VWO Zuid-Amerika par 1.3 geologie

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4-6

Zuid-Amerika

Deze les

• Geologie Zuid - Amerika

Aan het einde van de les weet je:

1. Welke plaatbeweging heb je rond Zuid-Amerika?
2. Welke landschappen ontstaan daardoor?

1

2

3

Subductie

Wat voor vulkanen zijn er in de
Andes? Licht je antwoord toe.

Vulkanisme

Subductie: 

• explosief
• Stratovulkaan / kegelvulkaan
• --> Caldeira?
• Pyroclastisch materiaal/stroom
• Lahar (modderstroom)

Eigenlijk geen caldeira's

Het magma bestaat namelijk niet uit graniet maar uit andesiet. Andesiet is een ganggesteente dat bestaat uit een grijze massa snel gestold gesteente met daarin grote kristallen (figuur 1.21). Het magma is taaier dan basalt, maar minder taai dan graniet en bevat ook minder gassen dan graniet. Daardoor gedragen de vulkanen zich minder explosief en worden bij erupties vrijwel nooit delen van de vulkaan compleet weggeslagen.

• Viscositeit van magma bij verschillende temperaturen en verschillende SiO2 gehalten.

• Magma = andesiet. Stroperiger dan Basalt, minder stroperig dan Graniet --> Geen Caldeira

Lahar

Wat is het en hoe ontstaat het?

Lahar:

Snel bewegende modderstroom op een vulkaanhelling, ontstaan door leeglopen van een kratermeer, het smelten van sneeuw of zware regenval tijdens een uitbarsting van de vulkaan.

pyroclastische stroom:

gloedwolk

bestaande uit vaste of half vloeibare lava, gas, rotsen en as.

Hoe heet kan een pyroclastische stroom worden?

1. 650° graden Celsius
2. 850° graden Celsius

Hoe snel kan een pyroclastische stroom gaan?

1. 300 kilometer per uur
2. 700 kilometer per uur

Volcanic

Gaps

Volcanic

Gaps

de rand van de oceanische korst van de Nazcaplaat niet overal even oud. De plaatdelen gedragen zich door de verschillen in ouderdom anders bij de breuklijn. Oudere oceanische korst is verder afgekoeld en daardoor zwaarder en duikt gemakkelijk de diepte in (figuur 1.24A). Relatief veel jongere en dus lichtere plaatdelen verschillen in dichtheid te weinig van het gesteente in de mantel. De onderduikende plaat zakt niet echt de diepte in, waardoor de subductie moeizaam verloopt en heel ‘vlak’ is (figuur 1.24B). In gebieden met zo’n ‘vlakke’ subductie komt geen vulkanisme voor, omdat het gesteente op die diepte nog niet kan smelten.

Divergente plaatbeweging

1

Losbreken --> riftzone net als nu bij Afrika

2

mid-oceanische rug

Rift Zone

Seafloor spreading

• Divergentie 
• Steeds nieuwe stroken oceanische korst gevormd 
• Verder van de mid-oceanische rug 'zakt' de oceanische korst in.

Seafloor spreading

• Ongelijkmatig: ribbels, steeds nieuwe stroken oceanische korst gevormd
• heet -> warmer gesteente -> jonge delen liggen hoger, afgekoelde delen lager

Oceanische spreiding --> riftvallei

Een riftvallei, riftdal of breuktrog is een geologisch verschijnsel, waarbij een vallei ontstaat ten gevolge van een breuklijn of rift. Een riftvallei is doorgaans lineair (lijnvormig) en ligt tussen twee hooglandgebieden of bergketens in. Een riftvallei begint doorgaans als slenk en wordt door erosie verder uitgediept.

De grootste riftvallei bevindt zich bij de mid-oceanische rug en is het gevolg van oceanische spreiding. 

Aan de slag

par 1.3 lezen en maken opdr 

2 

3cd

4bcd 

6

Welke van het viertal is de vreemde eend?

1. diepzeetrog
2. convergentie
3. mid-oceanische rug
4. subductie

Doel:

Begrijpen hoe de Galapágos eilanden zijn gevormd

schaalniveau

waar liggen Galápagos eilanden?

Hotspot uitleggen

Galápagos zijn vulkanische eilanden. Op welke 3 manieren ontstaan vulkanische eilanden en welke manier heeft gezorgd voor de Galápagos? (4p)

Aan welke kant ontstaan nieuwe actieve vulkanische eilanden?

1. Ten noorden van Santiago
2. Ten westen van Fernandina
3. Ten zuiden van San Cristobal
4. Ten oosten van San Cristobal

Op welke eilanden verwacht je actief vulkanisme

1. Fernandina & Isabela
2. San Cristobal & Santa Cruz

Licht je antwoord bij de vorige 2 vragen toe.

Welk eiland gaat waarschijnlijk als eerste verdwijnen?

1. Fernandina
2. Santiago
3. Santa Cruz
4. San Cristobal

Aan de slag

Lezen paragraaf 1.3

maken opgave: 6 / 7 / 8 / 11

Waarom vind je in
Zuid-Amerika volcanic gaps?

1. Op deze plekken is de duikende plaat ouder en dus zwaarder
2. Op deze plekken is de duikende plaat jonger en dus zwaarder
3. Op deze plekken is de duikende plaat ouder en dus lichter
4. Op deze plekken is de duikende plaat jonger en dus lichter

Volcanic

Gaps

Welke van deze 2 doorsnedes hoort bij Volcanic Gap?

Licht je antwoord toe met behulp van wat je ziet.

A-A'

B-B'

Wat zie je: seismische activiteit  / diepte aardbevingen?

Welke subductie (diep/gewoon of 

ondiepe)?

Wat betekent dat voor actief vulkanisme?

Welke van de 2 doorsnedes (A of B) hoort bij Volcanic Gap? Licht toe.

Bij subductie smelt ook een deel van de continentale korst. Daardoor ontstaat taai magma. Leg uit waarom dit taaie magma tot explosieve uitbarstingen leidt

Taai magma zal – als het afkoelt in de vulkaan – al kunnen stollen. De druk van nieuw, omhoogkomend magma moet groot zijn om de prop eruit te werken.

Zware vulkaanuitbarstingen zorgen voor wereldwijde afkoeling. Leg uit hoe dit komt. (oorzaak + min. 2 vervolgstappen)

Uit de redenering moet blijken dat:

op grotere hoogte de daar heersende krachtige winden de vulkanische as snel over de hele wereld zullen verspreiden (oorzaak),

waardoor de as het zonlicht in een groot deel van de atmosfeer absorbeert / weerkaatst / verstrooit (gevolg).

Stelling 1 - Metamorfe gesteenten ontstaan doordat losse sedimenten aan elkaar plakken door cementering
Stelling 2 - De jongste gebergten op aarde herken je door vlakke afgesleten schilden. Ze zijn gevormd tijdens de Caledonische orogenese.

1. 1 is fout, 2 is goed
2. beide zijn goed
3. 1 is goed, 2 is fout
4. beide zijn fout

Kratons of schilden zijn te vinden in

1. het amazonebekken
2. De hooglanden
3. het Andesgebergte