Aan een middel gebonden stoornis

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 2

Aan een middel gebonden stoornis

Middelenmisbruik

Als iemand veelvuldig en langdurig alcohol of drugs gebruikt, ondanks de problemen die hierdoor ontstaan.

Deze problemen kunnen te maken hebben met verplichtingen op school, op het werk, thuis, of doordat mensen meerdere malen in aanraking komen met justitie

Verslaving

Bij verslaving of afhankelijkheid van middelen is er ook nog sprake van een lichamelijke of geestelijke afhankelijkheid van het middel. 

De verslaafde gebruikt het middel langere tijd, heeft steeds meer van het middel nodig en/of krijgt onthoudingsverschijnselen als hij het middel niet inneemt.

Dubbele diagnoses

Een dubbele diagnose komt met name voor bij mensen die lijden aan schizofrenie, bipolaire stoornissen of een depressie met psychotische kenmerken. 

20 tot 50% van de zorgvragers in de GGZ heeft naast een psychische stoornis ook verslavingsproblematiek. 

In de verslavingszorg heeft 60 tot 80% van de zorgvragers een psychische aandoening.

Zorgvragers met een dubbele diagnose:

• gebruiken eerder opnieuw drugs of krijgen opnieuw last van psychiatrische symptomen
  
• worden vaker opgenomen en zijn minder therapietrouw
  
• zijn vaker dakloos, depressief, suïcidaal en agressief
  
• hebben meer problemen met hun familie
  
• zijn vaker werkloos of hebben langdurige conflicten in de privésfeer

Alcohol

• Niet gekoppeld aan leeftijd
•  In 2019 heeft bijna de helft van de 12- tot en met 16-jarige scholieren ooit wel eens alcohol gedronken.
• Eén op de vijf scholieren heeft in de maand voorafgaand aan het onderzoek ‘gebinged’. 
• Er zijn tussen jongens en meisjes van 12 tot en met 16 jaar nauwelijks verschillen in alcoholgebruik en bingedrinken in deze maand.
• Bingedrinken neemt vooral toe in de leeftijd van 13 naar 14 jaar: een sterke toename van 4,6% naar 18%.

Alcohol

• Het gebruik van alcohol wordt niet minder als mensen ouder worden. Van de mensen van 75 jaar en ouder zegt nog 71% alcohol te drinken.
• Alcoholgebruik is extra risicovol voor ouderen, vooral in combinatie met medicatie.
• Kans op vallen neemt toe bij ouderen

Alcoholverslaving

Als norm voor de verslaving of afhankelijkheid aan alcohol geldt 21 glazen per week voor mannen en 14 glazen per week voor vrouwen, waarbij dagelijks gedronken wordt.

Vier stadia

1. Sociale drinker: heeft zijn drankgebruik onder controle, drinkt bij gelegenheden en niet dagelijks (er is geen sprake van verslaving).

2. Gewoontedrinker: drinkt veelal dagelijks, ook alleen en stiekem, de omgeving ondervindt geen hinder.

Vier stadia

3. Probleemdrinker: drinkt iedere dag en heeft dit naar eigen zeggen nodig om goed te kunnen functioneren. Kenmerken: ongecontroleerd drinken, minder toekomen aan de dagelijkse bezigheden, verlies van werk en vrienden, ontkennen van alcoholprobleem.

 

4. Verslaafde drinker: drinkt dagelijks en ervaart hierdoor lichamelijke en geestelijke problemen, zoals geheugenverlies, slechte concentratie, verslechterde hersenfuncties, suikerziekte, lever-, slokdarm- en keelkanker en hartkwalen.

Lichamelijke gevolgen

Bij langdurig alcoholgebruik:

• Leverontsteking (alcoholische hepatitis)
• Acute vorm: koorts, geelzucht en buikpijn (sterftepercentage 30%)
• Levercirrose (door ontsteking gaan levercellen verloren) waardoor verminderde leverfunctie

Problemen bij chronisch overmatig alcoholgebruik

• ontsteking aan de alvleesklier
  
• kanker aan mond, keel en slokdarm
  
• spierzwakte
  
• verhoogde bloeddruk
  
• hartritmestoornissen
  
• vitaminetekorten door slechte voedingstoestand, met daardoor:
  

         - prikkelingen in voeten en vingers

         - gevoelloosheid in handen en benen

         - verlammingsverschijselen

Korsakov

• Bij chronisch te veel alcoholgebruik
• Waardoor ernstig tekort aan vitamine B1

Psychische gevolgen

• Bagatelliseren van drankgebruik
• Karakterveranderingen
• Alcohol psychose
• Delirium

Behandeling

• Erkenning van het probleem
• Multidisciplinaire aanpak
• Detoxicatieprogramma
• Lotgenotencontact 

Afkicken van alcohol 

Ontwenningsverschijnselen:

• Op korte termijn: trillen en zweten, spierkramp en onrust, verhoogde bloeddruk, misselijkheid, soms nachtmerries en diarree of obstipatie
• Op lange termijn: angst, somberheid, slecht slapen, gespannen zijn en zich lusteloos voelen
• Na langdurig veel alcoholgebruik: toevallen of een insult (verlies van bewustzijn en soms krampen) & delirium tremens (Verlaagd bewustzijn met stuipen en hallucinaties)

Medicatie en alcohol

De meeste medicijnen gaan niet samen met het gebruik van alcohol. Het versterkt het gewenste effect of het medicijn werkt niet meer. 

Voorbeelden:

• anti-psychotica (medicatie tegen psychoses)
  
• psychofarmaca (medicatie bij behandeling van psychische problematiek)
  
• maagdarmtabletten
  
• anti-epileptica
  
• slaap- en kalmeringsmiddelen
  
• antibiotica
  
• pijnstillers
  
• antistollingsmiddelen

Cannabis als medicijn

Werkt bij volgende aandoeningen:

• pijn, spierkrampen en spiertrekkingen bij MS of ruggenmergschade
  
• misselijkheid, verminderde eetlust, vermagering en verzwakking bij kanker en aids
  
• misselijkheid en braken als gevolg van medicatie of bestraling bij kanker, hepatitis C- of hiv-infectie en aids
  
• chronische pijn (voornamelijk als de oorzaak in het zenuwstelsel zit, bijvoorbeeld door beschadiging van een zenuwbaan, fantoompijn, aangezichtspijn of chronische pijn die blijft bestaan na het genezen van gordelroos)
  
• syndroom van Gilles de la Tourette
  
• therapieresistent glaucoom

Symptomen Cannabisgebruik

• ontspannen, vrolijke, opgewekte stemming
  
• seksueel geprikkeld
  
• prikkeling van fantasie
  
• gevoel wordt versterkt
  
• openheid, minder geremd, contacten met anderen gaan makkelijker
  
• zintuiglijke waarneming wordt intensiever beleefd

Ongewenste effecten

• lichamelijke verschijnselen (binnen twee uur na gebruik): rode conjunctiva (oogwit), toegenomen eetlust, droge mond, versnelde hartslag
  
• psychische veranderingen: euforie, angst, gevoel dat de tijd langzamer loopt, oordeelstoornissen, afname van het geheugen, de concentratie en het opnemen van informatie
  
• gedragsveranderingen: gestoorde coördinatie, sociale teruggetrokkenheid
  
• hasj en wiet kunnen bij mensen die daarvoor gevoelig zijn een psychose opwekken, een psychose verergeren of een terugval in de psychose veroorzaken

Symptomen op langere termijn:

• beschadiging van de longen
  
• problemen met het kortetermijngeheugen
  
• achterstand in emotionele ontwikkeling (vooral bij jongeren)
  
• evenwichtsstoornissen
  
• verminderde vruchtbaarheid

Behandeling

• dagelijkse groepssessies
  
• cognitieve gedragstherapie
  
• individuele gesprekken
  
• thuisopdrachten
  
• ontgiftingsbehandeling
  
• medische begeleiding
  
• e-mental health interventies

Slaap- en kalmeringsmiddelen

• Verdovende werking op hersenactiviteit en centrale zenuwstelsel
• Benzodiazepinen op recept
• slaapmiddelen werken twee weken
• kalmeringsmiddelen acht weken 
• Bijna 4% van de bevolking gebruikt regelmatig slaap-/kalmeringsmiddelen

Redenen voor gebruik

Slaap- en kalmeringsmiddelen worden vaak gebruikt bij heftige emotionele situaties, om overdag beter te functioneren en bij slaapproblemen

Oorzaken slaapproblemen

• hersenstoornis (bij narcolepsie)
  
• gebruik van bepaalde middelen (zoals alcohol, cafeïne en amfetamine)
  
• verstoring van de biologische klok door ploegendienst of jetlag, of te actief zijn of te veel eten vlak voor het slapen gaan
  
• omgevingsfactoren: geluidsoverlast, temperatuur
  
• psychische stoornissen: stress, angst, depressie, psychose
  
• lichamelijke klachten zoals hoesten, benauwdheid, jeuk, restless legs syndroom, te snel werkende schildklier

Symptomen

Symptomen worden veroorzaakt door bijwerkingen. 

• lichamelijke verschijnselen: spierverslapping, hoofdpijn, vermoeidheid, duizeligheid.
  
• psychische veranderingen: sufheid en onverschilligheid, vermindering van concentratievermogen, geheugenverlies, somberheid, verdoving/vervlakking van gevoelens (ook de positieve)
  
• gedragsveranderingen: onverschilligheid, verlies van realiteitszin, isolatie, sociale ontwrichting, disfunctioneren in werk en gezin

Ontwenningsverschijnselen

• slapeloosheid
• angst
• prikkelbaarheid 
• onrustgevoelens
• hartkloppingen
• spiertrekkingen en trillingen
• diarree 
• duizeligheid
• overgevoeligheid voor licht en geluid
• misselijkheid  
• wazig zien

Behandeling

Afhankelijk van de oorzaak van het gebruik: 

• ondersteunende gesprekken, 
• psychotherapie, 
• ontspanningsoefeningen, 
• slaapcursussen, 
• meer beweging.

Zorg op maat

• Observeren op tekenen van overmatig middelenmisbruik
• Ondersteunen bij zelfzorg
• Ondersteunen bij voedingspatroon
• Rust en activiteit
• Rapporteren  

Opdracht

15 Ziekteleer > 15.10 Aan een middel gebonden stoornis > B stoornissen in het gebruik van alcohol of drugs> Pas je kennis toe 5, 6 & 9

Wat heb je geleerd vandaag?