2. Rechtstaat, democratie & dictatuur

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

2.  Rechtstaat, democratie en dictatuur 

Een land waar de rechten en plichten van burgers én de overheid zijn vastgelegd in de wet. 

2.1

1.  Er is een grondwet

Belangrijkste rechten en plichten van burgers worden hierin verteld 

Hoe de overheid en de burgers met elkaar om moeten gaan. 

Hoe een regering gekozen worden. 

Belangrijkste rechten en plichten van burgers worden hierin verteld 

2.Grondrechten 

Belangrijkste rechten voor burgers die in onze samenleving gelden 

artikel 1: discriminatie verboden

vrijheid van godsdienst 

persvrijheid 

Belangrijkste rechten voor burgers die in onze samenleving gelden 

3.Rechtsbescherming

Burgers worden beschermt tegen een te grote overheidsmacht. 

Ook de overheid moet zich aan de wet houden

Op dezelfde manier behandeld en bestraft worden.

Burgers worden beschermt tegen een te grote overheidsmacht. 

Ook de overheid moet zich aan de wet houden

4. Onafhankelijke rechterlijke macht 

macht van een land mag niet in de handen van een persoon vallen, daarom is er een onafhankelijke rechter

Die rechters zijn niet beïnvloedbaar door de overheid. 

macht van een land mag niet in de handen van een persoon vallen, daarom is er een onafhankelijke rechter

5. Rechtstaat = altijd democratie

Burgers hebben invloed over besluiten van politici 

Burgers hebben invloed over besluiten van politici 

2.2 

Wat is een parlementaire democratie?

Wat waren de kenmerken van een rechtstaat ook alweer?

Wat moet je weten over de parlementaire democratie? 

• Je kan vijf kenmerken van een parlementaire democratie beschrijven en uitleggen.
• Je kan de Trias Politica beschrijven en de werking uitleggen. 

Kenmerken parlementaire democratie

1. Er zijn vrije en geheime verkiezingen en er is algemeen kiesrecht
2. De politieke macht ligt, namens de burgers, bij hij het parlement (Eerste en Tweede Kamer) 
3. Elk besluit wordt genomen met een meerderheid van de stemmen
4. Er is een grondwet
5. Er is sprake van 'scheiding der machten" ofwel een Trias politica

1. Wat wordt bedoeld met vrije en geheime verkiezingen? 

2. Wat is het doel van de Trias Politica? 

Scheve machtsverhoudingen

Volgens de Trias Politica zou de wetgevende macht in Nederland dus bij het parlement liggen. In Nederland hebben ministers, naast uitvoerende macht,  ook wetgevende macht. Hierdoor hebben ministers in praktijk meer macht dan het parlement. 

De minister is uiteindelijk verantwoordelijk hoe beleid en wetten worden uitgevoerd. 

2.3 Wanneer is een land een dictatuur?

Wanneer is een land een dictatuur? 

Een dictatuur is een land waar de macht in handen is van één persoon, één partij of een kleine groep mensen. 

Kenmerken van een dictatuur:

• Een persoon of partij heeft de macht
• Er is geen democratie of rechtsstaat > de machtsovername is vaak met geweld (leger) tot stand gekomen
• De bevolking heeft geen (politieke)grondrechten > 
• Er is geen vrije pers
• De (geheime) politie (en/of het leger) speelt een grote rol. 

Censuur

Persvrijheid en democratie horen bij elkaar. Oftewel; in een democratie is er altijd persvrijheid voor de media!

in een dictatuur is dus géén persvrijheid maar precies het tegenovergestelde. 

Dit noem je; censuur. Dat betekent dat artikelen van journalisten vóóraf worden gecontroleerd door de machthebbers.

Bijvoorbeeld in China of Noord Korea

0

Hoe zou de klas eruitzien als...

De klas een democratie of dictatuur zou zijn?
Denk aan:

• Hoe ziet het lokaal eruit? (posters etc.)
• Welke rol heeft de docent?
• Welke rol heeft de leerling?
• Wat mag er gezegd worden en wat juist niet?
• Bestaat maatschappijleer wel als vak?
• Etc.
  

De klas een democratie of dictatuur