8.3 Democratisering

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Par. 8.3 Democratisering

34. De opkomst van emancipatiebewegingen

35. Voortschrijdende democratie, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politieke proces

36. De opkomst van politiek maatschappelijke stromingen: liberalisme, socialisme, nationalisme, confessionalisme en feminisme

Democratisering  heeft te maken met:

politiek, met staatsinrichting:

• Staatsinrichting is de wijze waarop de staat, zijn regering en zijn bestuur zijn ingericht. 

• Bij geschiedenis leer je vooral hoe dit in Nederland is ontstaan;
  
• Bij maatschappijleer leer je vooral hoe dit in Nederland werkt
  

0

1789: 

De Franse Revolutie

• Strijd voor vrijheid, gelijkheid en broederschap

• Einde aan Koninkrijk Frankrijk

• Meer gelijkheid: einde aan de standenmaatschappij

• Een grondwet

1795-1801: 

Bataafse Republiek

• Revolutie o.l.v. de Patriotten: zij willen meer van het volk (...en zijn wel klaar met de Oranjes)

• De Patriotten krijgen hulp van de Fransen

• Frankrijk bezet Nederland (1795-1813) en erfstadhouder Willem V moet vluchten naar Engeland

1813

• Na de Franse tijd (1795-1813) werd Nederland met België samengevoegd tot het Koninkrijk der Nederlanden.
• In 1813 werd Nederland een constitutionele monarchie met Willem I als koning

        - Constitutie= grondwet

        - Monarchie= land met een erfelijk staatshoofd

        - Monarch= in Nederland een koning(in)

• De koning moest zich aan de grondwet houden

1814

• In 1814 komt er een grondwet waarin staat dat de vorst veel macht heeft  en de Staten-Generaal weinig. 

• Willem I was staatshoofd en regeringsleider: Hij maakte de wetten, was leider van het leger en benoemt+ ontslaat ministers in zijn kabinet.
  
  
• Toch was er een Parlement (Eerste en Tweede Kamer)= volksvertegenwoordiging= Staten-Generaal

1815: Verenigd Koninkrijk der Nederlanden

• Napoleon verslagen bij Waterloo

• Zoon van prins Willem V wordt koning Willem I

• Nederland krijgt een grondwet en een tweekamerstelsel

• Verenigd Koninkrijk der Nederlanden: Nederland, België en Luxemburg

Probleem Staten-Generaal

• Het parlement werd niet democratisch gekozen:

            - De koning benoemt de vertegenwoordigers van de Eerste Kamer

            - De Tweede Kamers werden gekozen door de bestuurders van de

                provincie/ regenten

• Tweede kamer maakt de wetten, de Eerste kamer keurt ze goed. 

• Is dit een democratie?

Belgische Revolutie

1830

• Tijdens de viering van de verjaardag van koning Willem I in Brussel, 
• slaat de vlam in de pan en komt het volk in opstand.

• Ruim een maand later roepen de Belgen hun onafhankelijkheid uit
  

1830-1831

• In 1830 wordt België een onafhankelijke staat. 
• Hiervoor is een nieuwe grondwet nodig.  Dit is de grondwet van 1831.

1830-1839: België wordt onafhankelijk

Oorzaken:

• Nederlands officiële taal

• Protestantse geloof is de staatsgodsdienst: België is katholiek

• Belangrijke banen vaak in handen van Nederlanders

• Nederland wordt voorgetrokken
  

Gevolgen

• 1831: Leopold I wordt de eerste Belgische koning
  
• 1831: Tiendaagse Veldtocht
• 1839: onder internationale druk erkent Willem I de onafhankelijkheid
• 1840: Willem I treedt af

1840-1848: 

Koning Willem II

• Conservatief: geen ruimte voor veranderingen
• Regeert, min of meer, als absolute vorst
• Moet niets weten van democratie
• Moeizame relatie met zijn vader

1840-1848

• In 1840 volgt Willem II zijn vader op. Liberalen wilden dat het parlement meer macht kreeg. Willem II wilde hier niet van weten. 
• In 1848 was het onrustig in Europa in een aantal grote steden in verschillende landen. Mensen eisten meer invloed in de regering en in het parlement. 
• Ook in Nederland veranderde er het een en ander in onze staatsinrichting.
• Uiteindelijke veranderde Willem II  van gedachte en gaf de liberaal Thorbecke (2e kamer) de taak een nieuwe grondwet te schrijven.

Revolutiejaar 

1848

• De ‘erfgenamen van de Franse Revolutie’, de Liberalen, komen tot de conclusie: "Alles is weer hetzelfde als vóór de Franse Revolutie!"

• Overal zitten er weer koningen op de Europese tronen en ondanks 'een grondwet' is er maar weinig democratie.

Paniek bij de vorsten

in heel Europa!

Ook in Den Haag...
...koning Willem II wordt 'in één nacht' liberaal

0

Grondwet van 1848

• De grondwet van 1848 gaf Nederland een parlementair stelsel
• Het parlement:

1.  Kreeg ministeriële verantwoordelijkheid
2. Moest de regering controleren
3. Moest wetten en uitgaven goedkeuren

• De koning  werd onschendbaar

Grondwet van 1848

• De Tweede Kamer werd vanaf nu gekozen door de burgers. 
• De Eerste Kamer werd gekozen door de Provinciale Staten --> deze werden door de burgers gekozen
• Ook werden burgerlijke vrijheden gegarandeerd:

1. Godsdienstvrijheid
2. Vrijheid van meninguiting
3. Persvrijheid
4. Vrijheid van vereniging en vergadering

Gevolgen 1

De leider van de Nederlandse Liberalen: Johan Rudolf Thorbecke maakt een nieuwe grondwet:

Koning is onschendbaar

Ministeriële verantwoordelijkheid

Dit betekent: de ministers zijn verantwoordelijk voor de daden van de regering (ook: voor de daden van de koning)

Gevolgen (2)

• Parlementaire democratie (=parlement heeft het laatste woord)

• Constitutionele monarchie (=koning moet zich aan de grondwet houden)

• Verandering van het parlementaire stelsel ("Hoe wordt het parlement gekozen?", "Wie heeft welke macht?")

Nieuwe Grondwet

1848

Trias Politica

• Belangrijk onderdeel van een parlementaire democratie

• Verdeling van de macht in het land in drie machten

• Bedacht in Frankrijk in 18e eeuw, toen de koning alle macht(en) had.

• Iemand kan maar bij één van de drie machten horen.

Trias Politica

(Driemachtenleer)

Hoe zag het bestuur 

van Nederland er 

vanaf 1848* uit?

*de meeste onderdelen zijn vandaag nog steeds geldig

benoemt (niet benoemd)

Was Nederland een democratie?

• Nee!

       - Er was censuskiesrecht: systeem waarbij alleen mensen die een bepaald bedrag aan belastingen betalen mogen stemmen. 

• De socialisten eisten algemeen kiesrecht!  Niet veel later gingen Feministen vrouwenkiesrecht eisen. 

• Pas in 1917 kwam er algemeen kiesrecht voor mannen en in 1919 voor vrouwen. 

Wat is het parlement?

1. de eerste en tweede kamer samen
2. het kabinet
3. de overheid
4. alle ambtenaren in Nederland

Wie heeft de macht in een democratie?

1. de regering
2. de overheid
3. de dictator
4. het volk

Wanneer werd Nederland het Koninkrijk der Nederlanden?

1. 1800
2. 1820
3. 1815
4. 1825

Koning Willem I was onschendbaar.
Waar of niet waar?

1. Waar
2. Niet waar

Thorbecke was een:

1. Communist
2. Socialist
3. Man van adel
4. Liberaal

Ministeriële verantwoordelijkheid =

1. De minister is verantwoordelijk voor zichzelf
2. De minister moet verantwoording afleggen aan de koning
3. De minister moet verantwoording afleggen aan het parlement
4. De minister moet verantwoording afleggen aan de minister-president

Nieuw in de grondwet van 1848 was:

1. Censuskiesrecht
2. Algemeen kiesrecht
3. De regering is de hoogste macht
4. Recht op onderwijs

Wat is een constitutionele monarchie?

1. Koninkrijk met een grondwet
2. Koninkrijk zonder grondwet
3. Land met een grondwet maar geen koning
4. Koninkrijk met een absolute koning

Nederland kreeg in 1848 een nieuwe grondwet. Hieronder staan vier uitspraken over deze grondwet. Welke twee uitspraken zijn juist?

1. Met de nieuwe grondwet werd de schoolstrijd opgelost.
2. Nederland werd een constitutionele monarchie.
3. Het kiessysteem van evenredige vertegenwoordiging werd in de grondwet vastgelegd.
4. De nieuwe grondwet was het begin van de ministeriële verantwoordelijkheid.

Wat gebeurde er in 1815?

1. Congres van Wenen
2. Het Koninkrijk der Nederlanden ontstond
3. Duitsland werd een keizerrijk
4. De Franse Revolutie begint

Bij welke stroming hoort deze poster?

1. Liberalisme
2. Socialisme
3. Confessionalisme
4. Geen van alle

Bij welke stroming hoort deze poster?

1. Socialisme
2. Confessionalisme
3. Liberalisme
4. Geen van alle

Welke combinatie van politieke stroming, aanhang en politiek leider is
juist?

1. Liberalisme - arbeiders - thorbecke
2. liberalisme - hoge burgerij - troelstra
3. socialisme - arbeiders -troelstra
4. socialisme - hoge burgerij - thorbecke

In de grondwet staat dat de koning onschendbaar is. Welke zin hieronder gaat daarover?

1. De koning heeft het recht om wetten te maken
2. De koning kan alleen door de Tweede Kamer ontslagen worden
3. De koning maakt deel uit van het parlement
4. De koning valt onder de ministeriële verantwoordelijkheid