Herhaling H6 Cultuur en mentaliteit na 1945

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

herhaling H6

Cultuur en mentaliteit na 1945

Verzuiling in Nederland

In de eerste helft van de 20e eeuw werd Nederland gekenmerkt door verzuiling: het bestaan van zuilen in de samenleving; zuilen zijn bevolkingsgroepen met een eigen levensovertuiging en eigen organisaties.

Er waren vier zuilen: een katholieke, een protestantse, een socialistische en een liberale.

Voorbeelden van verzuilde organisaties: partijen, vakbonden, scholen, omroepen, gezelligheidsverenigingen.

Vanaf 1918 hadden de confessionelen (katholieken en protestanten) bij iedere verkiezing de meerderheid.

Poster van de Nederlandse Christelijke Radio Vereniging (NCRV), de omroep voor protestanten.

In de Tweede Wereldoorlog ontstond kritiek op de verzuiling. Deze critici wilden een doorbraak: streven om een einde te maken aan de verzuiling, vooral in de politiek.

Dit streven leidde in 1946 tot de oprichting van de Partij van de Arbeid (PvdA) als partij voor mensen uit alle zuilen.

Maar de doorbraak mislukte:

• In de politiek keerde de verzuiling terug:

        - Katholieken richtten een eigen partij op

        - PvdA werd een partij voor socialisten

        - Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD)       

           werd de partij voor liberalen

• Omroepen bleven verzuild
  

Verkiezingsposter van de pas opgerichte PvdA (1946).

Doorbreken van de verzuiling

De invloed van de verzuiling

De verzuiling had veel invloed op de mentaliteit (manier van denken) van mensen, omdat:

• De leiders van de zuilen vertelden wat goed en slecht was en mensen gehoorzaam waren.
  
• Er veel was druk uit de omgeving om te leven volgens de waarden en normen van de zuil.
  

Waarden: wat mensen belangrijk vinden.

Normen: gedragsregels; wat mensen gewoon (normaal) vinden.

Groei van de welvaart vanaf 1960

Rond 1960 begon de economie te groeien en gingen de lonen snel omhoog.

Gevolgen:

• Mensen gingen luxeartikelen kopen, zoals televisies
• Jongeren gingen langer naar school en werden hoger opgeleid worden
• De sociale zekerheid werd uitgebreid

Gevolgen van komst van de televisie, betere scholing en uitbreiding van sociale zekerheid:

• Mensen raakten beter geïnformeerd -> ze werden kritischer en minder volgzaam
• Mensen werden minder afhankelijk van hulp van familie, buren of kerk -> ze gingen zelfstandiger leven

Dit proces heet individualisering: als mensen steeds meer eigen keuzes maken, zich minder gedragen als deel van een groep.

Gevolgen voor de samenleving

De individualisering leidde vanaf circa 1960 tot:

• Ontzuiling: het verdwijnen van de verzuiling, mensen verlaten hun zuil
  
• Secularisatie: het afnemen van de invloed van kerk en geloof -> het denken over bijv. trouwen en voorbehoedmiddelen veranderde

Individualisering, ontzuiling en secularisatie zijn sociaal-culturele veranderingen: veranderingen in de manier waarop mensen leven en met elkaar omgaan.

Een voorbeeld van secularisatie: een kerk in Maastricht is omgebouwd tot boekhandel (2008).

De gevolgen voor de politiek

De sociaal-culturele veranderingen hadden gevolgen voor de politiek:

• Media werden kritischer en werden belangrijk in de politiek
  
• Meer 'zwevende kiezers'
  
• Invloed van de confessionelen nam af (raakten meerderheid in de Tweede Kamer kwijt)
  
• Er kwamen nieuwe partijen, die in korte tijd veel zetels haalden (D66, LPF, PVV)
  

Door de ontzuiling kwamen er meer mensen die per verkiezing keken welke partij hen het meest te bieden had.

Het ontstaan van een jongerencultuur

Tot in de jaren 1950 gedroegen jongeren zich vaak hetzelfde als hun ouders. Maar vanaf omstreeks 1955 werden jongeren een aparte groep in de samenleving.

Er ontstond een jongerencultuur: mentaliteit en leefstijl van jongeren.

Tot de jongerencultuur hoorden bijvoorbeeld popmuziek, lang haar, tijdschriften voor jongeren en anders omgaan met seksualiteit.

Jongeren kregen meer geld te besteden en werden een aparte groep in de samenleving. Daardoor werden ze een doelgroep voor reclamemakers (rond 1960).

Oorzaken

Oorzaken van het ontstaan van een jongerencultuur:

• Jongeren hadden meer geld (werk en studiebeurs)
  
• Ze brachten op school meer tijd met elkaar door
  
• Amerikanisering: toenemende invloed van de Amerikaanse cultuur (op jongeren)
  

Nozems, provo's en hippies

Stromingen binnen de jongerencultuur:

Bij nozems (jaren 1950) hoorden: luisteren naar rock and roll, vetkuif, leren jas en spijkerbroek.

Bij provo's en hippies (jaren 1960-1970) hoorden onder meer uitdagen van het gezag, lang haar en verwerpen van de consumptiemaatschappij: samenleving waarin het kopen (en consumeren) van min of meer luxegoederen belangrijk is.

Nozems, provo's en hippies

Punk en Hip Hop

Bij punk (eind jaren 1970) hoorden onder meer: kapotte kleren, veiligheidsspelden, hanenkammen, punkmuziek, somberheid over de toekomst.

Bij hiphop (jaren 1980) hoorden onder meer rappen, breakdance, graffiti, wijde broeken, dure gympen.

Een eigen identiteit

Er bestaan binnen de jongerencultuur nog steeds veel verschillende stromingen en stijlen.

De overeenkomst is dat veel jongeren:

• Zelf willen beslissen over hun leven
  
• Behoefte hebben aan een eigen identiteit (hier): dat wat je onderscheidt van anderen
  

De Eerste Feministische Golf

Rond 1870 begon de Eerste Feministische Golf: beweging die tussen 1870 en 1920 opkwam voor de rechten van de vrouw.

Wilhelmina Drucker was een van de feministen: mensen die opkomen voor de rechten van de vrouw. Zij streden voor:

• Vrouwenkiesrecht (kregen ze in 1919)
  
• Toegang tot hoger onderwijs
  
• Recht op werk door vrouwen uit burgerij
  

Het traditionele rollenpatroon

De meeste getrouwde mannen en vrouwen leefden tot ver na de Tweede Wereldoorlog volgens het traditionele rollenpatroon: de man werkt buitenshuis en is kostwinner, de vrouw zorgt voor het huishouden en de kinderen.

Gevolg: meisjes kregen vaak weinig opleiding.

Poster van de Katholieke Arbeidersbeweging (1950).

De vrouwenemancipatie na 1950

In jaren 1950 begon het denken over de rol van vrouwen te veranderen. 

Gevolgen:

• In 1956 werden mannen en vrouwen gelijk voor de wet
  
• Meer getrouwde vrouwen met een baan
  
• Meisjes kregen langer en hoger onderwijs
  

Zo begon een nieuwe fase in de vrouwenemancipatie: het krijgen van gelijke rechten en kansen.

Oorzaken van de vrouwenemancipatie na 1950:

• Groei van de economie -> meer banen voor vrouwen
  
• Vrouwen beter opgeleid
  
• Komst van elektrische apparaten -> huishouden kostte minder tijd
  
• Door geboortebeperking (de pil) kregen vrouwen minder kinderen

De Tweede Feministische Golf

Rond 1965 begon de Tweede Feministische Golf: beweging die tussen 1965 en 1990 opkwam voor de rechten van de vrouw. Feministen wilden:

• Het traditionele rollenpatroon sneller doorbreken (man meer thuis - vrouw meer werken)
  
• Meer kinderopvang
  
• Recht op abortus / de pil gratis

Feministen richtten actiegroepen op, zoals Dolle Mina.

Dolle Mina's kregen met hun bijzondere acties veel aandacht in de media. Hier kwamen ze op voor het recht op geboortebeperking en abortus (1970).

Maatregelen van de overheid

Wat de overheid vanaf de jaren 1970 deed:

• Pil werd gratis verkrijgbaar
  
• Abortus niet langer strafbaar
  
• Wet op gelijke behandeling van mannen en vrouwen (1980)
  
• Campagnes om emancipatie te stimuleren
  
• Stimuleerde uitbreiding kinderopvang
  

De vier groepen migranten na 1945

Na 1945 kwamen nieuwe groepen migranten (landverhuizers) naar Nederland:

 

• Mensen uit voormalige kolonies (Indische Nederlanders, Molukkers, Surinamers)
  
• Gastarbeiders: arbeiders die tijdelijk in een ander land werken (kwamen uit landen rond Middellandse Zee, zoals Turkije)
  
• Vluchtelingen (asielzoekers, illegalen)
  
• Arbeidsmigranten uit Oost-Europa
  

Een pluriforme samenleving

De migratie stimuleerde in Nederland de pluriformiteit: veelvormigheid, verschillende manieren van leven.

Dit uitte zich bijvoorbeeld in:

• Toename van aantal niet-westerse allochtonen
  
• Er werden meer talen gesproken
  
• Andere godsdiensten, zoals de islam, werden belangrijker
  

In de multiculturele wijk Spangen in Rotterdam helpen buren een Ghanees meisje met haar haar (1993).

Problemen rond migratie

Vanaf de jaren 1970 leidde de migratie ook tot problemen, zoals:

• Economische crisis -> hoge werkloosheid -> concurrentie op de arbeidsmarkt tussen allochtonen en autochtonen
  
• Allochtonen trokken naar oude stadswijken, autochtonen voelden zich er niet meer thuis -> trokken weg
  

Maatregelen en discussie

Campagne van de gemeente Amsterdam om de integratie te bevorderen.

Vanwege de problemen bevorderde de overheid de integratie (hier): ontwikkeling waarbij bevolkingsgroepen opgaan in een geheel.

Overheid ging scholing (taalles) van migranten stimuleren om hun kans op werk te vergroten.

Moesten migranten (met name moslims) zich aanpassen aan de westerse cultuur? Daarover werd volop gediscussieerd.

Amerikanisering in NL kwam door...

1. Amerika hielp met wederopbouw
2. Nederland werd onderdeel van Amerika

Wat is een consumptiemaatschappij?

1. maatschappij waarin mensen spullen kunnen kopen voor een aangenaam leven
2. maatschappij van liefdadigheid
3. maatschappij waarin niet geleend mag worden
4. de jaren 20

Dat studenten meer te zeggen hadden in het bestuur noemen we ...

1. Individualisering
2. Provo's
3. Democratisering

Gezinspolitiek in de jaren '50 werd niet bepaald door de regering

1. Juist
2. Onjuist

Door sociale controle ...

1. Kwam er ontkerkelijking
2. Wisten je ouders alles van je
3. Kwam er meer individualisering

Google, Facebook, Snapchat
dragen bij aan de informatiemaatschappij

1. Onjuist
2. Juist

Griezelverhalen, zwarte kleding en make-up, Within Temptation en piercings.
Welke jeugdcultuur bedoelen we?

1. Gothic
2. Hardrock
3. Gabber
4. Skater

Ze luisteren naar hardcore.
ze dragen trainingspakken
vaak te herkennen aan een kale kop

1. gabbers
2. gothic
3. nozems
4. punkers

Het ontstaan van massacultuur is gevolg van meer welvaart

1. Juist
2. Onjuist

Door sociale controle ...

1. Kwam er ontkerkelijking
2. Wisten je ouders alles van je
3. Kwam er meer individualisering

Wat hoort bij het woord "Ontkerkelijking"?

1. Minder invloed van de kerk
2. Meer invloed van de kerk
3. Vernieuwing binnen de kerk
4. Kerkgebouwen worden kleiner

Wat is een verklaring voor de ontzuiling?

1. De politieke hoofdgroepen waren het eens geworden
2. De samenleving werd steeds individualistischer
3. De politiek wilde meer eenheid en saamhorigheid
4. De noodzaak was weg, want de achterban was geëmancipeerd

Een gevolg van de Tweede Feministische golf is ...

1. Vrouwen mochten niet meer stemmen
2. Dat vrouwen beter zijn
3. Dat er meer ongelijkheid is
4. Dat er positieve discriminatie kwam

Rollenpatroon was er in de jaren ...

1. 17e eeuw
2. jaren '30
3. jaren '50
4. jaren '90

In Nederland werd je goed in de gaten gehouden door je omgeving. Hoe noemen we dit?

1. Politiestaat
2. Toezichthouden
3. Sociale controle
4. Buurt controle

De Tweede Feministische Golf streed voor ......

1. Kiesrecht vrouwen
2. Gelijke behandeling mannen en vrouwen

Waaraan kun je merken dat de verzuiling van de jaren 1920 nog steeds invloed heeft op het Nederland van nu?

1. Er bestaat nog steeds veel rivaliteit tussen voetbalclubs uit verschillende delen van het land, zoals tussen Ajax en Feyenoord.
2. In Nederland heb je grote regionale verschillen: Groningers en Limburgers bijvoorbeeld leven nog steeds in gescheiden werelden.
3. Nog steeds hebben de katholieke en protestante scholen in Nederland samen veel meer leerlingen dan het openbare onderwijs.
4. Geen van de genoemde antwoorden is juist.

Schat in hoe goed je bent voorbereid voor de CT2-week