th. 4 ordening H1 ontwikkeling van het leven op aarde

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo
• Leerjaar 3

4.1: ontwikkeling van het leven op aarde

Thema 4: Ordening

Leerdoel

• Je kunt een tijdbalk van het leven op aarde en een stamboom van organismen aflezen.

Wat kwam er als eerst op aarde?

1. Bacteriën
2. Zuurstof
3. Dieren
4. Eencellige planten

Ontwikkelingen van het leven op aarde

De aarde bestaat ongeveer:

• 4,6 miljard jaar
• dit is 4600 miljoen jaar
• dit is 4.600.000.000 jaar

Tiktaalik

van water naar land

• als eerste ontstonden waterdieren, 500 miljoen jaar later ontstonden snel veel nieuwe soorten
• daarna kwamen de eerste planten, insecten en gewervelde dieren. en de dinosauriërs
• 65 miljoen jaar geleden is 75% van de toen bestaande soorten  uitgestorven door een meteoriet.
• vogels en zoogdieren konden zich gaan ontwikkelen

       Tiktaalik

Ontwikkelingen van het leven op aarde

Geologische tijdschaal

Deze is onderverdeeld in tijdperken

De tijdperken zijn weer onderverdeeld in perioden 

wat ontstond er als eerste?

1. landplanten
2. dieren
3. waterdieren
4. insecten

Ontwikkelingen van het leven op aarde

• Soorten die een gemeenschappelijke voorouder hebben, vertonen verwantschap
  
• Hoe later de gemeenschappelijke voorouder in een stamboom zit, hoe verwanter groepen zijn.
  

HH: evolutionaire stambomen

Ontwikkelingen van het leven op aarde

De mens stamt niet af van de apen, maar apen en mensen hebben dezelfde gemeenschappelijke voorouder

Neadertaler                          

        Homo sapiens                                        

Een geologische tijdschaal is ingedeeld in tijdperken

1. Juist
2. Onjuist

Hoe herken je in een stamboom een bloeiperiode van een groep organismen (dat er heel veel van zijn)?

1. De lijnen worden dikker
2. De lijnen worden dunner
3. De lijnen veranderen van kleur

Welke soort is het meest recent ontstaan:
A of C?

1. A
2. C

Wat betekent het als groepen organismen verwant zijn?

1. Ze hebben hetzelfde leefgebied
2. Ze hebben gemeenschappelijke voorouders
3. Ze lijken uiterlijk op elkaar

Aan de slag...

4.1 Ontwikkeling van het leven op aarde

• Opdracht 1, 2, 3, 5, 6 en 8
•  klaar? kijk je antwoorden na

4.2 Organismen ordenen 

= het indelen van organismen in groepen op grond van kenmerken.

1e ordening -> welk domein?

Heeft de cel een celkern?

prokaryoot

- bacteriën

eukaryoot

- dieren

- planten

- schimmels

ja

nee

Prokaryoten

• geen celkern (DNA ligt los in de cel)
• eencellig
• celwand aanwezig
• kleine cellen

Eukaryoten

• wel een celkern
• een- of meercellig
• soms celwand, vacuole of bladgroenkorrels
• grotere cellen

Welke organismen behoren tot de prokaryoten?

Hoofdgroepen:
Prokaryoten & Eukaryoten

prokaryoten

eukaryoten

Alle cellen van de mens hebben een celwand

1. Waar
2. Niet waar

schimmels zijn eencellig en meercellig

1. juist
2. onjuist

2e ordening -> welk rijk?

Heeft het organisme cellen met een vacuole, een celwand en bladgroenkorrels?

Prokaryoten hebben een celkern

1. Waar
2. Niet waar

Welke drie kenmerken worden gebruikt bij indeling van Eukaryoten?

1. Celkern, celwand & vacuole
2. Vacuole, celwand & bladgroenkorrels
3. Celkern, vacuole & celmembraan
4. Celwand, celmembraan & bladgroenkorrels

Champignons horen bij de :

1. prokaryoten
2. dieren
3. schimmels
4. planten

Welk rijk heeft geen celwand?

1. Schimmels
2. Bacteriën
3. Planten
4. Dieren

Welk rijk heeft als enige bladgroenkorrels?

1. Schimmels
2. Bacteriën
3. Planten
4. Dieren

Leerdoelen

• Ik kan organismen indelen door te kijken naar gemeenschappelijke kenmerken. 
• Ik kan de kenmerken noemen van de cellen van bacteriën, schimmels, planten en dieren. 
• Ik kan de groepen noemen die horen bij de verdere indeling van een rijk

Rechts zie je de 4 rijken staan. Sleep het juiste rijk naar de bijbehorende cel.

Dier

Plant

Schimmel

Bacterie

Verdere ordening van organismen

Wanneer horen organismen tot dezelfde soort?

De rijken... en dan?

• Eerst het domein (wel/geen celkern)

• Dan rijken --> heel globaal, dus verder indelen

• Vervolg: stammen – klassen – orden - families – geslachten – soorten (-rassen).

• Ezelsbrug: dr. sk of gs

Voorbeelden: 

Domein: Eukaryoten

Rijk:  Dieren

Stam: Gewervelde dieren

Klasse: Zoogdieren

Orde: Roofdieren

Familie: Katachtigen

Geslacht: Panters

Soort: Tijger

5. Zet de volgende groepen van klein naar groot

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Rijken

Stammen

Klassen

Orden

Families

Geslachten

Soorten

Welke is het meest specifiek?

1. Stam
2. Orde
3. Geslacht
4. Klasse

Wat voor cel is dit?

1. Cel van een schimmel
2. Cel van een bacterie
3. Cel van een plant
4. Cel van een dier