3.1 De Griekse wereld

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

De Grieken

3.1 De Griekse wereld

Tijdvak: Tijd van Grieken en Romeinen 3000 v. Chr.- 500 n. Chr

Periode: De Oudheid 3000 v. Chr.- 500 n. Chr

Beeldkenmerk

Op de voorgrond zie je een Griekse tempel en op de achtergrond een Latijnse tekst. Samen symboliseren ze de Grieks-Romeinse cultuur, die zich over Europa heeft verspreid.

De ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat . (democratie + wetenschap)

• §3.1 De Griekse wereld
• §3.2 Het bestuur van de polis

De klassieke vormentaal van de Grieks-Romeinse cultuur

• §3.3 Geloven en weten
• §3.4 Strijden of sporten
• §3.5 Griekse kunst

De groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in Europa verspreidde . (Romeins wereldrijk)

• §4.1 Van stad tot wereldrijk

De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest- Europa (romanisering Europa)

• §4.5 Romeinen, Germanen en Kelten

De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten (de eerste christenkeizers)

• §4.4 De opkomst van het Christendom

Lesdoelen 3.1 - de Griekse wereld

Je kunt uitleggen:

•    Waardoor in Griekenland zelfstandige stadstaten ontstonden.

•     Hoe de Grieken zich verspreidden over een groot gebied
•    Welke contacten de Grieken hadden met elkaar en met andere volken
•    kenmerken van de samenleving van Athene en Sparta

Stadsmuren

Athene werd beschermd door lange stadsmuren. Deze muren liepen niet alleen om de stad zelf, maar ook vanaf de stad tot aan de kust zes kilometer verderop. Daar lag de havenstad Piraeus, waar schepen dagelijks producten voor Athene aanvoerden.

Akropolis

Dit is de Akropolis, een hoge rots in Athene. Hier bouwden de Atheners een versterking om heen te vluchten als er gevaar dreigde. De enige route naar boven was een steile trap. Later bouwden de Atheners er prachtige tempels voor de belangrijkste goden van hun stad.

Parthenon

Bovenop de Akropolis stond de grootste tempel van de stad: het Parthenon. Deze tempel was gebouwd voor de godin Athena. Zij was de beschermgodin van de stad en de stad was naar haar vernoemd.

De stoa 

Deze overdekte zuilengang gaf beschutting tegen regen en zon. Het was dé plek in Athene om vrienden te ontmoeten. Er werd gediscussieerd door geleerden, zaken gedaan door handelaren en geroddeld over de buren.

De agora 

Op dit plein midden in de stad werd markt gehouden. Boeren van rondom de stad verkochten er olijven, honing en ander voedsel. Bakkers stonden er met brood, slagers met vlees en ook vishandelaren met vis. Er waren ook handelaren met producten uit allerlei andere streken van rond de Middellandse Zee.

Tempel van Hephaistos 

Deze tempel was voor Hephaistos, de god van het vuur en de smeedkunst. Hij werd vereerd door pottenbakkers en metaalbewerkers. De tempel stond dicht bij de wijk waar deze ambachtslieden woonden en werkten.

Stadstaten:

• Geografie: Griekenland bestaat deels uit vast land en honderden eilanden. Ook zijn er veel heuvels en bergen.  Dit maakte contact tussen steden veel moeilijker.
• Veel steden waren op zichzelf aangewezen, zo ontstonden er  stadstaten. Elke stadstaat was zelfstandig ( Eigen wetten, regering en leger)
  

Een andere veelgebruikte naam voor stadstaat is Polis (mv. Poleis).

Opdracht (individueel)

Lees op pagina 49 kolonies:

Neem de volgende  vragen over in je schrift en beantwoord ze:

 

- Wat is kolonisatie?

- Welke reden/oorzaak was er om te koloniseren ?

- Welk gevolg had de Griekse kolonisatie?  Leg je antwoord zo duidelijk mogelijk uit gebruik de woorden verspreiding en cultuur.

Gevolgen van kolonisatie:

• Grieken vertrekken per schip vanuit hun stadstaten om zich op andere plaatsen te vestigen.
• Er ontstaan Griekse kolonies langs de kusten van de Middellandse en Zwarte Zee.
• Contacten met andere volkeren. (bijv. de Romeinen)

Kolonies buiten Griekenland 

• Sommige Grieken trokken weg

• Over de Middellandse Zee 

•  Kolonies in Spanje, Italië en Turkije

• Tussen de kolonies en het 'moederland' ontstond veel handel

• Gevolg-->  verspreiding van de  Griekse cultuur (zoals: mythologie, beeldhouwkunst, enz.)

De Griekse wereld omstreeks 500 v.chr.

de Grieken handelden door het hele Middellandse zee gebied. Dit is een oorzaak/gevolg van de kolonisatie

1. Oorzaak
2. Gevolg

Elke stadstaat had haar eigen bestuur

1. Juist
2. Onjuist

Sparta en Athene hadden hetzelfde bestuur

1. Juist
2. Onjuist

Grieken en andere volken 

- Grieken gingen  zich verspreiden en kwamen in contact met andere volken.

- Griekse cultuur verspreidde zich, maar ook nemen Grieken vondsten van andere volken over. 

  

Grieken en andere volken

Agora

Wat namen de Grieken over?

• Letterschrift --> ontstaan van het Griekse Alfabet 

• Geldeconomie --> Ruilhandel werd vervangen door  handel met geld.

Griekenland kreeg een geldeconomie

Internationale handel

Dankzij de Griekse kolonisatie groeide ook de handel rond de Middenlandse zee. 

Handelaren konden hun spullen op steeds meer plekker verkopen, het afzetgebied van Griekse producten werd groter.

De Grieken kwamen ook in contact met Aziatische culturen waar ze in specerijen handelden.

De samenleving van Athene

Pallas Athena

De godin van Athene

Te herkennen aan haar speer, schild en vaak ook uil

Was de godin van de wijsheid, krijgskunst en vrede

De samenleving van Athene

1. Atheense mannen, zij hadden stemrecht.
   
   
2. Niet-Atheense mannen, zij hadden geen stemrecht.
   
   
3. Vrouwen.
   
   
4. Slaven.
   
   

• Maatschappij is een ander woord voor samenleving

Het hoogste gedeelte van de polis heet de Akropolis en hier waren vaak tempels op gebouwd.

De Atheense samenleving

De Spartaanse samenleving

De samenleving van Sparta

1. Spartanen, jongens en meisjes werden getraind om Sparta te dienen.
   
   
2. Omwonenden, zij woonden niet in Sparta, ze moesten soldaten leveren en belasting betalen.
   
   
3. Overwonnenen, zij waren door Spartanen veroverd en werden als slaaf behandeld.

De Atheense samenleving

De Spartaanse samenleving

Noem drie dingen die iedere Griekse stadstaat in de Oudheid op een eigen manier had geregeld.

Vul de juiste woorden in bij 1 en 2:
Griekenland had in de Oudheid al ....1........vruchtbare landbouwgrond. Toen de bevolking ging.......2....,leidde dat tot een voedseltekort.

Welke zin over de samenleving van de oude Grieken is niet juist?

1. De Grieken vonden het heel normaal dat een deel van de mensen niet vrij was, maar bezit van een ander.
2. De meeste mensen verdienden hun brood in de landbouw.
3. Er werden koloniën gesticht omdat de Griekse grond niet genoeg voedsel opbracht.
4. Handel en ambachten waren de belangrijkste economische activiteiten.

Welke bewering over de Griekse stadstaat is niet juist?

1. Een stadstaat is een stad met omliggend gebied.
2. Een stadstaat was in de Oudheid de belangrijkste stad in een staat.
3. Grieken noemden een stadstaat een polis.
4. Iedere stadstaat had zijn eigen wetten.

Gebruik de bron

Dit is een afbeelding van het Parthenon in Athene. Zoals je ziet (en misschien ook wel zelf weet) staat een groot gedeelte van dit gebouw nog overeind.

⇒Waarom zal dit gebouw op een berg, de Acropolis, zijn gebouwd?

Lesdoelen 3.1 - de Griekse wereld

Je kunt uitleggen:

•    Waardoor in Griekenland zelfstandige stadstaten ontstonden.

•    Hoe de Grieken en de Griekse cultuur zich verspreidde over een groot gebied
•    Welke contacten de Grieken hadden met elkaar en met andere volken
•    Waarom handel belangrijk was voor de Grieken;
•    De sociale verhoudingen bij de Grieken omschrijven (i.h.b Athene en Sparta).