Gedrag II

• Dierverzorging
• MBO
• Studiejaar 1

Gedrag II 

OE Dierentuinmedewerker 1

Gedrag
Waar denk je aan bij gedrag?

Voor ik begin wil ik jullie vragen wat jullie weten over gedrag. Je mag proberen uit te leggen wat het is of gewoon voorbeelden noemen ervan.

Wat is natuurlijk gedrag?

• Aangepast aan omgeving
• Overleven
• Er zijn verschillende soorten natuurlijk gedrag.

Soorten natuurlijk gedrag

• Sociaal gedrag
• Foerageergedrag 
• Agonistisch gedrag (Gedrag waarin twijfel is)
• Voortplantingsgedrag
• Slaap en rustgedrag
• Comfortgedrag
• Exploratie gedrag

Sociaal gedrag

Sociaal gedrag is gedrag wat 

dieren vertonen met soortgenoten

of niet-soortgenoten.

Bij sociaal gedrag kun je denken aan 

spelen, poetsen, verzorgen, 

communicatie.

Samenlevingsvormen

- Er bestaan verschillende samenlevingsvormen die voor de diersoort het efficiëntst is:

• Solitair levend (alleen levend tijger)
• Paarvorming (twee bij elkaar horende dieren  bevers)
• Gezinsvorming (ouders met jongen wolven)
• Harem (groep vrouwen die een en dezelfde echtgenoot hebben kippen)
• Matriarchale orde (de vrouw heeft de overheersende rol  varkens)
• Kolonie/kudde (grote groep van bijeenwonende of -nestelende dieren geiten, koeien, ganzen) 

Solitair levend

Paar

vorming

Harem

Matriarchale orde

Kolonie

Rangorde

Het dominante dier is de baas over de onderdanige dieren in de groep.

Rangorde: een groep met dominante en onderdanige dieren, waar iedereen zijn plek kent.

Een rangorde brengt rust in de groep, de regels zijn duidelijk. 

Bij hennen heet de rangorde: pikorde.

Communicatie tussen dieren

afhankelijk van samenlevingsvorm en soortspecifiek

Foerageergedrag (eet, drink en uitscheidinggedrag)

De manier waarop dieren hun eten zoeken, vinden, opeten en uitscheiden. 

Gedragingen gericht op het verkrijgen, verorberen en uitscheiden van voedsel.

Vaak een ritmisch gebeuren

• ‘s Nachts (ratten)
• Overdag (kippen, koeien)
• Bij schemering (varkens)

In groepsverband levende dieren eten graag gelijktijdig

• Nadeel: onderdanige dieren krijgen minder
• Voordeel: “zien-eten-doet-eten

Drinkgedrag

•  Soortspecifiek (verschil paard/kip)
•  Hoeveelheid beïnvloedt door bereik/gemak waterbron
•  Behoefte afhankelijk van leeftijd, lichaamsgrootte, voeding etc.

Uitscheidingsgedrag

•  Vaak gebonden aan een speciale plaats en houding
•  Coprophagie
•  Opvallend bij spanning, angst, stress
•  Belangrijke rol bij voortplantingsgedrag

Wat zou je als dierverzorger kunnen doen om rekening te houden met het eetgedrag?

Agonistisch gedrag

Gedragingen gericht op het aanvallen, dreigen en vluchten.

• intraspecifiek
• interspecifiek

Onderverdeeld in twee soorten gedrag:

Gedrag tussen soortgenoten (intraspecifiek)

Gedrag tussen niet soortgenoten (interspecifiek)

Intraspecifiek

Territorium gedrag

Rangorde gedrag

Paarvormingsgedrag

Broedzorggedrag

Frustratie/stress

Territorium gedrag:

Buiten het terrein overheerst vluchten, binnen het terrein overheerst aanvallen

De meeste interactie vind op de grens plaats (opzetten haren, markeringsgedrag, geluiden)

De eigenaar patrouilleert vaak op de grens van zijn gebied

Rangorde gedrag:

 Gericht op een stabiele samenleving waarin ieder zijn plaats kent. (dominant/onderdanig)

 Voorbeelden: wegjagen bij voedsel, water, paring etc./ ingrijpen bij onderlinge ruzie/ verdedigen van groep tegen roofdieren

Paarvormingsgedrag:

Vaak een mengeling van agonistisch en seksueel gedrag, aangevuld met sussend gedrag (wegkijken, dreigen, bedelen)

Broedzorggedrag:

Als vrouwelijk dieren hun jongen verzorgen zijn ze agressiever dan normaal tegen vreemden in de buurt.

Vaak weinig dreiging, maar rechtstreekse aanval. (voorbeeld: kieviet)

Frustratie:

- Frustratie ontstaat als een dier binnen een lopend gedragsprogramma wordt gehinderd.

 Hierdoor kan agressie tegen soortgenoten ontstaan.

Interspecifiek

Competitie: dieren die gebruik willen maken van dezelfde milieueigenschappen (voer, rustplaats etc.)

Predatie: als een roofdier (predator) zijn prooi aanvalt is dit vaak agressief gedrag (kat die een muis vangt)

Intraspecifiek

• Territorium gedrag
  
• Rangorde gedrag
  
• Paarvormingsgedrag
  
• Broedzorggedrag
  
• Frustratie/stress
  

Interspecifiek

• competitie
• predatie

Voortplantingsgedrag

Gedragingen gericht op reproductie van de soort.

- Grotendeels genetisch bepaald.

- Beïnvloed door verandering daglengte en temperatuur.

- Bestaat uit verschillende fases.

Het zoeken en vinden van geslachtspartners

Het synchroniseren van elkaars gedrag en conditie (baltsgedrag)

Het dulden van elkaars nabijheid & paring

Het eventueel vormen van een paar als de verzorging van de jongen dat vraagt

Slaap en rust gedrag

Functies van slaap

• Weefselvernieuwing/ herstellende processen

Gevolgen te weinig slaap

• Daling lichaamstemperatuur
  
• Spierverzwakking
  
• Afgenomen waakzaamheid
  
• Verhoogde irritatie
  
• Agressie
  
• Sterfte
  

Comfortgedrag

Verzorging huid/haren/veren: 

Goede conditie van lichaamsbedekking is levensnoodzaak (bescherming tegen stoffen/organismen, warmte etc.)

Lichaamsbedekking van belang bij het geven van signalen in communicatie met soortgenoten (opzetten van veren bij dreigen)

Vaak ook gericht op lichaam van soortgenoten (vlooien apen)

Goede conditie van lichaamsbedekking is levensnoodzaak (bescherming tegen stoffen/organismen, warmte etc.)

Lichaamsbedekking van belang bij het geven van signalen in communicatie met soortgenoten (opzetten van veren bij dreigen)

Vaak ook gericht op lichaam van soortgenoten (vlooien apen)

Likken, wassen, schuren, rekken, rollen, water- & stofbaden en krabben. 

Exploratiegedrag

= op onderzoek uit gaan

      --> weten waar de vluchtwegen en voedselplaatsen zijn

Verkennen en spelen

Stereotiep gedrag

Ontstaat door de onmogelijkheid tot het uiten van normaal gedrag 

(door bijv. slechte huisvesting).

Stangbijten, kop slingeren, tanden knarsen, staart vangen

Endorfine

Conflict gedrag: 

botsende gedragssystemen

Tegelijkertijd 2 gedragssystemen waarbij geen prioriteit gesteld kan worden (intern motivationeel conflict). Omgeving zorgt voor prioriteit.

Soorten conflictgedrag:

• Overspronggedrag
  

         dier weet niet wat hij moet doen en laat een ‘3e gedrag’ zien.

• Redirectie of omgericht gedrag
  

         dier kan/wil het gedrag niet laten zien waar het op bedoeld is en richt het op iets anders.

Apathie

Als dieren lang vastgebonden op stal staan.

Te weinig prikkels.

Het dier heeft geen belangstelling meer voor zijn omgeving en een gebrek aan motivatie en emotie.

Wat kun je doen bij afwijkend gedrag als dierverzorger?

video top 10 paringsrituelen. duur 10 minuten

Indien tijd over

Link naar super smart animals

https://www.bbc.co.uk/programmes/b01by4w1/episodes/guide

Evaluatie....wat vond je van deze les?

1. Te doen
2. Beetje saai...
3. Huh...nu al klaar?
4. Ik wil wel vaker zulke lessen

Hoe vonden jullie jullie eigen gedrag in deze les gaan? ;-)

😒🙁😐🙂😃