6.2 Nederland neutraal

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Historisch Overzicht 

vanaf 1848

6.2 Nederland neutraal

Leerdoelen

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen 

-hoe protestanten, katholieken, socialisten en feministen streefden naar emancipatie

-welke invloed de Eerste Wereldoorlog op Nederland had 

-hoe de regering omging met de economische crisis van de jaren dertig. 

Emancipatie

streven van een groep naar dezelfde rechten als andere groepen, of

streven naar gelijke rechten en kansen voor alle burgers. 

1917 algemeen mannenkiesrecht

1919 algemeen vrouwenkiesrecht

Benoem een groep die vandaag de dag nog voor emancipatie strijden?

Verzuiling

De verdeling van de Nederlandse samenleving in 4 groepen (zuilen): protestanten, katholieken, liberalen, socialisten (tussen: ±1848 en ±1965)

Eerst richt Abraham Kuyper diverse protestante scholen en organisaties op, daarna volgen ook de katholieken, liberalen en socialisten. 

Deze zuilen krijgen in de 19e eeuw ook allemaal hun eigen politieke partij

Maarten Luther

De protestantse zuil kun je vaak herkennen aan het gebruik van namen van personen die (in de geschiedenis) belangrijk voor de protestantse kerk waren.

Christelijke Werklieden Vereeniging

De protestantse zuil gebruikt vrijwel altijd de termen: Christelijk of Protestants-Christelijk

Stoere arbeider

De arbeider wordt hier 'stoer' afgebeeld: gespierd met opgestroopte mouwen.

Klok

De klok is het symbool van zowel een nieuwe dag, als het oproepen om gehoor te geven aan de oproep van de arbeiders beweging.

Opkomende zon

Dit is het teken van een nieuwe dag: een nieuw en positief begin.

Feminisme

Vrouwen die opkomen voor 

de (gelijke) rechten van de vrouw

Eerste feministische golf

• In de wereld: vanaf 1848 (suffragettes)

• In Nederland: ca 1870-1920
• 
  
• Doelen: 

• Kiesrecht voor vrouwen
• Toelating tot universiteiten

Vereeniging voor 

Vrouwenkiesrecht (VVVK)

Wilhelmina Drucker
Aletta Jacobs

Tegenstanders

• 'Onfatsoenlijk'
  

• 'De rol van de vrouw is binnenshuis'

• 'De vrouw is een moeder'

• 'Politiek is geen plek voor vrouwen'

Succes rond 1917

• Rol vrouw in de Eerste Wereldoorlog

• Rol van de vrouwen was verbeterd door het recht op onderwijs 

vrouwenkiesrecht

• 1917: passief kiesrecht

• 1919: actief kiesrecht

Video

Clipphanger: Wie was Aletta Jacobs

Neutraal

• Nederland was tijdens de Eerste Wereldoorlog neutraal

• Neutraal betekent dat je geen partij kiest

• Voor een handelsland als Nederland is dat lastig: je handelt immers met beide partijen.

Mobilisatie

1914

• Hoewel Nederland neutraal was, mobiliseerde het leger toch: 
• Ook België had zich immers neutraal verklaard, maar was toch aangevallen!

Gevolgen van 

de Eerste Wereldoorlog 

voor Nederland

Belgische vluchtelingen

• Nederland nam rond de 1 miljoen vluchtelingen uit België op.

• Deze Belgen waren op de vlucht voor de oorlog.

• Belgische soldaten werden, net als soldaten uit andere landen, ontwapend en gevangen gezet

Dodendraad

• Ook wel ' De Draad' genoemd

• De Dodendraad was door de Duitsers aangelegd tussen België en Nederland

• Zo wilden ze voorkomen dat geallieerde soldaten, Duitse deserteurs, spionnen of oorlogsvrijwilligers naar of van België konden reizen (richting NL)

• Op de draad stond 2000 volt

• Vermoedelijk zijn rond de 1000 mensen om het leven gekomen

Contact met de Dodendraad, waarop 2000 volt stond, betekende dood door elektrocutie...

...daarom bedachten smokkelaars allerlei manieren om de draden niet aan te raken.

Economie

• Oorlog is slecht voor de handel: er ontstaat ook in Nederland schaarste

• Ook Nederlandse schepen zijn slachtoffer van de Onbeperkte Duikbotenoorlog...

• ...maar soms ook van oorlogshandelingen van de Geallieerden

Economische wereldcrisis 1929

• 1929: economische crisis in Amerika
• De crisis werd in Nederland ook voelbaar omdat de handel stil kwam te liggen.
• Gevolg: werkloosheid steeg van 100.000 (1930) naar 500.000 (1936)

Histoclip: economische crisis

Stempelen voor 'de Steun'

• Vanuit de overheid is er nauwelijks steun: alleen werklozen tussen 21 en 60 jaar krijgen de steunverlening.
• Hiervoor moeten ze 2 keer per dag in de rij staan om te stempelen. 
• Dit is vooral bedoeld om zwartwerken en fraude te voorkomen.
  

Werkverschaffingsprojecten

• Net als in andere landen probeert de overheid werklozen aan werk te helpen met werkverschaffingsprojecten.
• Grote projecten zoals het Amsterdams Bos en de Afsluitdijk helpen mannen aan werk en een beetje inkomen.

Aanpassingspolitiek

1934

• De Nederlandse regering van minister-president Colijn besluit dat er minder uitgaven moeten zijn, omdat er minder inkomsten zijn: Nederland moet zich aanpassen. Dit wordt de aanpassingspolitiek genoemd.
• Lonen van ambtenaren en bij de werkverschaffing gaan omlaag, net als de steunuitkering. Het maakt de problemen alleen maar groter...

Jordaanoproer

1934

• De verlaging van de steun én de verhoging van de huur zorgen voor rellen in de Amsterdamse wijk De Jordaan. Vijf mensen komen om het leven. 
• De verlaging blijft. Er verandert maar één ding: de straten krijgen asfalt, zodat er niet meer met stenen kan worden gegooid. 

Plan van de Arbeid 

1935

• De socialisten vond dat de overheid niet moest bezuinigen, maar juist geld uitgeven om de werkloosheid en de crisis op te lossen.  Ze noemden dit het Plan van de Arbeid.
• Door meer werkverschaffingsprojecten en hogere lonen zouden de arbeiders meer geld te besteden hebben.
• Omdat de socialisten niet in de regering zaten, kwam er weinig van terecht.

Aanloop naar WOII

Eind jaren dertig ging het wat beter met de economie en daalde de werkloosheid. 

 In 1940 vielen de Duitsers binnen en bezetten Nederland. Vooral in de laatste oorlogsjaren werd veel verwoest en was er voedselschaarste. 

belangrijke begrippen en personen

• Abraham Kuyper
• emancipatie 
• verzuiling
• eerste feministische golf
• Aletta Jacobs
• neutraal
• economische crisis
• Colijn

Vragen?

Leerdoelen

Aan het eind van deze presentatie kun je herkennen en uitleggen 

-hoe protestanten, katholieken, socialisten en feministen streefden naar emancipatie

-welke invloed de Eerste Wereldoorlog op Nederland had 

-hoe de regering omging met de economische crisis van de jaren dertig.