Hormoonstelsel

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Het hormoonstelsel

Het hormoonstelsel

Wat is het hormoonstelsel?

1. Stoffen die de werking van bepaalde organen regelen
2. Alle klieren en organen die hormonen in het lichaam maken
3. Alle hormonen die worden aangemaakt in het lichaam
4. Alle zenuwen die hormonen aanmaken

Sleutel-slot-principe

Hormonen

• Hormoonklieren bestaan uit endocrien weefsel (naar binnen afgevend) en geven hormonen rechtstreeks aan het bloed af
• Werking hormoon gebeurd niet op de plaats waar ze worden aangemaakt
• Hormonen vinden via het bloed hun weg
• 
  

Eiwithormonen

Binden op een cel (kunnen niet door de wand heen)

Werken snel

Zoals: adrenaline, insuline

Steroïdhormonen

Kunnen door de celwand heen

Duurt langer voordat ze werken

Zoals: Oestrogeen, progesteron

Hypothalamus en hypofyse

• Centrum van het hormoonstelsel
• hypofyse ligt in je hoofd onder de tussenhersenen
• hypothalamus ligt boven je hypofyse
• hypothalamus stuurt de hypofyse aan 
• Hypofyse bestaat uit 2 kwabben, de hypofysevoorkwab en de hypofyse achterkwab 

Hypofysevoorkwab produceert 7 hormonen

1. TSH (schildklier stimulerend hormoon)
2. ACTH (bijnierschors stimulerend hormoon)
3. FSH (follikel stimulerend hormoon) eicellen en zaadcellen
4. LH (luteïniserend hormoon) eisprong + testosteron
5. STH (groeihormoon)
6. prolactine (zorgt voor melkklierweefsel en productie melk)
7. MSH (melanocyt-stimulerend hormoon) pigment

Hypofyseachterkwab produceert 2 hormonen

• ADH: anti diuretisch hormoon (regelt waterhuishouding)
• oxytocine stimuleert baarmoeder samen te trekken en toeschietreflex borstvoeding

De schildklier

• maakt schildklierhormonen aan
• Thyroxine (regelt metabolisme)
• Calcitonine (verlaagt calcium in je bloed)
• Bijschildklieren/ parathormoon (verhoogt calcium door dit uit botten vrij te maken + nieren aan te sturen dit niet uit te scheiden)

Wat zijn calcitonine en het parathormoon van elkaar?

1. antagonisten
2. versterkers
3. niks
4. synoniemen

antagonist is elkaars tegenwerkende stoffen

De bijnieren

Bijnierhormonen vanuit bijnierschors en -merg

Buitenkant bijnier= bijnierschors en produceert 3 hormonen

1. aldosteron (regelt zoutgehalte in bloed)
2. cortisol (laat suiker in bloed stijgen, helpt allergische reacties tegen te gaan)
3. geslachtshormonen (androgeen en oestrogeen)

Bijniermerg

Binnenkant bijnier = bijniermerg (zenuwweefsel) en produceert:

1. adrenaline

2. noradrenaline

= stresshormonen. 

Als hormonen hebben adrenaline en noradrenaline een vergelijkbaar effect. 

Wat is dit?

Alvleesklier

De endocriene klieren (eilandjes van Langerhans) maken 2 soorten hormonen:

1. insuline (verlaagd het suikergehalte in je bloed en stimuleert de lever en spieren om glucose om te zetten tot glycogeen een reservebrandstof
2. glucagon (verhoogd de bloedsuiker)

Diabetes types

Type 1: insuline afhankelijk (10%)

Type 2: insuline onafhankelijk (90%)

Type 3C: insuline of tabletten (5-10%)

Zwangerschapsdiabetes (bij 1 op de 20) meestal type 2

Wanneer meer kans op DM2?

• erfelijke aanleg 
  
• (ernstig) overgewicht
  
• te weinig bewegen
  
• roken
  
• voeding
  
  Een gezonde leefstijl kan helpen om diabetes type 2 te voorkomen. Maar dat lukt niet altijd. Bijvoorbeeld als de erfelijke aanleg te sterk is.

Symptomen type 1

• Vaak dorst en veel plassen
• Afvallen zonder reden
• Ziek en beroerd voelen
• Constant hongergevoel
• Wazig zien

Symptomen type 2

• Vaak dorst en veel plassen
  
• Vermoeidheid
  
• Oogklachten; rode, branderige ogen, wazig zien, dubbel zien
  
• Slecht genezende wondjes
  
• Kortademigheid
  
• Pijn in benen bij het lopen
  
• Vaak terugkerende infecties
  

Complicaties

• Hypoglykemie: te lage bloedsuiker
  
• Hyperglykemie: te hoge bloedsuiker
  
• Beschadiging van de kleine bloedvaten in de ogen: slechtziendheid/blindheid
  
• Aantasting zenuwstelsel: verminderd gevoel
  
• Aantasting bloedvaten (aderverkalking, CVA, slechte doorbloeding van de benen)
  
• Beschadiging van de nieren (slechtere werking)
  

Wat is dit?

Oorzaken hypo? En oorzaken hyper?

Oorzaken hypo:

Teveel insuline gespoten of opgenomen

Niet of te laat gegeten na spuiten

Braken

Extra energieverbruik

Alcoholgebruik

Infecties

Stress

Verandering in voeding

Oorzaken hyper

Te weinig insuline gespoten of opgenomen

Te veel voeding

Tijdstip eten en spuiten niet goed afgestemd

Stress

Koorts  geeft stijging glucose in het bloed

Toename diabetes

Medicijnen die insuline tegenwerken

Verandering in leefgewoontes

Symptomen hypo kwetsbare oudere

• Incontinentie
  
• Desoriëntatie
  
• Verandering persoonlijkheid en stemming
  
• Vallen
  
• Hallucinaties
  

Symptomen hyper kwetsbare oudere

• Gewichtsverlies
  
• Toenemende verwardheid
  
• Toenemende verschijnselen van dementie
  
• Vallen
  
• Incontinentie
  

Geslachtsklieren m/v

• zaadballen: produceren testosteron

• eierstokken: produceren oestrogeen en progesteron

Oestrogeen en progesteron

Oestrogeen: 

1. stimuleert ontwikkeling vrouwelijke geslachtsorganen
2. ontwikkelt borstweefsel
3. invloed op de lengtegroei
4. rol bij menstruatie

Progesteron:

1. zorgt dat baarmoederslijmvlies geschikt wordt voor innesteling eicel
2. placenta produceert veel progesteron zodat zwangerschap in stand blijft

Pijnappelklier

• Ligt in de middenhersenen, zo groot als een erwt
• Maakt melatonine aan. Dag en nachtritme 

pijnappelklier = epifyse

Waar wordt het hormoon testosteron gemaakt?

1. cellen van Leydig
2. eilandjes van Langerhans
3. zaadbal
4. bijbal

In de zaadballen zitten de cellen van Leydig die testosteron produceren

Aanwezigheid van testosteron stimuleert ..?

1. vetweefsel
2. eiwitgroei
3. spierweefsel
4. zaadcellen

door eiwitgroet meer spieren en minder vetweefsel dan vrouwen

Wat hoort bij wat?

een belangrijke hormoonklier

een ander woord voor hormonen

stoffen die berichten doorgeven aan organen

vervoert hormonen

Organen die hormonen maken

hormonen

hormoonklieren

bloed

regelstoffen

hypofyse

Hormonen via endocriene cellen in andere organen

Weefselhormonen

• Gastrine :stimuleert productie maagsap
• Secretine: vertering voedsel
• EPO (erytropoetine) in nier weefsel gemaakt zorgt voor aanmaak rode bloedcellen
• Histamine: komt vrij bij kapotte wondjes en allergieën