herhaling kruisingsschema's

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

erfelijkheid en evolutie

Deze begrippen moet je absoluut  kennen

fenotype                                        genotype                     

intermediair

dominant                                       homozygoot

recessief                                        heterozygoot

Uit je hoofd leren voor erfelijkheid

Als een eigenschap heterozygoot is, zie je de DOMINANTE eigenschap!!!

Als twee ouders hetzelfde uiterlijk (fenotype) hebben en hun kind heeft een ander uiterlijk (fenotype), dan:

Zijn de ouders heterozygoot en zie je de dominante eigenschap

En is het kind homozygoot recessief en zie je recessieve eigenschap

Homozygoot

Heterozygoot

Dominant

Reccessief

Intermediair

2 gelijke genen voor één eigenschap

2 ongelijke genen voor 1 eigenschap

overheersend gen van een paar

onderdrukt gen van een genenpaar

Beide genen zijn even sterk, komen beiden naar voren in fenotype

Je kunt uitleggen waarom je 50% kans hebt op een jongen of meisje.

• De moeder (XX) geeft via haar   eicellen altijd een X door
  

     (dus 2x een X)

• De vader (XY) geeft via zijn zaadcellen een X of een Y door. Dus 50% kans op een X of 50% kans op een Y.
  

 

In het kruisingsschema zie je dat je (2 x 25%) = 50% hebt op een jongen. En (2 x 25%) = 50% kans op een meisje.

Een vrouw heeft 3 kinderen ze zijn allemaal jongens. Ze is zwanger van nummer 4. Hoeveel kans is er dat ze weer een jongen krijgt.

1. 25%
2. 50%
3. 75%
4. 100%

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans op een bepaald fenotype bij de F1 generatie is.

P-generatie = ouders

fenotype = donker haar

genotype = heterozygoot Aa

Vader zaadcel = A of a

Moeder eicel   = A of a

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans op een bepaald fenotype bij de F1 generatie is.

Dit kun je in een kruisingschema zetten. 

opties man    = boven horizontaal

opties vrouw = verticaal zijkant

In het schema worden de opties  samengevoegd.

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat de kans op een bepaald fenotype bij de F1 generatie is.

fenotype = 3 x25% = 75% donker

genotype = 2 x 25% = 50% op Aa

                   = 1 x 25% op AA

                   = 1 x 25% op aa

Er zijn altijd 4 opties: 

genotype

A bij A = AA

a bij A = aA (schrijf je als Aa)

A bij a = Aa

a bij a = aa

fenotype

- donker

- donker

- donker

- rood

Parent 1 = homozygoot
Parent 2 = homozygoot
Bruin is dominant over groen

Schrijf de genotype van P1 en P2 op.
P1 =
P2=

P1 heeft bruine ogen genotype AA

P2 heeft groene ogen genotype aa

Sleep de juiste letters naar het kruisingschema:

A

A

a

a

Beide ouders zijn homozygoot, bruin is dominant.
Hoeveel kans is er op nakomelingen met groene ogen?

Tip: gebruik het kruisingsthema van de vorige vraag.

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 100%

De ouders geef je weer met een P. De eerste nakomelingen zijn de F1. Als je de nakomelingen van de F1 weer onderling met elkaar kruist, krijg je de F2

Hiernaast een voorbeeld vanuit de F1.

Neem onderstaande tabel over + vul in

Geel

aa

a of a

zwart

AA

A of A

A               Aa            Aa

A               Aa             Aa

a            a

Aa = 100%      

zwart = 100%  geel=0%

F1

F2

Sommige eigenschappen kunnen mengen

 Dit noemen we intermediair

Normaal:

AA: rood

Aa: rood

aa: wit

Intermediair:

AA: rood

Aa: roze

aa: wit

Omdat beide genen even sterk zijn, kunnen we eigenlijk geen hoofdletter of kleine letter gebruiken. Dus we noteren het anders.

Een voorbeeld uit een oud examen. Succes!

rood-wit

VrVw

Vr of Vw

rood-wit

VrVw

Vr of Vw

Vr              VrVr        VrVw

Vw            VrVw      VwVw

Vr            Vw

VrVw = 50%   VrVr = 25%      VwVw = 25%      

rood-wit = 50%   rood = 25%    wit = 25%        

Je kunt met behulp van een kruisingsschema voorspellen wat een bepaald fenotype bij de F2 generatie is. 

Het genotype van de P-generatie is bekent. Rood haar is reccesief. Je ziet dat er genotypen ontbreken. Toch kun je deze invullen door kruisingschema's te maken. 

Vul het genotype van de F1- generatie in.
(kijk ook vorige blz)

Wat is het genotype van het meisje in de F2-generatie met het rode haar.

Bij runderen is het gen voor een ruwe tong dominant over dat voor gladde tong. Een bepaalde koe is heterozygoot voor die eigenschap. Deze koe krijgt een kalf van een stier die ook heterozygoot is voor deze eigenschap. Hoe groot is de kans dat dit kalf eveneens heterozygoot is voor deze eigenschap?

1. 25
2. 50
3. 75
4. 100

Een zwarte en witte cavia worden met elkaar gekruist. Alle nakomelingen zijn wit. Twee nakomelingen van de F1 worden met elkaar gekruist. Hoe groot is de kans op witte nakomelingen in de F2?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 75%

Konijnen kunnen zwartharig (R) en witharig (r) zijn.
Zwart haar is dominant
Hoe geven we het genotype van een homozygoot zwartharig mannetje aan?

1. Rr
2. rr
3. RR
4. zwart haar

Cavia's kunnen langharig of kortharig zijn.
Langharig is dominant
Een heterozygoot mannetje paart met een homozygoot recessief vrouwtje
Wat is het fenotype van de ouders?

1. Rr x rr
2. rr x RR
3. Langharig x kortharig
4. Langharig x langharig

Bij een vliegensoort is het gen voor rode ogen dominant over dat voor roze ogen. Twee vliegen die beide heterozygoot zijn voor de oogkleur hebben een eerste generatie van 168 nakomelingen. Hoeveel van die nakomelingen zullen waarschijnlijk roze ogen hebben?

1. alle 168
2. ongeveer 84
3. ongeveer 42
4. geen enkele

Je hebt te maken met de kruising Rr x Rr. Bij een groot aantal nakomelingen zal de verhouding van de ontstane fenotypen rood : roze ongeveer 3 : 1 zijn. 1/4 van 168 is 42.

Dafne Schippers heeft veel aanleg voor de 200 meter sprint. Ze was 2e op de Olympische Spelen van 2016. 

Ze heeft veel witte spiervezels. 

Stel: Het hebben van veel witte spiervezels is dominant. 

Welk genotype van beide ouders geeft de grootste kans op veel witte spiervezels bij Dafne? 

Zet op volgorde: Van veel kans naar minste kans.

1.

grootste kans

2

redelijke kans

3.

'kleine kans'

4

'geen kans'

beide ouders 

Bb

1 ouder Bb

1 ouder bb

Beide ouders

bb

Beide ouders

BB

Peter is heterozygoot voor het FH-gen. Hana heeft de ziekte niet en is

homozygoot recessief.

Hoe groot is de kans dat een kind van Peter en Hana de ziekte FH krijgt?

Sleep het vinkje naar het juiste antwoord.

Peter is heterozygoot, dus Aa

Hanna is homozygoot recessief, dus aa

Als je dan een kruisingsschema maakt, kan er 50% Aa en 50% aa ontstaan

0%

100%

75%

50%

25%

Lust jij spruitjes?

Stel dat spruitjes lekker vinden een recessieve eigenschap is.

Wanneer is de grootste kans dat er nakomelingen komen die spruitjes lekker vinden? Wanneer de kleinste kans?

Zet het genotype van de ouders op volgorde voor de meeste kans tot geen kans.

 

1.

grootste kans

3.

geen kans

2

beetje kans

beide ouders 

Bb

1 ouder BB

1 ouder bb

beide ouders

bb

Er zijn lang-snavelige en kort-snavelige ara's.

Er vindt een kruising plaats. 

De F1 nakomelingen bestaan voor 50 % uit heterozygoten

Drie ara's zijn lang-snavelige en één ara is een kort-snavelige ara.

Wat waren de genotypen van de ouders (Parentes)?

uitleg

      A  a

A AA Aa 

a Aa  aa 

Hoofdletter A (lang-snavelig : Aa en AA: 3 ara's) 50% Aa 

kort-snavelig: aa (1 keer aanwezig)

Aa x Aa

Aa x aa

aa x aa

AA x aa

AA x Aa