4.6 Veilige seks/4.7 meer voorbehoedsmiddelen

• Mens & Natuur
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 2

4.6 Veilige seks 

Leerdoelen

4.6.14 Je kunt benoemen hoe je wensen en grenzen kunt bewaken en respecteren in een seksuele relatie.

4.6.15 Je kunt enkele soa’s noemen en uitleggen hoe je die kunt voorkomen.

4.6.16 Je kunt enkele methoden voor geboorteregeling noemen en hun werking uitleggen.

Het ontdekken van je seksualiteit kan fijn en leuk zijn. Bij veilige seks ga je niet over je eigen grenzen. Ook blijf je gezond en ontstaat er geen ongewenste zwangerschap.

Verliefd zijn

Een gezonde relatie is wederzijds (je wilt het allebei) en gelijkwaardig (er is er niet één de baas). Ook heb je respect voor elkaar en je vertrouwt elkaar. Een ongezonde relatie kan je herkennen aan: 

Wensen en grenzen

In een seksuele relatie zijn er dingen waarvan je hoopt dat ze gebeuren. Dat zijn je wensen. Er zijn ook dingen die je niet wilt of die je niet fijn vindt. Dat zijn je grenzen. Wensen en grenzen zijn heel persoonlijk. De een vindt tongzoenen fantastisch, de ander vindt het vies. Veel jongeren kennen hun eigen wensen en grenzen nog niet goed. In je eerste seksuele relatie(s) kun je ontdekken wat je wensen en grenzen zijn.

Doe niets wat je zelf niet wilt of wat de ander niet wil. Zo blijft het leuk voor jullie allebei.

Soms merk je tijdens het zoenen of de seks dat je iets niet fijn vindt. Je wordt dan onzeker of onrustig. Of je voelt je niet prettig. Dat betekent dat je een grens voelt bij jezelf. Zeg dit dan eerlijk tegen de ander. Als je verdergaat dan je eigenlijk wilt, heb je daar later spijt van.

Geeft je partner een grens aan, stop dan met wat je aan het doen bent. Weet je het niet zeker? Vraag dan of de ander het nog fijn vindt.

Consent

In een seksuele relatie is ‘toestemming’ nodig. Dit noem je consent. Je geeft elkaar bijvoorbeeld toestemming om te zoenen. Wanneer je niet zeker weet of de ander iets wel wil, vraag je consent. Je checkt hiermee of je niet (per ongeluk) een grens overgaat.

Bij een gezonde relatie wil je dingen allebei en is er niet één de baas. Ook heb je respect voor elkaar en je vertrouwt elkaar. Dan is het hebben van een relatie erg fijn.

Seksregels Movisie

VOLGT NOG

Seksregels - 10 min.

Klassikaal 

Herhaal de seksregels uit les 2 .

Communicatieve vaardigheden; hoe zeg je ergens wat van?

Het hebben van wensen en grenzen is één ding, maar ze uitspreken/aangeven is een tweede. Soms weet je niet goed hoe je kunt aangeven wat je wel of juist niet wil. Wellicht hoor je anderen dingen zeggen of zie je dingen gebeuren die jouw grenzen, normen of waarden overschrijden. Hoe kom je in dat soort gevallen voor jezelf of jouw mening op? Hieronder wat suggesties om dit bespreekbaar te maken met je leerlingen:

• Wanneer en hoe merk je dat je iets/het leuk vindt, en hoe merk je dat bij de ander? 
• Soms is het niet altijd 100% duidelijk wat je wel en niet wilt. Dat kan verwarrend zijn. Niet alleen voor jou, maar ook voor de ander. Dat is niet raar.  
• Je weet niet altijd van tevoren wat je grens is of wat je ergens van vindt. Vaak weet je dat pas achteraf. Bedenk wat je vindt of voelt en hoe je dit zou willen verwoorden. 
• Spreek vanuit jezelf: dit betekent dat je altijd vanuit de ‘Ik’ praat. 
• Probeer rustig en helder te verwoorden wat je vindt. 
• Oefen ermee in kleine en veilige situaties. 
• Neem een time-out als je het gevoel hebt even na te willen denken over wat er gebeurt en wat je daarvan vindt. Dat kun je ook zo zeggen: ik wil er graag even over nadenken en kom er later op terug 

Ongewenst gedrag

 Seksueel grensoverschrijdend gedrag: iemand maakt seksuele opmerkingen of verricht seksuele handelingen, terwijl jij dat niet wilt. Dit gedrag is niet oké. Je moet er iets van zeggen en hulp inroepen als diegene niet naar je luistert. Grenzen verschillen per persoon. Wat jij prima vindt, kan voor iemand anders grensoverschrijdend zijn.

Niet Oké?

Zeg Nee!

Bij ongewenste intimiteiten raakt iemand je aan terwijl je dat niet wilt. Het kan ook gebeuren dat iemand je dwingt tot seksueel contact. Dit wordt seksueel geweld genoemd. Het slachtoffer wordt dan seksueel misbruikt. Types van seksueel geweld zijn:  aanranding worden met geweld of onder bedreiging seksuele handelingen verricht met een slachtoffer. Bij een verkrachting vindt ook geslachtsgemeenschap plaats. Aanranding of verkrachting door een familielid heet incest. 

Seksueel geweld kan ook plaatsvinden via internet of chat (zie afbeelding 2). Bijvoorbeeld: een meisje dwingt een jongen om zijn penis te laten zien voor de webcam. Of een ex-vriendje dreigt naaktfoto’s van een meisje te delen als ze niet doet wat hij wil.

Grooming is online kinderlokken. Een volwassene probeert dan online seksueel contact te krijgen met kinderen en jongeren. Hij probeert eerst het vertrouwen te winnen. Maar vraagt na een tijdje bijvoorbeeld om naaktfoto’s of om ergens af te spreken om seks te hebben. Grooming is verboden en strafbaar.

Victim blaming

Niet iedereen durft het te vertellen als ze seksueel misbruikt zijn. Een reden om het niet te vertellen, is victim blaming. Victim blaming betekent dat slachtoffers van de mensen in hun omgeving de schuld krijgen van het seksueel misbruik. Natuurlijk is het nooit de schuld van het slachtoffer dat seksueel geweld heeft plaatsgevonden: de dader is schuldig!

Het is belangrijk slachtoffers van seksueel geweld te steunen. Dit maakt het verwerken van het seksueel misbruik gemakkelijker.

Heb je te maken gehad met seksueel geweld of heb je vragen over dit onderwerp? Bij de volgende organisaties kun je terecht:

• Centrum Seksueel Geweld (www.centrumseksueelgeweld.nl): biedt online- en offlinehulp voor iedereen die een nare seksuele ervaring heeft meegemaakt.

• Help Wanted (www.helpwanted.nl): voor hulp bij online grensoverschrijdend gedrag (bijvoorbeeld via chat).

• Huisarts: je huisarts kan je verder helpen wanneer je seksueel geweld hebt meegemaakt. 

Soa

Er zijn ziekten die je alleen kunt krijgen via seks met een besmet persoon. Deze ziekten noem je seksueel overdraagbare aandoeningen (soa’s) of geslachtsziekten. Je kunt een soa niét krijgen door een vies toilet of door te drinken uit het glas van een ander. De ziekteverwekkers van soa’s gaan buiten het lichaam van een mens namelijk snel dood.

De soa chlamydia komt in Nederland het vaakst voor. Om te weten of je besmet bent met chlamydia of een andere soa, kun je een soa-test doen. Dat kan bij een soa-centrum van de GGD of bij de huisarts.

Er kan urine- en/of bloedonderzoek nodig zijn. Ook kan een uitstrijkje nodig zijn. Bij een uitstrijkje haal je (vaak zelf) met een wattenstaafje wat vocht uit de vagina, anus of keel. Een soa-test bij de GGD is voor personen jonger dan 22 jaar gratis.

Chlamydia 

Bacterië

-Komt veel voor bij jongeren. Vaak  geen ziekteverschijnselen

- Jongens kunnen pijn aan balzak en penis krijgen, of een waterige afscheiding uit de penis. 

- Meisjes krijgen pijn aan vagina en/of bloedverlies buiten de menstruatie. 

- Goed te bestrijden met antibiotica. 

- Kan leiden tot buitenbaarmoederlijke zwangerschap en onvruchtbaarheid (meisjes) 

- Kan leiden tot bijbalontsteking. 

HPV

HPV (humaan papillomavirus) is een virus dat genitale wratten kan veroorzaken. HPV is vooral bekend als veroorzaker van baarmoederhalskanker en kankers aan bijvoorbeeld penis, anus, vagina en mond. Meestal geeft HPV echter geen klachten.

HPV is heel erg besmettelijk. Bijna iedereen krijgt ooit een HPV-infectie. Bijna altijd ruimt het lichaam dit virus netjes op. Af en toe blijft het virus in het lichaam en kan dan verschillende vormen van kanker veroorzaken.

Voor HPV bestaat een vaccinatie. De vaccinatie beschermt tegen de meest gevaarlijke typen van het virus. De HPV-vaccinatie is onderdeel van het Rijksvaccinatieprogramma. De vaccinatie wordt gratis aangeboden aan alle 10-jarige jongens en meisjes. 

Hoe voorkom je een soa?

Op maar 1 manier: Veilig seks hebben!

Veilig vrijen:

- Zonder geslachtsgemeenschap

- Met een condoom en/of beflapje

Wat moet je doen als je een soa denkt te hebben?

Een soa gaat nooit vanzelf over! Ook zonder klachten kun je ziek zijn.

Ga naar de huisarts, GGD of Centrum Seksuele Gezondheid

Doe een soatest!

Een soatest doet geen pijn (vaak is het een urinetest of uitstrijkje)

Geboorteregeling

Man en vrouw beslissen samen of ze een kind willen of niet. 

Als een vrouw niet zwanger wil worden kan zij en/of de man voorbehoedsmiddelen of anticonceptiemiddel gebruiken. 

Verantwoording

Als je met elkaar vrijt, draag je samen de verantwoording voor de gevolgen.

Veilig vrijen is belangrijk. Het is belangrijk dat je jezelf en je partner beschermt tegen ziekten die met seksualiteit te maken hebben. Daarnaast wil je een ongewenste zwangerschap voorkomen.

Gebruik om veilig te vrijen een voorbehoedsmiddel. 

De bekendste zijn het condoom en de pil.

 

De dagen waarop een vrouw zwanger kan worden zijn groen ingekleurd. Dit is de vruchtbare periode. De eisprong is op dag 14 van de menstruatiecyclus.

Zaadcellen kunnen ongeveer drie dagen blijven leven in het lichaam van een vrouw. Bij geslachtsgemeenschap op dag 11, 12 of 13 kan een vrouw dus ook al zwanger worden. Je hebt geleerd dat een onbevruchte eicel binnen een dag doodgaat. Als een vrouw op dag 16 geslachtsgemeenschap heeft, is de eicel al dood. Deze vrouw is dan niet meer vruchtbaar.

Betrouwbare methoden

Pil

Condoom

Condoom 

CE veiligheidskeurmerk

Hoesje van rubber dat om de stijve penis wordt gedaan. Vangt het sperma op. 

Als de penis in erectie is, kun je het condoom om de penis schuiven. Let op dat het tuitje aan de goede kant zit anders kun je niet afrollen. Let er ook op dat je geen scherpe nagels hebt. Zo voorkom je beschadiging van het condoom. Houd het topje vast en rol met de andere hand het condoom over de penis.

Kijk maar naar het filmpje

De pil - anticonceptiepil

Dit middel wordt het vaakst gebruikt om zwangerschap te voorkomen. De pil bevat hormonen waardoor en geen ovulatie plaatsvindt. Dat betekent dat er geen eicel vrijkomt zodat er geen bevruchting kan plaatsvinden. 

Elke dag moet 'de pil' ingenomen worden. 

Meestal is er een onderbreking van 1 week in de 4 weken (pauzeweek). Dan vindt de menstruatie plaats.

Als je een pil vergeet dan ben je niet beschermt tegen zwangerschap tot de volgende menstruatie. 

De bescherming is na het vergeten van één pil onbetrouwbaar.

Op de strip worden de dagen aangegeven... makkelijk!

Geboorteregeling: 

De vrouw, vaak samen met de man, bepaalt of ze ja/nee een kind willen. 

De pil beschermt niet tegen soa's.

Hormonen

De NuvaRing is een kunststof ring die dezelfde hormonen bevat als de pil deze wordt in de vagina ingebracht. De ring wordt drie weken onafgebroken gedragen met daarna een pauzeweek. Bij goed gebruik is de NuvaRing even betrouwbaar als de pil.

Ook de prikpil, de anticonceptiepleister en het anticonceptiestaafje bevatten dezelfde hormonen als de pil en zijn erg betrouwbaar.

Bij de prikpil krijgt een vrouw om de drie maanden een injectie met een hormoon dat de ovulatie remt. De menstruatie neemt af en blijft soms geheel weg. Als een vrouw stopt met de prikpil kan het soms wel twee jaar duren voordat de menstruaties terugkomen. 

Een anticonceptiepleister wordt drie weken op de huid gedragen en wekelijks vervangen. Daarna is er een pauzeweek.

Het anticonceptiestaafje is ongeveer zo groot als een lucifer en wordt ingebracht onder de huid in de bovenarm. Elke dag geeft het staafje een heel kleine hoeveelheid hormonen af aan het lichaam. Het staafje kan drie jaar blijven zitten.

Vrouwencondoom

Een speciaal soort condoom is het vrouwencondoom dat in de vagina wordt ingebracht. Het inbrengen kan al enkele uren voor het vrijen gebeuren, zodat het vrijen niet hoeft te worden onderbroken. Ook een vrouwencondoom mag je slechts één keer gebruiken. Het vrouwencondoom is betrouwbaar en beschermt ook tegen soa’s.

Spiraaltje

Een spiraaltje wordt door een arts in de baarmoeder geplaatst. Er zijn twee soorten spiraaltjes. Een hormoonspiraaltje geeft dagelijks kleine hoeveelheden hormoon af. Door de werking van hormonen worden bevruchting en innesteling bemoeilijkt. Na vijf jaar is een hormoonspiraaltje uitgewerkt en moet het worden vervangen.

Een koperspiraaltje is omwikkeld met een koperdraadje . Een koperspiraaltje kan lang blijven zitten, tien jaar is geen uitzondering. In de baarmoeder veroorzaakt een koperspiraaltje een reactie waardoor zaadcellen worden aangetast en innesteling wordt bemoeilijkt.

Spiraaltjes zijn erg betrouwbaar.

Sterilisatie

Bij sterilisatie wordt een man of een vrouw door middel van een kleine operatie onvruchtbaar gemaakt. Bij een man worden beide zaadleiders onderbroken. Zaadcellen worden nog steeds gemaakt en er is nog steeds vocht bij de zaadlozing maar de geproduceerde zaadcellen kunnen het lichaam niet meer verlaten. Ze worden in de bijballen en in de zaadleiders afgebroken. Bij een vrouw worden de eileiders onderbroken, waardoor de eicellen niet meer in aanraking kunnen komen met zaadcellen.

Zwanger?

Wanneer een vrouw zwanger is, wordt ze niet ongesteld. Na de eerste dag waarop de menstruatie had moeten beginnen, is ze overtijd. Om zeker te weten dat ze zwanger is, kan de vrouw naar de huisarts gaan. Ze kan ook een zwangerschapstest doen

Morning after pil

Abortus

Noodmaatregelen

Morning-after pil

De morning-afterpil bevat veel hormonen en mag alleen in noodgevallen worden gebruikt: 

- Binnen 3 dagen na de onbetrouwbare seks innemen.

- Werkt het beste als deze binnen 12 uur wordt ingenomen

- Is zonder recept te koopbij de drogist en apotheek. - 

- Voorkomt innesteling als er bevruchting heeft 

  plaatsgevonden. 

  Hierdoor voorkomt het een zwangerschap.

Er is iets misgegaan. 

-  condoom gescheurd of het is misgegaan bij het verwijderen of i.d. 

-  een pil vergeten en toch seks gehad

- een meisje is verkracht

Onbedoelde zwangerschap

Als een meisje of vrouw onbedoeld zwanger is geworden, staat zij voor een moeilijke beslissing.  Misschien kan zij een beslissing nemen samen met de biologische vader?

Ze denkt na over:

- het kind zelf opvoeden?

- het kind in een pleeggezin laten opvoeden?

- het kind afstaan voor adoptie?

- de zwangerschap afbreken?

Vaak is ondersteuning om te komen tot een beslissing gewenst. Dat kan bij bijv. www.fiom.nl en www.siriz.nl

Als een vrouw kiest voor abortus, volgt eerst een gesprek met een arts en een verpleegkundige of maatschappelijk werker. Dan volgt 5 dagen verplichte bedenktijd. 

In Nederland is abortus mogelijk tot de 23e week van de zwangerschap.

Wat vind jij?

Zwangerschap afbreken?

3 methodes:

abortuspil: tot en met 7de week van de zwangerschap. 

zuigcurettage: tot 13e week van de zwangerschap

late abortus: tot 23ste week van de zwangerschap. 

Bedenktijd van 5 dagen

Onbetrouwbare manieren van geboorteregeling

Periodieke onthouding:

* Geen seks tijdens de vruchtbare periode.

* Omdat deze periode lastig is vast te stellen, is deze manier zeer onbetrouwbaar. 

Onderbroken geslachtgemeenschap:

(voor het zingen de kerk uit) 

• De man trekt de penis uit de vagina terug als hij zijn orgasme voelt aankomen. De zaadlozing vindt buiten de vagina plaats. Er kan al wat voorvocht in de vagina gekomen zijn. In dat voorvocht zitten vaak zaadcellen.
  
• Ook deze manier is zeer onbetrouwbaar.
  

Onbetrouwbare methoden

Periodieke onthouding

Voor het zingen de kerk uit (onderbroken geslachtgemeenschap)

Aan het werk! Bio!

Wat? 4.6 Veilige seks- opdrachten 1 t/m 11

4.7 Meer voorbehoedsmiddelen - opdrachten 1 en 2

Waar? In Magister.me in de studiewijzer mens en natuur. 

Klaar? Test jezelf. 

Niet af? Dan is het Huiswerk!!!

Welk type voorbehoedsmiddel is hier weergegeven?

1. hormoonspiraaltje
2. sterilisatie
3. vrouwencondoom

Een vrouw kan tot de 24ste week van de zwangerschap een abortus ondergaan.

1. juist
2. onjuist
3. nee, alleen de morning-afterpil is dan nog te gebruiken
4. nee, alleen het spiraaltje is dan nog te gebruiken

Geschikt om een soa te voorkomen

1. de pil
2. het condoom
3. het spiraaltje
4. de morning-after pil

Als je 1 pil vergeet en je slikt gewoon verder, kun je niet zwanger raken

1. ja
2. nee
3. ja maar je moet dan wel die vergeten pil extra nemen

De morning-afterpil is een geschikt voorbehoedsmiddel

1. ja
2. nee
3. ja, maar neem die pillen wel elke dag in
4. ja, maar neem de pil wel binnen 48 uur in

Betrouwbaar

Onbetrouwbaar

Noodmaatregel

Condoom

de Pil

Voor het zingen de kerk uit

Periodieke onthouding

Morning after pil

abortus

Een condoom beschermt optimaal tegen zwangerschap

1. als je deze goed aanbrengt
2. als je deze goed verwijdert
3. als je deze gebruikt en daarnaast een zaaddodende pasta
4. A, B, en C

Betrouwbare geboorteregeling:
1: Periodieke onthouding
2: coïtus interruptus

1. beide waar
2. beide nietwaar
3. 1: waar 2: nietwaar
4. 1: nietwaar 2: waar

Waarom is coïtus interruptus onbetrouwbaar

1. In het voorvocht zitten al wat zaadcellen
2. jongens zijn vaak te laat met het terugtrekken

Waarom is een condoom een populair voorbehoedsmiddel?

1. Het is goedkoop
2. Het is betrouwbaar
3. het beschermt ook tegen geslachtsziekten
4. Alle antwoorden zijn goed