3.2 Hofstelsel en horigheid

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

3.2 Hofstelsel en horigheid

KA: van een agrarische-urbane cultuur naar een zelfvoorzienende agrarische cultuur

De tijd van monniken en ridders

1. Van de Romeinen op weg naar de middeleeuwen

2. Hofstelsel en horigheid

3. Aan het werk!

Het West-Romeinse Rijk valt

476

Het West-Romeinse Rijk valt

476

De Amerikaanse schilder Thomas Cole maakte tussen 1833-1836 een serie schilderijen over een niet-bestaand rijk, dat erg lijkt op het Romeinse Rijk (maar het niet is!).

Dit schilderij is het vierde deel van de serie heet Destruction, en lijkt op de inval van Rome door de Vandalen (in 455)

Een dreigende lucht met donkere wolken.

Een gebroken schild

Van een standbeeld ontbreekt het hoofd

Een vrouw wordt in het water gegooid

Een noodbrug die op instorten staat

Een vernielde brug.

Een paleis staat in brand: je ziet de vlammen

Leerdoelen

1. Herkennen wat er veranderde op bestuurlijk en economisch gebied 
2. Bekend zijn met het hofstelsel en horigheid

Hofstelsel en horigheid

Kenmerkend aspect 11: 

De ontwikkeling in West-Europa van landbouw stedelijke naar landbouwsamenleving. 

Belang van het onderwerp

Door diverse oorzaken verdween het Romeinse gezag. 
Mensen sloegen op de vlucht voor veiligheid. 

gevolgen:

• Reizen bemoeilijkt en onveilig
• Lange afstandshandel verdween
• Steden werden niet bevoorraadt en 'liepen leeg'
• Geldeconomie verdween
• Landbouwstedelijke samenleving verdween --> werd landbouwsamenleving 

ontstaan van horigheid

(het toebehoren van een boer aan het land van een heer)

• Boeren, wiens veiligheid in gevaar kwam, zochten hulp bij sterke lokale heren
• Zij moesten leven op het land van de heer en belasting betalen
• In ruil kregen zij bescherming 

de overheid bood geen bescherming en rondtrekkende bendes hadden vrij spel. Boeren zagen zich gedwongen bescherming te zoeken bij een heer. In ruil daarvoor gingen ze verplichtingen aan.

Het domein

• Landgoed van de heer 
• Bestond uit twee delen: Vroonland (heer) en Hoeveland (boeren).
• De opbrengst van de heer blijft van de heer -> opbrengst boeren      gaat  gedeeltelijk naar de heer.
• Domein was zelfvoorzienend 

vroonland=land van de heer.

Hofstelsel

- Een 'domein' was Autarkisch

- Vroonland = Land van de boerzelf dat wordt bewerkt door lijfeigenen

- Hoevenland = Land dat wordt bewerkt door de Horigen. deze boeren 

betaalden de heer in natura en met herendiensten

Herendiensten bestonden uit klusjes voor de heer of het verbouwen

van het vroonland. 

1. Vroonland                 2. Hoeveland            3. Kerk.

Hofstelsel

Theorie

Domein: landgoed van de heer of klooster waaraan horigen zijn gebonden. 

Vroonland: Deel van het domein waar de heer woont.

Hofstelsel: Systeem waarbij ene deel van domein door de heer wordt gebruikt en het andere wordt geleend aan horige boeren.

Welke tijdvakken horen bij de middeleeuwen?

1. Monniken en vorsten - Steden en staten
2. Steden en rechten - Monniken en vorsten
3. Monniken en ridders - steden en landen
4. Monniken en ridders - Steden en staten

Belangrijk gevolg van de dalende landbouwproductie door de invallen van de Germanen in het romeinse rijk?

1. geen voedsel meer voor de steden
2. werkloosheid
3. stijgende prijzen

Romeinse steden in de tijd van monniken en ridders (500-1000 n.chr)

1. bleven in de middeleeuwen in oorspronkelijke staat functioneren
2. waren leeggelopen
3. werden vervangen door Middeleeuwse steden

Enkele steden bleven in de tijd van monniken en ridders (500-1000 n.chr) nog wel bestaan. Welke?

1. waar een bisschop van de kerk was
2. die hele hoge muur hadden
3. die een onaantrekkelijk klimaat kenden

de wegen in de tijd van monniken en ridders (500-1000 n.chr)

1. functioneerde goed
2. werd uitgebreid
3. werden verwaarloosd en waren onveilig

de geldeconomie in de tijd van monniken en ridders (500-1000 n.chr)

1. werd gedomineerd door goud
2. was gebaseerd op waardepapieren
3. bloeide als nooit tevoren
4. was verdwenen

de handel in de tijd van monniken en ridders (500-1000 n.chr)

1. bloeit als nooit tevoren
2. wordt gekenmerkt door stagnatie
3. speelde geen rol

Waardoor viel de landbouwstedelijke samenleving weg na de val van het Romeinse rijk?

1. Er was geen bescherming meer, handel werd onveilig
2. De steden werden vernield
3. Er was geen geld meer waar mee gehandeld kon worden
4. De wegen werden niet meer onderhouden

Belangrijkste middel van bestaan in de tijd van monniken en ridders (500-1000 n.chr)

1. handel
2. landbouw

vrije boeren, Horigen en lijfeigenen wonen op of bij het domein van de heer.

- > Hofstelsel

(een economich en sociaal systeem)

Plichten vrije boeren: pacht betalen en vechten voor de heer

Rechten vrije boeren: eigen stuk grond en gaan en staan waar ze willen

Plichten horigen: werken op land van de heer, deel opbrengst land aan heer geven, herendiensten en vechten voor de heer

Rechten horigen: bescherming van  de heer

Lijfeigenen hadden geen rechten, alleen maar plichten. (een soort slaven)

Schema over het hofstelsel

Huiswerk tijd

OZK 1 t/m 4B+C

HD 1, 2A, 3 t/m 7

0