Stress!!

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 4

Stress!!

NAV artikel

Verhoeven, M., & Drexhage, H. (2025). 

De invloed van chronische stress. www.nurseacademyot.nl/leermodules.

Heeft stress invloed op het immuunsysteem?

1. Ja
2. Nee

Welke vorm van stress is het kunnen (ver)dragen van belastende, negatieve omstandigheden of ervaringen, door iemand met goede veerkracht, al dan niet met steun van naasten?

1. hanteerbare stress
2. positieve stress
3. toxische stress
4. negatieve stress

Hanteerbare stress is het kunnen (ver)dragen van belastende, negatieve omstandigheden of ervaringen, door iemand met goede veerkracht, al dan niet met steun van naasten. Toxische stress ontstaat wanneer er geen balans is tussen de belastbaarheid en de veerkracht van iemand, als gevolg van negatieve gebeurtenissen of omstandigheden en/of de constitutie van de persoon. Positieve stress verbetert het functioneren en zorgt voor positieve resultaten. Gezonde stress zorgt niet voor overvraging, maar voor op constructieve wijze uitgedaagd worden en zorgt voor leren en groei.

Stelling 1. Overmatige en langdurige stress kan voor toenemende slijtage zorgen in de hersenen, het perifere zenuwstelsel, het hormonale systeem en het immuunsysteem bij daarvoor kwetsbare personen.

Stelling 2. De hersenen, het perifere zenuwstelsel, het hormonale systeem en het immuunsysteem zijn sterk met elkaar verbonden en met elkaar in evenwicht door een constante beïnvloeding over en weer.

1. Alleen stelling 2 is juist
2. Beide stellingen zijn onjuist
3. Beide stellingen zijn juist
4. Alleen stelling 1 is juist

De hersenen, het perifere zenuwstelsel, het hormonale systeem en het immuunsysteem zijn grote netwerksystemen in het lichaam. Daarmee kan het lichaam zich aanpassen aan stressoren, en overleven. Deze systemen zijn sterk met elkaar verknoopt en met elkaar in evenwicht door een constante beïnvloeding over en weer. De verbindingen tussen de hersenen, het perifere zenuwstelsel, het hormoonstelsel, het immuunsysteem en andere lichaamssystemen zijn complex en verlopen via biochemische boodschappers als neurotransmitters, hormonen en cytokinen (signaalstoffen van het immuunsysteem).

Acute en chronische stress grijpen in op dit evenwicht tussen de systemen door de interactieve werking van cellen in de systemen te veranderen en een ander evenwicht in het netwerk in te stellen, dat meer aangepast is aan het pareren van de stressor (allostase). Overmatige en langdurige stress kan echter voor toenemende slijtage in de systemen zorgen bij daarvoor kwetsbare personen.

Welke adviezen voor leefstijlaanpassing, psycho-educatie en afstemming in de praktijk zijn genoemd in het artikel?

1. Voldoende beweging, optimaal is eenmaal per week naar de sportschool
2. Vermijd antioxidanten vanwege de ontstekingsbevorderende werking beide stellingen zijn juist
3. De VS-GGZ doet geen somatische screening, maar verwijst daarvoor door naar huisarts of medische specialist beide stellingen zijn onjuist
4. Psycho-educatie aan patiënten: uitleg van de wederzijdse interactie tussen stress, het neurohormonale en immuunsysteem

psycho-educatie aan patiënten: uitleg van de wederzijdse interactie tussen stress, het neurohormonale en immuunsysteem

De volgende adviezen voor leefstijlaanpassing, psycho-educatie en afstemming in de praktijk zijn beschreven in het artikel.

1. Rust-reinheid-regelmaat. Stressoren waar mogelijk onderkennen, reduceren of wegnemen. Leren ontspannen door bijvoorbeeld yoga en mindfulness. Er is echter geen ‘one-size-fits-all’. Voor iedere patiënt zal de behandelaar een individueel plan op maat (bijv. signaleringsplan) moeten opstellen. Hierbij zijn combinaties van de adviezen zoals hierna beschreven noodzakelijk.

2. Gezond voedingspatroon. De darmflora speelt een belangrijke rol in het opwekken van laaggradige ontstekingen. Vezelrijke voeding geeft een gezonde darmflora. Ook synbiotica (combinatie pre- en probiotica) kunnen veilig genomen worden. Rood fruit en groenten bevatten antioxidanten die tegen laaggradige ontsteking werken. Vermijd verzadigde vetten, die ontstekingsbevorderend werken.

3. Goede nachtrust bevorderen door ontspanningsoefeningen voor het slapengaan.

4. Overgewicht voorkomen of behandelen. Let op geen ‘victim-blaming’ (het slachtoffer de schuld geven).

5. Voldoende beweging: optimaal is twee- tot driemaal per week naar de sportschool of een equivalent daarvan.

6. Psycho-educatie aan patiënten: uitleg van de interactie tussen stress, het neurohormonale en immuunsysteem. (Zelf)stigmatisering kan door een goede informatievoorziening voorkomen worden.

7. Somatische screening door VS-GGZ: uitvragen schildklierproblemen, infectiegevoeligheid (meer dan 2-3 antibiotische kuren afgelopen jaar), reumatoïde artritis (RA)/artrose, ziekte van Sjögren (droge mond en ogen), allergieën en darmproblematiek (met name prikkelbare darm en chronisch inflammatoire darmziekte).

- Fysisch onderzoek, waaronder bloeddruk (RR) en BMI.

- Lab: BSE, Hb/Ht, vitaminen, HbA1c, lipiden, IgE, TSH/T4/TPO-antistoffen.

- Bij vastgestelde afwijkingen afstemmen met huisarts (en medisch specialist).

8. Supplementen. Er zijn vrij verkrijgbare supplementen die een bewezen maar beperkt effect hebben tegen immuunveroudering en laaggradige ontsteking (antioxidanten als Q10 en n-acetylcysteïne). Ook relatief goedkope multivitaminepreparaten van drogisterijketens bevatten antioxidanten.

• Stelling 1. Langdurig verhoogde concentraties cortisol in de hersenen zorgen voor toename in de hippocampus van het aantal en de kwaliteit van verbindingen tussen hersencellen.
• Stelling 2. Langdurig verhoogde concentraties cortisol in de hersenen leiden onvoldoende terugregulering van de amygdala, wat zorgt voor verhoogde angst en opwinding.

1. Alleen stelling 1 is juist
2. Beide stellingen zijn juist beide stellingen zijn juist
3. beide stellingen zijn onjuist Beide stellingen zijn onjuist
4. Alleen stelling 2 is juist

Langdurig verhoogde concentraties cortisol in de hersenen leiden tot:

- verminderd cognitief functioneren (door invloed op sensitiviteit en reactiviteit van receptoren voor bepaalde corticoïden en door verandering van het aantal receptoren in met name de hippocampus en hypothalamus);

- afname in de hippocampus van het aantal en de kwaliteit van verbindingen tussen hersencellen. Dit leidt tot negatieve impact op aandacht, concentratie en geheugen;

- onvoldoende terugregulering van de amygdala, wat leidt tot verhoogde angst en opwinding;

- verstoring van het vermogen om impulsen te onderdrukken, plannen en rationele keuzes te maken (vanuit prefrontale cortex);

- negatief effect op slaapkwaliteit. Stress kan leiden tot verstoorde slaap en verstoorde slaap kan weer leiden tot neurohormonale en immunologische veranderingen die de kwetsbaarheid voor de stress vergroten (een vicieuze cirkel)

Benoem de Klinische uitingsvormen

De klinische uitingsvormen van chronische toxische stress zijn overspannenheid en burn-out.

Verklaar wat de effecten zijn van chronische stress op verstoring van de suikerhuishouding

Stelling 1. De hypothalamus-hypofyse-bijnieras (HPA-as) wordt geactiveerd door acute stressoren, bijvoorbeeld een geweldsaanval

•Stelling 2. De sympatho-adrenomedullaire as (SAM-as) wordt geactiveerd in situaties waarin de stressor langer duurt.

1. Alleen stelling 2 is juist
2. beide stellingen zijn onjuist Beide stellingen zijn juist
3. Beide stellingen zijn onjuist
4. Alleen stelling 1 is juist

De sympatho-adrenomedullaire as (SAM-as) wordt geactiveerd door acute stressoren, bijvoorbeeld een geweldsaanval. De afgifte van (nor)adrenaline door de hersenen, het bijniermerg en het sympathische zenuwstelsel zorgt in deze situaties voor een verhoogde hartslag, ademhaling, spierspanning, een verhoogde bloeddruk, een staat van verhoogde alertheid, waakzaamheid, paraatheid en angstigheid: de ‘fight-or-flight’-respons. Als een dreiging te groot is en/of onontkoombaar, kan deze reactie omslaan in een ‘freeze’-respons (een emotionele verdoving, bevriezing, verminderde integratie van zintuiglijke waarneming, soms ook flauwvallen en bewustzijnsverlies). De ‘freeze’-respons wordt geregeld door de 10e hersenzenuw, de dorsale tak van de nervus vagus.

De hypothalamus-hypofyse-bijnieras (HPA-as) wordt geactiveerd in situaties waarin de stressor langer duurt. Vanuit het limbische systeem en de hersenstam wordt de hypofyse via neuropeptiden gestimuleerd tot afgifte van een stof (ACTH) die de bijnierschors stimuleert tot de afgifte van cortisol. Het verhoogde cortisol zorgt voor mobilisatie van energie, waardoor we de langer durende stressor metabool kunnen volhouden. Het verandert ook mentale processen. Bij kortdurende verhogingen wordt de stemming (en dus weerbaarheid) verhoogd. Ook gewaarwording van pijn wordt onderdrukt door activatie van de HPA-as.

Noem 3 effecten van langdurig verhoogde concentraties cortisol in de hersenen.

1)afname hippocampus

- negatieve impact op aandacht, concentratie en geheugen

2) onvoldoende terugregulering amygdala verhoogd angst en opwinding

3)megatief effect op slaapkwaliteit

verstoring om impulsen te onderdrukken plannen en rationele keuzes maken

verminderd cognitief vermogen op sensitiviteit en reactieviteit

Vul voor de volgende structuur in wat het doet tav stress:
De hersenstam

Beschrijf het flight-or flight -respons

de sympatho adreno medula as (SAM-as)

Benoem 4 adviezen voor leefstijlaanpassing

RRR

voedingspatroon

nachtrust

overgewicht voorkomen

voldoende beweging

psychoeducatie aan patienten

somatische screening (schildklier en infectie)

fysisch onderzoek ( bse hb ht tsh t4 tpo

supplementen