5.1 Vrijheid en onvrijheid

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vmbo t, mavo
• Leerjaar 4

h2 les 1

Rechtsstaat

5

5.1 - Vrijheid en onvrijheid

h2 les 1

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat een rechtsstaat is.
  
• Je kunt het verschil aangeven tussen een autoritaire staat en een dictatuur.
• Je kunt uitleggen wat censuur is.
  

h2 les 1

Wat is een rechtsstaat?

Nederland is een rechtsstaat, een land waar de rechten en plichten
van de burgers en van de overheid zijn vastgelegd én worden
nageleefd.

Deze rechten en plichten zijn in wetten opgeschreven door politici

die wij zelf gekozen hebben. Nederland is immers een democratie.

Nederland is daarmee een democratische rechtsstaat.

h2 les 1

Wat is een rechtsstaat?

In een rechtsstaat is de wet erg belangrijk. Wetten beschermen ons tegen elkaar en ons tegen de overheid. 

Ook de overheid (de staat) zelf moet zich houden aan de wetten die ze hebben opgesteld en ingevoerd!

Doet de overheid dat niet, dan kunnen burgers en organisaties de overheid aanklagen.

h2 les 1

Autoritaire staten

In een rechtsstaat heb je veel rechten en vrijheden. Bijvoorbeeld de vrijheid van meningsuiting, het stemrecht en het recht op privacy.

In andere landen zijn er veel minder rechten en vrijheden.

Dit zijn autoritaire staten: landen waarin een kleine groep mensen de macht heeft en de regels bepaalt.

Vraag: Welk recht of welke vrijheid vind jij het belangrijkste?

h2 les 1

Autoritaire staten

Autoritaire staten hebben wel een parlement, maar daarin zitten vooral mensen die het met de machthebbers eens zijn.

Verkiezingen zijn vaak niet eerlijk. Er wordt

geknoeid met de stemmen.

Andere kandidaten krijgen vaak geen

toegang tot de media.

h2 les 1

Wel of niet boven de wet

In een rechtsstaat moet ook de overheid zich aan de wet houden.

Elke wetsovertreder kan straf krijgen. Ook een agent, een minister of de directeur van een groot bedrijf.

We zeggen daarom: niemand staat boven de wet.

In autoritaire staten staan machthebbers wel boven de wet.

h2 les 1

Kijkvraag

Kijkvraag: Wat denk je, wordt de agent

die schoot vervolgd of niet? En waarom wel of niet?

h2 les 1

Dictaturen

Autoritaire staten verschillen van elkaar. In de ene hebben inwoners meer rechten dan in de andere.

De meest strenge autoritaire staten noemen we dictaturen: landen waar één persoon of een kleine groep mensen alle macht heeft en inwoners vrijwel helemaal geen rechten hebben.

In dictaturen mag je niet zomaar je mening over iets geven. De media worden streng gecontroleerd.

h2 les 1

Dictaturen

In dictaturen geven de staatsradio en staats-tv alleen ‘goed’ nieuws over het land en de machthebbers.

We noemen dit censuur, het expres weglaten of veranderen van bepaalde informatie.

Journalisten kunnen daardoor hun werk niet goed doen.

h2 les 1

Dictaturen

De machthebbers accepteren geen enkele kritiek. Demonstreren is dus verboden.

Mensen die het oneens zijn met de leider

worden gedwongen om zich stil te houden.

Mensen die zich wel uitspreken, komen

vaak in de gevangenis terecht en worden

soms gemarteld.

h2 les 1

Kijkvraag

Kijkvraag: Mag je in een rechtsstaat (soms)de rechten en vrijheden van mensen afnemen?

h2 les 1

Leerdoelen

• Je kunt uitleggen wat een rechtsstaat is.
  
• Je kunt het verschil aangeven tussen een autoritaire staat en een dictatuur.
• Je kunt uitleggen wat censuur is.