1.4 Eerste wereld oorlog - Europa na de eerste wereldoorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Vorige keer...

• Je kunt uitleggen hoe de eerste wereldoorlog begon en daarbij onderscheid maken tussen directe en indirecte oorzaken.
• Je kunt het verloop van de eerste wereldoorlog beschrijven en uitleggen dat dit een totale oorlog was. 
• Je kunt uitleggen welke gevolgen de eerste wereldoorlog voor Europa had.

"De oorlog die alle 

oorlogen zou beëindigen"

Moord in Sarajevo

De Bosnische Serviër Gavrillo Princip schiet de Aartshertog Franz Ferdinand dood in Sarajevo.

Princip wil wraak voor het feit dat Bosnië bij Oostenrijk-Hongarije hoort. Hij had liever gezien dat Bosnië werd ingelijfd bij Servië.

Dit was het startschot van de Eerste Wereldoorlog, oftewel, de aanleiding. 

Oorlogsverklaringen 

• Oostenrijk- Hongarije verklaart Servië de oorlog. Rusland steunt Servië en mobiliseert haar troepen langs de Duitse grens.  
  
  
• Duitsland wordt geprikkeld door de Russische actie en verklaart Rusland de oorlog.  Vervolgens ook Frankrijk.
  
  
• Als Duitsland België binnenloopt verklaart Engeland, Duitsland de oorlog. 

Wij gaan winnen!

Overal in Europa is er veel enthousiasme om

te gaan vechten én vertrouwen om te winnen: 

met Kerst zijn we weer thuis zijn!

Deze oorlog is goed:

ein frischer fröhlicher Krieg

Directe en indirecte oorzaken (1)

• Directe oorzaken, de aanleiding:

toevallige gebeurtenissen zoals geboorte, sterfte of militaire aanval. 

- Is niet doorslaggevend.

• Indirecte oorzaken, processen en gebeurtenissen die verder terug gaan in de tijd: 
  Politieke, sociale, economische, culturele of militaire oorzaken.
  - De stand van zaken.

Directe en indirecte oorzaken (2)

• Directe oorzaken, de aanleiding:

De moord op Franz Ferdinand. Een gebeurtenis die voldoende is om een hele reek gebeurtenissen op gang te brengen. 

• Indirecte oorzaken, processen en gebeurtenissen die verder terug gaan in de tijd: 

Modernisering, machtsverhoudingen en bondgenootschappen.

Loopgravenoorlog

• In Europa werden greppels gegraven waar beide partijen dekking konden zoeken. Het bleek erg moeilijk om een loopgraaf te veroveren.  
  
• De loopgraven zijn gegraven in een zig-zag-vorm. 
• Om aanvallen moeilijker te maken wordt gebruik gemaakt van miljoenen kilometers prikkeldraad. Loopgraven worden uitgebreid met complete ondergrondse kamers

Zandzakken waren gevuld met aarde en modder, en waren bedoeld om de soldaten te beschermen

In het begin van de oorlog waren de rantsoenen nog wel redelijk, maar naarmate de oorlog langer duurde, was er ook steeds minder (goed) eten.

Als de soldaten niet hoefden te vechten, speelden ze bijvoorbeeld met kaarten.

Behalve de vijand hadden de soldaten veel last van ongedierte, zoals ratten en vlooien. Sommige soldaten kwamen de tijd tussen de gevechten door met het doden van ratten.

Honden hielden de soldaten niet alleen gezelschap, ze bezorgden ook boodschappen tussen de verschillende loopgraven.

Soldaten konden vaak alleen maar overdag slapen, omdat 's nacht een goed moment was om de loopgraven van de vijanden te bespioneren. 

Met een periscoop konden de soldaten de vijand bekijken, zonder grote risico's te nemen. Een periscoop werkt met spiegels.

Er zijn duizenden brieven en dagboeken van soldaten uit de Eerste Wereldoorlog bewaard gebleven. Dit zijn tegenwoordig belangrijke en waardevolle bronnen.

Voor de veiligheid van de soldaten waren de loopgraven in zigzag-vorm.

Tussen de Noordzee en de Zwitserse grens (Westfront) wordt 40.000km aan loopgraven aangelegd.

Het gebied tussen de loopgraven wordt in vier jaar tijd compleet omgeploegd. Er ontstaat een niemandsland.

http://www.bbc.co.uk/schools/0/ww1/

360˚ video van een loopgraaf

Tijdens de video kun je alle kanten opkijken! Probeer het maar eens uit!

Op wacht staan was één van de belangrijkste taken die je kon krijgen. Op het in slaap vallen tijdens de wacht stonden zeer zware straffen.

Behalve vechten en wacht houden, waren er nog genoeg andere vervelende klusjes in een loopgraaf, zoals zandzaken bijvullen, prikkeldraad repareren of het leegmaken van de latrines (wc's)

Loopgraven (2)

• Generaals geloven dat massale aanvallen vanuit de loopgraven effectief zijn. Dit is maar zelden het geval: soldaten worden kanonnenvoer.
  

• Het gebied tussen de loopgraven wordt in vier jaar tijd compleet omgeploegd. Er ontstaat een niemandsland.

• Vier jaar lang vanuit de loopgraven kijken naar hetzelfde stuk, kapotgeschoten, niemandsland...
• Veel ongedierte, modder, kou, continu het geluid van wapens en geschreeuw van gewonden.

Nieuwe wapens

• Om de loopgravenoorlog te doorbreken worden uitvindingen gedaan die zorgen voor nieuwe wapens.

• Naast generaals bepalen ook steeds meer wetenschap en techniek het verloop van de oorlog.

• De Eerste Wereldoorlog wordt 'de oorlog van de uitvinders'

Gifgas

• Gif- of strijdgassen moesten ervoor zorgen dat de vijand, in paniek, de loopgraven zouden verlaten.
• De meeste gasaanvallen waren door het gebruik van gasmaskers steeds minder dodelijk voor de soldaten, maar zorgde voor brandwonden, tijdelijke blindheid en angst.

Vlammenwerpers

• Net als gifgas moet de vlammenwerper voor paniek bij de vijand zorgen.
• Brandende benzine wordt, soms over afstanden van honderden meters, over het slagveld gespoten

Tanks

• Hoe kom je levend bij de loopgraven van de vijand? Bouw een rijdend stalen harnas om je heen!
• Omdat de ontwikkeling ervan zeer geheim was, gebruikten de Britten de term 'tank', van watertank. Zelfs de arbeiders geloofden dat ze mobiele watertanks maakten.

Duikboten

• Duikboten bestonden al sinds de 19e eeuw, maar in de Eerste Wereldoorlog werden ze voor het eerst (met name door Duitsland) massaal ingezet.
• De Duitsers probeerden met de Onbeperkte Duikbotenoorlog (1915/1917) alle schepen (oorlogs-, koopvaardij- en passagiersschepen) tot zinken te brengen

Het jaar 1917: VS

• Het liefst zouden de Amerikanen niets met deze 'Europese' oorlog te maken willen hebben, maar...

• ...inmiddels is het 8e Amerikaanse schip door Duitsers getorpedeerd...

• ...en is ontdekt dat de Duitsers bezig zijn met het ophitsen van Mexico en Japan tegen de VS (Zimmerman-telegram). VS mengt zich in het conflict. 

Het jaar 1917: Rusland

• Russische Revolutie.
  

• Duitsland(!) helpt Lenin, Rusland binnen te smokkelen (april 1917)

• Communisten o.l.v. Lenin grijpen de macht.

• Rusland tekent een vrede met Duitsland. 

• De Tsaar en zijn familie worden vermoord (juli 1918).
  

Een totale oorlog

• De Eerste Wereldoorlog was een totale oorlog, waarbij de hele bevolking betrokken was:
  - De economieën van de landen waren volledig in dienst van de oorlog. 
  - Naast militaire slachtoffers was ook de burgerbevolking slachtoffer. 
• De regering probeerde de bevolking te beïnvloeden via massamedia, dit noem je propaganda. De bevolking had daardoor geen goed beeld van wat er zich afspeelde aan het front.  

Het einde van de oorlog 

• Duitse legertop ziet dat Duitsland oorlog niet gaat winnen wegens tekorten aan voedsel, wapens, mankracht.
  
  
• Legertop adviseert Duitse keizer nieuwe regering in te stellen en te vragen om wapenstilstand. Verlies van oorlog lag niet aan het leger maar aan nieuwe regering.
  
  
• Tekenen van een wapenstilstand in 1918.

De dolkstootlegende

Gevolgen van de oorlog (1)

• De nieuwe wapens en oorlogsvoering laten zichtbare en onzichtbare verwondingen achter.

• Van de mannen met de kapotgeslagen gezichten...

• ...tot zware psychische klachten, vaak omschreven als Shellshock.

0

Gevolgen van de oorlog (2)

• 
  
  
• Omdat de soldaten langdurig met dezelfde laarzen en sokken in de vocht en modder moeten staan, gaan hun voeten opzwellen, infecteren en vervolgens afsterven.
• Meestal is amputatie de enige oplossing voor loopgraafvoeten

Vóór en ná:

om de verminkte mannen toch nog een leven te kunnen bieden...

...werd driftig geëxperimenteerd met plastische chirurgie en maskers.

Vrede van Versailles

• In  1919 kwamen de geallieerden bij elkaar om te vredesregelingen te te treffen.
• Rusland en Duitsland deden niet mee in de onderhandelingen. 
  
• De hoofdrolspelers waren Groot-Brittannië , Verenigde Staten, Engeland en Frankrijk. 

Verenigde Staten

• Duitsland straffen, maar niet al te zwaar
• Duitsland is een belangrijke handelspartner
• De wereld veiliger maken. 

Groot-Brittannië

• 
  
  
• Duitsland straffen, maar niet al te zwaar.
• Duitsland is een belangrijke handelspartner
• Kan niet al te vriendelijk zijn: het volk zit vol wraak.
• Als het kan: macht uitbreiden in het Midden-Oosten.

Frankrijk

• Duitsland zwaar straffen.
• Duitsland economisch verzwakken.
• Duitsland militair verzwakken.
• Grondgebied terugpakken (Elzas-Lotharingen)
• Als het kan: macht uitbreiden in het Midden-Oosten

Verdrag van Versailles 

• Duitsland moet veel grondgebied afstaan (ongeveer 10%) waaronder de kolonies.

• Duitsland mag geen leger meer hebben van groter dan 100.000 man

• Duitsland moet herstelbetalingen doen aan vnl. Frankrijk.

• Duitsland is de hoofdschuldige van de oorlog.

Verdrag?! Dictaat!

• In Duitsland is grote onvrede en spreekt men liever van het Dictaat van Versailles.
• Zij zien het verdrag als een straf. 

Deze keer...

• Je kunt uitleggen hoe de eerste wereldoorlog begon en daarbij onderscheid maken tussen directe en indirecte oorzaken.
• Je kunt het verloop van de eerste wereldoorlog beschrijven en uitleggen dat dit een totale oorlog was. 
• Je kunt uitleggen welke gevolgen de eerste wereldoorlog voor Europa had.

Interbellum

• 
  
  
• Een interbellum (van het Latijn inter, tussen en bellum, oorlog) is een periode tussen twee oorlogen.

• Het interbellum is de periode tussen de Eerste en de Tweede Wereldoorlog (1919-1939)
  

Gevolgen van het verdrag van Versailles 

• Oprichting Republiek van Weimar (Eerste democratie in Duitsland).
  

• Door schadevergoeding waren er veel economische problemen in Duitsland. 

• Duitsland was altijd een keizerrijk geweest en kende geen democratie, daarnaast was dit de regering die de wapenstilstand had getekend...

Duitsland na de Eerste Wereldoorlog 

• De herstelbetalingen zijn niet op te brengen door de regering, en de inflatie is groot.
  
  

• Regering besluit geld bij te drukken: gevolg het wordt nog minder waard. 
  
  

• Verschillende groepen (extreemlinks/extreemrechts) proberen de macht te grijpen (staatsgreep) en er is veel politiek geweld (o.a. moorden op politici).
  

Vrijkorpsen

• Gewapende groeperingen van (rechtse) oud-militairen
• Ze geloofden sterk in de Dolkstootlegende
• Volgens de aanhangers van deze Dolkstootlegende lag de oorzaak van de nederlaag van de oorlog bij de communisten en joden, en niet bij de militairen. 
• Bierkellerputsch

Bezetting van het Ruhrgebied

• Omdat Duitsland de herstelbetalingen niet meer kan opbrengen, bezetten Franse troepen het Ruhrgebied om Duitsland te dwingen tot betalen.

• Dit was toegestaan volgens het Verdrag van Versailles.
  
• Franse troepen blijven in het Saargebied tot 1925.

Franse troepen bezetten Essen

Crisis in de wereld 

• 
  
  
• Door overproductie van fabrieken, veel kopen op afbetaling en teveel vertrouwen in aandelenhandel, klapt de Amerikaanse economie in elkaar.
• Landen die veel met de VS handelen, worden de crisis mee in gesleept... 
  

Fascisme

• Fascisme is een politieke stroming, 
• Wordt ook wel extreem-rechts genoemd

• De naam komt van het voorwerp dat je hier ziet: een fasces
• Dit voorwerp, een bijl met takken, stond symbool voor de macht van bestuurders in het Romeinse Rijk.

Benito Mussolini

• Leider, of 'Il Duce',  van Italië (1922-1943)
• Oprichter van de Fasci di Combattimento (Zwarthemden, knokploegen)

• Na de Eerste Wereldoorlog en de Vrede van Versailles was er veel onvrede, en dat kwam door de onderhandelingen van de 'slechte' Italiaanse regering.

Kenmerken van fascisme (1)

• Fascisme is overal tegen: vooral dingen die vreemd zijn en andere culturen
  

• Fascisme is anti-democratisch: het volk hoeft niet mee te praten. Er is één leider.

• Sterk nationalisme: ieder moet zich inzetten voor zijn land. 

Kenmerken van fascisme (2)

• Fascisme is tegen persoonlijke vrijheid. Persoonlijke vrijheid ondermijnd de gehoorzaamheid van de leider.
  

• Fascisme gaat uit van ongelijkheid tussen mensen: de hoogontwikkelden moeten de laagontwikkelden leiden. (Het recht van de sterkste: Sociaal-Darwinisme)

Kenmerken van fascisme (3)

• Niet denken maar doen. Gevoel is belangrijker dan denken.

• Militarisme: geweld is goed: geen woorden maar daden
  

• De vrouw is ondergeschikt: haar taak is het krijgen van kinderen.
  

Opkomst Hitler

• Opkomst van Hitler: hij speelt in op de Duitse onvrede over het Verdrag van Versailles

• Uiteindelijk ook de Tweede Wereldoolog, waarbij Hitler er alles aan zou doen om de gevolgen van het Verdrag van Versailles te vernietingen...en daarin ook slaagt. 

Deze keer...

• Je kunt uitleggen hoe de eerste wereldoorlog begon en daarbij onderscheid maken tussen directe en indirecte oorzaken.
• Je kunt het verloop van de eerste wereldoorlog beschrijven en uitleggen dat dit een totale oorlog was. 
• Je kunt uitleggen welke gevolgen de eerste wereldoorlog voor Europa had.