is intact, het inwendig weefsel is beschadigd. VB. Bloeduitstorting, kneuzingen

Open: mechanisch scherp: huid en eventueel onderliggende weefsels en organen zijn beschadigd bv steekwond, snijwond

Mechanisch stomp: gesloten : huid blijft intact , maar onderliggende weefsels zijn beschadigd vb: bloeduitstorting, kneuzing (contusie), ontwrichting (luxatie). En gesloten botbreuk (fractuur)

.

Chemische wonden: oorzaak door chemische giftige stoffen : bv zoutzuur, amoniac… ernstige weefselbeschadiging en versterf van de huid en slijmvliezen.

Thermische wonden: ontstaan door verbranding of bevriezing. Ontstaan door koude, door contact met hete voorwerpen of vloeistoffen , of door directe verbranding. Onderscheid :1 ste , 2 de en 3 de graadsverbranding , bevriezingswonden w veroorzaakt door koude, koude zorgt voor vernauwing van de bloedvaten, daardoor huid bleek, bij bevriezing sterft weefsel af doordat bloedvoorziening beneden een bepaalde temperatuur sterk vermindert.

Elektriciteitswonden: diepe bloedwonden op de plaats waar de stroom in en uit het lichaam gaat. VB bikseminslag, stroomstoot door kapotte stekker

Elektriciteitswonden: diepe bloedwonden op de plaats waar de stroom in en uit het lichaam gaat. VB bikseminslag, stroomstoot door kapotte stekker

Stralingswonden: lijken op thermische wonden , maar omwille van de specifieke oorzaken worden ze apart benoemd. VB. Verbranding door zon, bestraling

Circulatiewonden: onvoldoende bloedvoorziening en zuurstofvoorziening bv ulcus cruris (weefselversterf), decubitus….

Oncologische wonden: huidcarcinomen en metastasen van de huid , door hun woekerende groei w de huid verwoest, waardoor een wond ontstaat, bv melanoom (bekendste vorm van huidkanker)

Infectiewonden: vb voetschimmel, door onvoldoende plaatselijke afweer door parasiten, schimmels. Gisten,…

WCS heeft voor wonden door een mechanische oorzaak een indeling gemaakt

druk, zoals decubituswonden

trauma, zoals wonden door vallen of snijden

operatie

Rood : Granulatieweefsel= is bodum waarin zich nieuw weefsel vormt met rijk aan bloedvaten (rode kleur)

Geel; huid niet meer intact , geel beslag vormt zich in de wond. Kan al dan niet geïnfecteerd zijn., wanneer infectie is er sprake van een pussende wond (=etter).

Zwarte wonden: ontstaan als er geen bloed meer naar het weefsel gaat, waardoor het afsterft, necrotisch weefsel (wondoppervlak ziet zwart) vb stadium 4 decubitus…extremiteiten (vingers , tenen ) die geen bloed meer krijgen,

Kleur van de wond

Wonden zijn er in verschillende soorten. In Nederland wordt veel gewerkt met het classificatiemodel van de Woundcare Consultant Society (WCS). De WCS is een vereniging van deskundigen in wondbehandeling. Het WCS-model is een model voor lokale wondbehandeling (vooral bij chronische wonden). Het gaat uit van een universeel kenmerk van een wond, namelijk de kleur. Het model is niet toepasbaar op brandwonden en oncologische ulcera.

Zwarte wond

Gele wond

Rode wond

Gemengde gekleurde wond

Zwarte wondZwart betekent dat er in de wond dood (necrotisch) weefsel zit. Het hoeft niet altijd zwart te zijn, maar kan ook een bruine, grijze of gelige kleur hebben. Dit dode weefsel houdt de wondgenezing tegen. Het is daarom goed om necrotisch weefsel te verwijderen. Bijvoorbeeld door de wond goed te spoelen of schoon te krabben. Als de necrose niet uit de wond wil, is soms een operatie nodig. Een zwarte wond bevindt zich in de reactiefase.

Gele wondBij een gele wond is het wondbed bedekt met geel beslag. Vaak een dikke, half vloeibare laag. Soms is het een taaie laag. In de gele laag zitten celresten en samengeklonterde eiwitten. Deze laag moet worden verwijderd om de wondgenezing in gang te zetten. Het doel van de behandeling is het reinigen van het wondbed en absorptie van overmatig exsudaat. Ook gele wonden bevinden zich in de reactiefase.

Rode wondEen rode wondbodem is een goed teken. De wond kan dan meestal goed genezen. Bij de rode wond is de wondbodem bedekt met korrelige, vochtig-glanzende, helderrode weefsel laag (granulatieweefsel). Deze wondbodem moet beschermd worden en uitdroging moet worden voorkomen. Een rode wond bevindt zich in de regeneratiefase.

Gemengde gekleurde wondIn de praktijk hebben wonden gelijktijdig meerdere kleuren. Bijvoorbeeld een gele wond met zwarte plekjes erin en hier en daar wat doorschemerend rood. Bij gemengd gekleurde wonden is de behandeling gericht op de meest storende factor en krijgt de behandeling van de zwarte wond voorrang. Er wordt dan een wondproduct gekozen die de andere kleurgebieden niet negatief beïnvloedt.



Wat voor wond is dit?

1. Rode wond
2. Zwarte wond
3. Gele wond
4. Combinatie van alle 3

Als er geen bloed meer naar de weefsels gaat ontstaat er een:

1. rode wond
2. gele wond
3. zwarte wond

verschillende zwarte wonden

Wonden met zwarte of vervloeide necrose

Wonden met harde necrose zonder ontstekingsverschijnselen

Wonden met harde necrose met ontstekingsverschijnselen

verzorgen van wonden volgens WCS en TIME-model

Zwarte wonden: necrose verwijderen (madentherapie ?)

Gele wonden: wondvocht reinigen en absorberen

Rode wonden : wond vochtig houden en beschermen van granulatieweefsel 

Primaire wondgenezing: 

= als de wondgenezing zonder problemen verloopt. Vb chirurgische wonde die meteen weer gesloten w (gehecht)

Bloed spoelt verontreinigingen weg uit de wond (bacterien en vuil) . Daarna ontstaat er een korst door de fibrine. Als de wond genezen is, valt de korst eraf. De wond geneest onder de korst.

Secundair: verloopt volgens een vast patroon en bestaat uit 3 fasen:

Reactiefase

Regenaraiefase

Rijpings of remodelleringsfase

Reactiefase: Het lichaam probeert als reactie op een wond het bloedverlies te beperken. Er ontstaat bloedstolling en de bloedvaten in dat gebied trekken samen. Stolsel sluit de wond af en beschermt tegen micro-organismen. In de wond zitten vaak nog micro organismen en dode cellen, Moeten w opgeruimd, vanuit de capillairen treedt een opruimingsproces op doordat witte bloedcellen het gebied binnendringen. Tijdens dit proces vaak ontstekingsverschijnselen, warmte, roodheid, pijn en zwellig. Als de debris( afvalresten) zijn verwijderd, kan de volgende fase beginnen.

Regeneratiefase: is de herstelfase…weefsel dat verloren is gegaan, w weer vervangen door nieuw weefsel. Dit nieuwe weefsel heet granulatieweefsel. Dit is vochtig, helder rood en korrelig. Voor de opbouw zijn eiwitten, mineralen, vit a en c , groeifactoren, en hormonen nodig om de wondgenezing te bevorderen. Anders stagneert dit. Na vorming granulatieweefsel, groeit het bovenste deel ( epidermis) weer aan, Dit weefsel is in het begin nog dun en kwetsbaar.

Rijpingsfase: granulatieweefsel ontwikkeld zich tot dun soepel en wit bindweefsel.

Wondgenezing

- reactiefase

(vasoconstrictie en fibrine)

- regeneratiefase

(granulatieweefsel)

-rijpingsfase

(verder dichtgroeien/litteken)

reactiefase

 duurt 3 tot 6 dagen

bloedstollingsproces start en bloedvaten in het wondgebied trekken zich samen

witte bloedcellen treden het wondgebied binnen: opruimingsproces

ontstekingsverschijnselen

Wat is geen "klassiek" ontstekingsverschijnsel van een wond?

1. Roodheid
2. Koorts
3. Pijn
4. Warmte

regeneratiefase

duurt 12-14 dagen

herstelfase, aanmaak nieuw weefsel= granulatieweefsel

Voor de opbouw van dit weefsel zijn eiwitten, mineralen, vitamine A en C, groeifactoren, enzymen en hormonen nodig

Wat is GEEN kenmerk van granulatieweefsel?

1. helderrood
2. korrelig
3. warm
4. vochtig

rijpingsfase

6 maanden-2 jaar

opperhuid ontwikkelt zich verder tot dun, soepel en wit bindweefsel

Zweetklieren en haarfollikels die verloren zijn gegaan, worden niet opnieuw aangemaakt

factoren die de wondgenezing beïnvloeden

wondmilieu

  juiste wondbehandelings- en wondverzorgingsproducten

lichamelijke conditie

voeding

zuurstofvoorziening weefsels

medicijngebruik

voorlichting zorgvrager

indeling van wonden

open - gesloten

oorzaak van wonden

kleur van wonden

classificatiemodellen

WCS, kleur

TIME-model: beschrijving van het wondbed, WBP

ALTIS-model: omstandigheden van de zorgvrager

T= Tissue: (weefsel) : dood of ongezond weefsel verstoort de wondgenezing en is een goede voedingsbodem voor infecties. Voor goede genezing moet dit dode en ongezonde weefsel eerst verwijderd worden.

I= Infection: Infectie of contunue ontsteking moet bestreden worden met bv AB of antiseptica

Moisture: Vocht

= er moet gestreefd worden naar een juiste vochtbalans in de wond

Huidturgor= spanning van de huid

Altismodel

A = Aard van de wond

L = Locatie van de wond

T = Tijd

I = Intensiteit

S = Samenhang    

wondregistratie volgens ALTIS en TIME

Zie voorbeeld op Thieme!

aandachtspunten verzorgen wond

reiniging van de wond

pijnbestrijding

instructies aan de zorgvrager

wondmaterialen

organisatie rondom de wondzorg.

reiniging van een wond

acute wond eenmalig spoelen met lauwwarm schoon kraanwater 

chronische wond vaker spoelen met water

Een badje (met Biotex, Badedas, soda of alleen water) geeft een grote kans op infecties en verweking (maceratie) van de huid

aseptisch werken bij wondzorg

spoelen van de wond, zie Thieme

Inspecteer het verband op hoeveelheid wondvocht, kleur van het wondvocht, geur van het wondvocht.

Inspecteer de wond op grootte, diepte, geur kleur, wondranden en wondvocht.

pijnbestrijding

Zie aandachtspunten Thieme

Vragen?

vragen?

wondmaterialen

• Maak een overzicht van alle soorten verbandmiddelen die je in Thieme kunt vinden en schrijf op wat de werking is van deze verbandmiddelen

bestudeer voor volgende week

Studiewijzer unit 7!