Beeldspraak

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Beeldspraak en stijlfiguren

Wat is beeldspraak?

Beeldspraak is figuurlijk taalgebruik. Er wordt niet letterlijk gezegd wat er wordt bedoeld. 

Er wordt een beeld gebruikt voor iets wat letterlijk wordt bedoeld (object).

Voorbeeld: 'Ik heb honger als een paard.'

1. Vergelijking

1. Vergelijking met 'als' of ander (vergelijkend) woord 
   Hij is een beer van een vent.
   
   
2. Vergelijking zonder 'als' of ander (vergelijkend) woord
   Je kamer, die zwijnenstal, moet worden opgeruimd!

Beeld én object staan in de zin.

2. Metafoor

• Het object wordt vervangen door het beeld
    Wat een zwijnenstal is het hier!
  
  

• Op basis van de context bepalen wat het object is
    Een trouwe wachter stond op de hoge duin.
  
  
• Spreekwoorden en gezegden zijn vaak metaforen
    Als er een schaap over de dam is, volgen er meer.

3. Personificatie

• Levenloze of abstracte dingen krijgen menselijke eigenschappen

De wind huilt om het huis.
Mijn kamer smeekt om een opruimbeurt.

4. Synesthesie

• De indruk van een bepaald zintuig wordt verbonden met die van een ander
  
  Warme kleuren
  Bittere woorden
  Scherpe geur

5. Metonymia

Relatie tussen beeld en object is niet gebaseerd op vergelijking, maar op een andere relatie:

• Maker - product
    De nieuwste Mulisch lezen.
  
  
• Materiaal - product
    De ijzers onderbinden.

• Verpakking - inhoud
    Doe mij nog maar een glas.
  
  
• Deel - geheel
    Even de neuzen tellen.
  
  
• Geheel - deel
    Nederland won met 1-0.

Waarom beeldspraak?

• Beeldspraak maakt taal levendig en aantrekkelijk
• Beeldspraak kan overtuigend werken 
• Beeldspraak kan begrip bevorderen

Filmfragment

Kijkvragen:

1. Wat is volgens Arjen Lubach de reden dat politici beeldspraak gebruiken?
2. Wat zou er bedoeld worden met de metafoor 'gratis bier uitdelen'? 

00:18

Wat is volgens Arjen Lubach de reden dat politici beeldspraak gebruiken?

01:09

Wat zou er bedoeld worden met de metafoor 'gratis bier uitdelen'?

Hier kan je ook aangeven dat het nog maar de vraag is of het gebruik van beeldspraak begrip bevordert.

'In het zonlicht dansten talloze stofjes.'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Metafoor
3. Metonymia
4. Personificatie

'Heb jij de nieuwste Herman Koch al gelezen?'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Metafoor
3. Metonymia
4. Personificatie

'Mijn moeder heeft een warme stem'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Personificatie
3. Metafoor
4. Synesthesie

'Hij is zo trots als een pauw'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Personificatie
3. Synesthesie
4. Metafoor

'Ik brand van verlangen.'

Welke vorm van beeldspraak?

1. Vergelijking
2. Metafoor
3. Metonymia
4. Synesthesie

'Ik weet wat beeldspraak is en waarom het gebruikt wordt.
Ik kan verschillende vormen van beeldspraak herkennen.
Ik kan voorbeelden van beeldspraak interpreteren.'

In hoeverre klopt dit voor jou?

07

Les 2

Herhalen beeldspraak

Toepassingsopdracht

Lesdoelen

Aan het eind van de les:

... kan je jouw kennis van beeldspraak toepassen op voorbeelden uit de praktijk;

... heb je een metafoor of vergelijking bedacht die bij jou past.

Wat is beeldspraak? Waarom wordt het gebruikt?

Welke vormen van beeldspraak zijn er ook alweer? 

Beeldspraak komt veel voor in literatuur en ook in liedjes.

We luisteren naar een fragment uit het nummer Ijskoud van Nielson.

Beantwoord daarna de volgende vraag: welk stukje uit de tekst van IJskoud bevat een personificatie?

Welk stukje uit de tekst van IJskoud bevat een personificatie?

1. Het is ijskoud
2. Een rilling loopt een rondje op m’n rug
3. Waarom maak je alles stuk?
4. Waarom zou je dat doen?

We luisteren naar een fragment uit het nummer Thuis van Snelle.

Beantwoord daarna de volgende vragen:

1. Noem een voorbeeld van beeldspraak uit dit fragment.

2. Zet erachter welke vorm van beeldspraak het is.

Nog een keer de tekst

En ik kan niet onder woorden brengen wat

Er gebeurt als ik het huis binnenstap, maar

Het is als de aankomst in de haven na een lange tijd op zee

Hier staan mijn voeten op de aarde

En mijn jeugd op dvd, en

Lang niet vaak genoeg is deze tijd aan ons besteed

Maar nergens tikt die zo en is de puzzel zo compleet

Ik ben thuis, hier ben ik thuis

Hier ben ik thuis

De vragen

1. Noem een voorbeeld van beeldspraak uit dit fragment.

2. Zet erachter welke vorm van beeldspraak het is.

In het dagelijks leven kom je beeldspraak overal tegen. Denk aan de politiek, muziek, verhalen, gedichten. Het maakt taal levendiger en in discussies kan je de ander ermee overtuigen.

Het kan ook helpen jezelf te begrijpen of het kan iets over jou als persoon zeggen. In de psychologie worden bijvoorbeeld ook vaak metaforen gebruikt.

De opdracht

Bedenk zelf een metafoor of een vergelijking die bij jou past, of die iets over jou zegt. Denk aan:

- Jouw kwaliteiten

- Waar je nu staat in je leven

- Jouw persoonlijke ontwikkeling

- Iets wat jou jou maakt