Wet zorg en dwang

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 1-3

Wet Zorg en Dwang

Vanaf januari 2020

Verstandelijke beperking

Psycho-geriatrie

Intra- en extramuraal

Onvrijwillige zorg

Onvrijwillige zorg?

De Wet Zorg en Dwang (Wzd) onderscheidt negen categorieën onvrijwillige zorg:

1. Medische handelingen en therapeutische maatregelen;
   
2. Beperken van de bewegingsvrijheid;
   
3. Insluiten;
   
4. Uitoefenen van toezicht op betrokkene;
   
5. Onderzoek aan kleding of lichaam;
   
6. Onderzoek van de woon- of verblijfsruimte op gedrag beïnvloedende middelen of gevaarlijke voorwerpen;
   
7. Controleren op de aanwezigheid van gedrag beïnvloedende middelen;
   
8. Beperken van de vrijheid om het eigen leven in te richten;
   
9. Beperken van het recht op het ontvangen van bezoek. 

Voorbeelden van onvrijwillige zorg

• Iemand met dementie. Deze zorgvrager mag niet van het terrein van de zorginstelling af, want hij zou verdwalen.
  
  
  
• Iemand die nog thuis woont en zichzelf verwaarloost. Hij zal tegen zijn wil moeten douchen.
  
  
  
• Mensen met een verstandelijke beperking die zichzelf soms systematisch verwonden. Zij moeten ’s nachts in een speciale bed met zachte wanden slapen. Dat bed is afgesloten.
  
  
  
• Mensen die geen remmingen kennen bij het eten of drinken. De koelkast moet dan op slot om gezondheidsschade te voorkomen.

Dwang kan alleen worden toegepast als er 

sprake is van 'ernstig nadeel'

Wat is 'ernstig nadeel'?

Ernstig nadeel

Wzd omschrijft ernstig nadeel als ‘het bestaan van of het ernstig risico op’:

• levensgevaar voor de cliënt of iemand anders;
  
• ernstig lichamelijk letsel voor de cliënt of iemand anders;
  
• ernstige psychische, materiële, immateriële of financiële schade voor de cliënt of iemand   anders;
  
• ernstige verwaarlozing of maatschappelijke teloorgang van de cliënt of iemand anders;
  
• ernstig verstoorde ontwikkeling van de cliënt of iemand anders;
  
• bedreiging van de veiligheid van de cliënt al dan niet doordat hij onder invloed van een ander
  raakt
• de situatie dat de cliënt met hinderlijk bedrag agressie van anderen oproept;
  
• de situatie dat de algemene veiligheid van personen of goederen in gevaar is.
  

Wilsonbekwaam

In sommige situaties kan een patiënt zelf niet (meer) zijn wensen kenbaar maken. Iemand is dan wilsonbekwaam. 

Een patiënt is wilsonbekwaam als hij:

• De informatie over zijn ziekte niet kan begrijpen
  
• Zelf geen beslissing over zijn behandeling kan nemen
  
• Of de gevolgen van een beslissing niet kan overzien.
  
• Een persoon die niet voor zichzelf kan beslissen is wilsonbekwaam.
  

Stappenplan

Het stappenplan in de Wet zorg en dwang (Wzd) regelt de stappen die de zorgverantwoordelijke moet zetten bij de beoordeling of onvrijwillige zorg noodzakelijk is. 

In het stappenplan staat ook welke deskundigen de zorgverantwoordelijke daarbij moet betrekken.

Zorgleefplan

De Wet zorg en dwang stelt eisen aan het opstellen van een zorgplan 

1. Het zorgplan wordt z.s.m., maar uiterlijk binnen 6 weken na start van de zorg opgesteld.
   
2. Het zorgplan houdt zoveel mogelijk rekening met de wensen van de cliënt. 
3. De zorgverantwoordelijke bespreekt het zorgplan met de cliënt.

Wanneer het zorgplan niet voldoet aan de zorgbehoefte en er een risico bestaat op ernstig nadeel voor de cliënt en/of zijn omgeving ->stappenplan. 

Wzd-functionaris 

• Evaluatie na zes maanden 
• Door externe Wzd-functionaris  Arts zijn, GZ-psycholoog of orthopedagoog). 
• Hij/zij beoordeelt het zorgplan en let erop dat er zo min mogelijk onvrijwillige zorg wordt gegeven.

Bij de evaluatie na zes maanden moet er een externe Wzd-functionaris betrokken zijn. De Wzd-functionaris kan een arts zijn, maar ook een GZ-psycholoog of orthopedagoog. ‘Extern’ betekent dat de functionaris werkt bij een andere organisatie. Hij werkt niet bij de organisatie waar je naaste zorg krijgt. De Wzd-functionaris is te vergelijken met de oude BOPZ-arts. Hij/zij beoordeelt het zorgplan en let erop dat er zo min mogelijk onvrijwillige zorg wordt gegeven.

Een cliënt is heel erg vergeetachtig, maar niemand heeft vastgesteld dat er sprake is van een psychogeriatrische aandoening. Is de Wet zorg en dwang dan van toepassing?

1. Ja
2. Nee

Als er geen psychogeriatrische aandoening (zoals dementie) is vastgesteld mogen er geen maatregelen genomen worden die de cliënt niet wil.

De Wet zorg en dwang is alleen van toepassing op cliënten met een gediagnosticeerde psychogeriatrische aandoening (zoals dementie) of een verstandelijke beperking. Dit kan zijn vastgesteld door een ter zake deskundige arts of door het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ), dat een indicatiebesluit heeft genomen voor cliënten die aanspraak kunnen maken op zorg die valt onder de Wet langdurende zorg.

Wanneer mag je volgens de Wet zorg en dwang onvrijwillige zorg toepassen?

1. Als de cliënt een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie) heeft of een verstandelijke beperking
2. Als er geen andere oplossing is om 'ernstig nadeel' te bestrijden
3. Als er 'ernstig nadeel' dreigt
4. Alle drie zijn een voorwaarde

Alle drie zijn een voorwaarde.

Volgens de Wet zorg en dwang mag je onvrijwillige zorg toepassen bij mensen met een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie) of een verstandelijke beperking als er sprake is van ‘ernstig nadeel’ en er geen vrijwillige alternatieven te vinden zijn.

Onder ‘ernstig nadeel’ wordt het volgende verstaan:

- De cliënt brengt zichzelf of anderen in levensgevaar.

- De cliënt brengt ernstig lichamelijk letsel toe.

- De cliënt brengt ernstige psychische, materiële, immateriële of financiële schade toe.

- Verwaarlozing of ‘maatschappelijk teloorgang van de cliënt of andere.

- De veiligheid van de cliënt wordt bedreigd.

- De cliënt roept met hinderlijk gedrag agressie van anderen op.

- De algemene veiligheid van personen of goederen is in gevaar.

Onvrijwillige zorg is volgens de wet

1. Zorg die door de arts wordt opgelegd
2. Zorg waartegen de cliënt (of vertegenwoordiger) zich verzet
3. Zorg die door de vertegenwoordiger of familie wordt opgelegd
4. Geen van deze drie antwoorden zijn juist

Moet het stappenplan alleen maar gevolgd worden indien de cliënt of zijn vertegenwoordiger niet instemt met / de cliënt zich verzet tegen de toepassing van een van de negen vormen van ongewenste zorg?

1. Ja
2. Nee

Een dementerende zorgvrager kan niet meer lopen vanwege verlammingsverschijnselen. Om te voorkomen dat zij uit haar rolstoel valt wordt een rolstoelblad op haar rolstoel gezet.
Valt dit onder WZD? Moet het stappenplan gevolgd worden?

1. Ja
2. Nee

Toelichting op antwoord: nee valt niet onder WZD

Dit is geen beperking van bewegingsvrijheid doordat zorgvrager toch al niet meer zelfstandig uit stoel op kan staan. Dan is bedhek of rolstoelblad geen onvrijwillige zorg.

Wat als dezelfde zorgvrager het niet fijn vindt dat het rolstoelblad op haar rolstoel zit? Valt het dan onder WZD?

1. Ja
2. Nee

Toelichting antwoord: ja

Als zorgvrager zich toch verzet dan kan dit gezien worden als beperking van de vrijheid om het eigen leven in te richten. Het stappenplan moet worden doorlopen.