§4.2 de Koude Oorlog Havo 3

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

4.2 De Koude Oorlog

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je uitleggen waarom de Koude Oorlog koud genoemd wordt en welke partijen met elkaar in conflict waren

4.2 introductie

Na WOII kwamen SU en VS als sterkste landen uit de oorlog, ze werden zelfs supermachten.

Tijdens de oorlog waren ze bondgenoten, maar de sfeer veranderde na de oorlog en de landen kwamen tegenover elkaar te staan. 

De wereld raakte verdeeld in twee blokken: Oost en West.

Welke landen stonden tegenover elkaar? En waarom?

Was de Koude Oorlog 

een echte oorlog?

Koude Oorlog

• Na de oorlog kwamen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie (Rusland) tegenover elkaar te staan (1945-1991)

• 2 verschillende ideologieën 
  

• Ideologie= stelsel van beginselen/principes die als basis dienen voor het handelen. 
  
• Voorbeelden; socialisme, communisme, liberalisme, kapitalisme.

Voorbeelden van Ideologiën

• Communisme: gemeenschappelijk eigendom van productiemiddelen waardoor gelijkheid tussen sociale klassen ontstaat. 
  
• Kapitalisme; privébezit van productiemiddelen, streven naar winst en een vrije mark economie. 
• Socialisme; gelijkheid voor iedereen
• Liberalisme; persoonlijke vrijheid staat voorop.

Verenigde Staten

• Democratie

• Kapitalisme

• Vrijheid

• Grote verschillen arm/rijk

Sovjet-Unie

• Dictatuur

• Communisme

• Onderdrukking

• Gelijkheid

Verschillen nog eens tussen het 'Westen' en het 'Oosten'

                                      

                                              Westen                       Oosten

Economie                       Vrije markt                 In handen van de staat  

Politiek                             Democratie               Eenpartij-staat/dictatuur     

Ideologie                         Kapitalisme               Communisme

Invloedssfeer van     V.S.                                 S.U.

Koude Oorlog

Waarom heet dit conflict een Koude Oorlog?

De SU en de VS kwamen nooit tot een directe confrontatie met elkaar, er werd niet op hun grondgebied gevochten.

Conflicten werden via andere landen uitgevochten:

- Korea oorlog               - Duitse deling

- Cubacrisis

Tijdens WOII kwamen de leiders van Amerika, Engeland en de Sovjet-Unie bij elkaar om afspraken te maken.

De Conferentie van Jalta 

Februari 1945

Churchill, Roosevelt en Stalin

De Conferentie van Potsdam

Juli 1945

Churchill, Truman en Stalin

Conferentie van Jalta

februari 1945

Franklin Delano Roosevelt

President van de Verenigde Staten

Jozef Stalin

Leider van de Sovjet-Unie

Winston Churchill

Minister-President van Groot-Brittannië

Conferentie van Jalta

(februari 1945, voor de capitulatie van Duitsland)

De leiders (de grote 3) ontmoeten elkaar in Jalta (S.U.) en maken de volgende afspraken:

• Hoe de verdeling Europa er uit komt te zien
• Duitsland vier bezettingszones
• Berlijn in Russische bezettingszone
• Berlijn  verdeeld in vier bezettingszones

De zgn. percentages agreement vond plaats in Moskou 1944, en niet in Jalta. Het is een mooi voorbeeld van hoe de Grote Drie een verdeling voor Europa bedachten.

Verdeling Duitsland

Verdeling Berlijn

Conferentie van Potsdam

juli 1945

Jozef Stalin

Leider van de Sovjet-Unie

Harry S. Truman

President van de Verenigde Staten

Clement Attlee

Minister-President van Groot-Brittannië

Begin van de Koude Oorlog (vanaf 1945)

• Geen gezamelijke vijand meer: Hitler is verslagen
  

• Andere spelers: Churchill en Roosevelt zijn er niet meer bij (Potsdam, juli 1945) in hun plaats komen Attlee (GB) en Truman (VS). Truman is fel anti-communistisch

• Stalin krijgt steeds meer communistische invloed in delen van Oost-Europa (wil bufferzone)
  

• De VS hebben een atoombom (angst bij de SU)

• Conferentie van Potsdam is geen succes

Invloedssferen

Verdeling van Europa:

• Gebied dat jij hebt veroverd op de Duitsers, daar heb jij invloed

• Jij mag bepalen wat in dat gebied gebeurt (economie, politiek)

• Vergeet dit ook niet: De ander mag niet ingrijpen in dat gebied, ook al zie je er van alles gebeuren waarmee je het niet eens bent.
  

De Conferentie van Jalta

Waar waren ze het over eens:

- Duitsland moest in 4 bezettingszones worden gedeeld

- Berlijn moest in 4 bezettingszones worden gedeeld

- Verdeling van Europa in invloedssferen

Waar waren ze het niet over eens:

1. Roosevelt wilde vrije verkiezingen

2. Stalin wilde dat communisten de baas werden in Duitsland

3. Churchill wilde de Russische macht beperken.

De Conferentie van Potsdam

Amerika:

- Wilde laten zien dat ze veel macht hadden en vertelde over hun kernwapens 

- Wilde het communisme zoveel mogelijk tegenhouden 

Sovjet-Unie

- Wilde zo min mogelijk plannen maken

- Wilde niet weer aangevallen worden (bufferzone)

- Wilde herstelbetalingen van Duitsland.

Algemeen:

- Duitsland en Berlijn moeten worden verdeeld

Februari 1945

Churchill, Roosevelt en Stalin

Juli 1945

Churchill, Truman en Stalin

Amerika na de Tweede Wereldoorlog

1. Kapitalistisch en democratisch

- grond en de bedrijven zijn van ondernemers 

- bevolking heeft een keuze

2. Trumanleer 

- Militaire steun voor landen die last hadden van 

communisme (communisten die macht wilden)

3. Marshallplan

- Economische steun om oorlogsschade te herstellen

- Welvarend land = minder kans op communisme

Sovjet-Unie na de Tweede Wereldoorlog

1. Planeconomie en dictatuur

2. Wilde de macht hebben in Europa,

in plaats van dat Amerika de macht had

3. Hielp andere communistische partijen 

aan de macht komen in Oost-Europa, zodat er 

een bufferzone ontstond tussen de SU en 

West Europa

4. Verbood landen in Oost-Europa om het

geld van het Marshallplan aan te nemen

Indamming

Hiermee is de Koude Oorlog begonnen
Twee vijandige blokken staan tegenover elkaar:  Oostblok (SU) <--> Westblok (VS

Beiden zeggen dat de vijand de wereldheerschappij wil

Ze hebben geen regelrechte oorlog, alleen via andere landen: Korea, Cubacrisis, Vietnam

Stalin (SU) wil de vernietiging van het kapitalisme, maar heeft geen haast

Truman (VS)  wil containment (indamming) van het communisme

Amerikaanse buitenlandse politiek na 1945

• Beschermen van vrijheid en democratie (Trumanleer)

• Voorkomen dat meer landen communistisch worden (Containmentpolitiek)

• Actief helpen bij de wederopbouw van Europa (Marshallplan)

• Vergeet dit ook niet: met het Marshallplan wilden de Amerikanen ook voorkomen dat Europa voor het communisme zou kiezen.
  

Politiek van de VS

President Truman besloot alle landen die door het communisme werden bedreigd te helpen, hoe?

- Containmentpolitiek: Het isoleren van het communisme. VS zorgde ervoor dat alle landen om een communistisch land heen, een democratie zou blijven (indamming).

- Marshallhulp: onderdeel van de containment. Economische hulp in de vorm van leningen aan West-Europa. 

Zelfstandig werken en huiswerk

• Maak de vragen in deze les op de volgende dia's
• Lees §4.2 
• Kijk het filmpje op de laatste dia en schrijf kort op waar deze over gaat (allerlaatste dia!)

Kapitalisme

1. Westen
2. Oosten

Vrijemarkteconomie

1. Westen
2. Oosten

Stalin

1. Westen
2. Oosten

Geen verschil tussen arm en rijk

1. Westen
2. Oosten

Dictatuur

1. Westen
2. Oosten

Planeconomie

1. Westen
2. Oosten

Deutsche Democratische Republik

1. Westen
2. Oosten

Waarom wilde Stalin zo graag de buurlanden van de Sovjet-Unie communistisch maken?

1. Zo kon de Sovjet-Unie meer geld verdienen
2. Zo had de Sovjet-Unie een verdedigingslinie
3. Zo kon hij snel atoom-wapens ontwikkelen
4. Zo had Stalin een extra vakantieadresje

Oost

West

Communisme

Kapitalisme

Totalitair

Liberalisme

Rusland

Verenigde staten

Vrijheid

Gelijkheid

Maak de juiste combinaties

Een vrije economie waar de door het volk gekozen overheid zich zo min mogelijk mee bemoeit. Iedereen is vrij.

Geen privé-bezit, maar in handen van de staat. Iedereen is gelijk.

Hoe ziet je ideale samenleving er uit?

Streven naar totale controle over de maatschappij, incl. het denken van mensen.

Voorkom uitbreiden communisme door het in te dammen (to contain)

communisme

ideologie

kapitalisme

totalitarisme

Truman doctrine

Wat betekent de Koude Oorlog?

Wie waren er aanwezig bij de conferentie van Potsdam?

1. Roosevelt, Stalin, Churchill
2. Stalin, Truman, Attlee
3. Attlee, Stalin, Roosevelt
4. Truman, Churchill, Stalin

Leg uit waarom de Marshallhulp past bij de containmentpolitiek

President Truman zei in een toespraak voor het Congres (1947)

'Op dit moment in de geschiedenis moet bijna elke natie kiezen tussen twee verschillende soorten samenlevingen. Vaak is die keuze niet vrij.
De eerste manier van leven is gebaseerd op de wil van de meerderheid en onderscheidt zich door vrije instellingen, vrije verkiezingen, waarborgen voor individuele vrijheid, vrijheid van meningsuiting, van godsdienst en het ontbreken van politieke onderdrukking.
De tweede manier van leven is gebaseerd op terreur en onderdrukking, censuur van de pers en radio, geleide verkiezingen en onderdrukking van persoonlijke vrijheden.
Ik geloof dat de politiek van de VS dient te zijn om vrije volken te steunen die zich verzetten tegen pogingen tot onderdrukking door gewapende minderheden of druk van buitenaf'

Waar herken je welk begrip in de speech?

Toont deze cartoon
het Amerikaanse of het Russische standpunt?
Gebruik een bronelement
om je antwoord toe te lichten.

Toont deze cartoon
het Amerikaanse of het Russische standpunt?
Gebruik een bronelement
om je antwoord toe te lichten.

Kijk het filmpje over de Berlijnse Blokkade op de volgende dia

Schrijf even kort op waar het over gaat

- Kort verhaaltje

- Steekwoorden

Schrijf hier kort op waar het filmpje van de vorige dia over ging
- kort verhaaltje
- steekwoorden