5.1 + 5.2

• Scheikunde
• Middelbare school
• vmbo g, t, mavo
• Leerjaar 2,3

Binnenkomst

• Telefoons weg (in je tas).
• Jas uit (petten, mutsen etc. ook of in je tas)
• Spullen op tafel (etui, rekenmachine & schrijfblok / schrift)
  
• Huiswerk op tafel

planning

Check-in

Nieuwe uitleg 5.1 + 5.2 (20 min)

Test jezelf (10 min)

Zelfstandig werken (15 min)

Samenwerken (rest)

Les afsluiten (5 min)

Scheikunde 

Hoofdstuk 5.1

Brand!

Leerdoelen 5.1

Aan het eind van de les kun je:

• Aan de hand van de molecuulformule van een brandstof voorspellen welke verbrandingsproducten ontstaan.
• Zuurstof en waterstof aantonen met aantoningsreacties.
• De reactieproducten koolstofdioxide en water aantonen met reagentia.

Terug blik

verbrandingsdriehoek?

chemische reactie?

beginstof?

reactieproduct?

Terug blik

Chemische reactie: stoffen reageren met elkaar en vormen een andere (nieuwe) stof, de nieuwe stof heeft andere stofeigenschappen

Beginstof: De stof(fen) voor dat er een chemische reactie heeft plaats gevonden

Reactieproduct: De nieuw gevormde stof die is 

ontstaan door de chemische reactie

LET OP!: Chemische reactie is GEEN faseovergang!

Drie brandvoorwaarden:

Reactieschema verbranding

Brandstof + zuurstof --> Verbrandingsproducten 

Verbrandingsproducten

Bij een verbranding van aardgas zijn de belangrijkste verbrandingsproducten; koolstofdioxide en water.

Die verbrandingsproducten zijn reactieproducten.

Je verbrandt een stof en er ontstaan nieuwe stoffen; reactieproducten.

Kijk goed naar de volgende reacties: zoek de verschillen, maar vooral ook de overeenkomsten.

In verbrandingsreacties tref je voor de pijl zuurstof aan. CH4 bestaat uit twee elementen: koolstof (C) en waterstof (H). Als C en O een verbinding met elkaar vormen, ontstaat CO2. Als H

 en O

 een verbinding vormen, ontstaat H2O. Bij de verbranding van benzine, C8H18, ontstaan dezelfde reactieproducten als bij de verbranding van CH4

.

Oxiden

Als een element wordt verbrand, ontstaat er altijd een oxide.

Een oxide van zwavel heet zwaveldioxide -->

Voorbeeld: verbranding van ijzer geeft ijzeroxide, verbranding van aluminium geeft aluminiumoxide.

Metalen kunnen reageren met zuurstof; dat noem je oxideren. Er ontstaan dan metaaloxiden. Als ijzer reageert met zuurstof, ontstaat dus ijzeroxide (roest)

Oxiden

- Verbrandingsreactie: 

zuurstof + brandstof → verbrandingsproduct

- Verbrandingsproduct: 

verbindingen met zuurstof(oxiden) en een ander atoom.

verbrandingsproducten zijn niet altijd te zien

(Denk aan zuurstof, waterdamp en koolstofdioxide). 

Je kunt ze wel aantonen...

 Een aantoningsreactie is een reactie waarmee je de aanwezigheid van een bepaalde stof aantoont.

demo: houtspaander + plop

waterstof aantonen: plop

zuurstof aantonen: houtspaander gloeien

Zodra de buis met gas erin bij een vlam kwam, hoorde hij een ‘plop’. Die karakteristieke ‘plop’ wordt veroorzaakt doordat waterstof gemakkelijk verbrandt, waarbij een plofgeluid ontstaat, als een kleine explosie.

Om aan te tonen dat het gas aan de positieve elektrode zuurstof is, laat je een stukje hout (houtspaander) even flink gloeien in een vlam. Houd het gloeiende houtje in de buis met zuurstof en de houtspaander zal feller gaan gloeien. Als er genoeg zuurstof aanwezig is, ontbrandt de houtspaander.

Het ploppen van waterstof en het feller gloeien van de houtspaander in zuurstof noem je aantoningsreacties. Een aantoningsreactie is een reactie waarmee je de aanwezigheid van een bepaalde stof aantoont. In dit geval toon je zuurstof aan: door de aanwezigheid van zuurstof gaat de houtspaander feller gloeien.

REAGENTIA

Een reagens is een stof waarmee je een andere stof kunt

aantonen. 

reagens

Dit is een stof waarvan de eigenschappen veranderen als hij in aanraking komt met een specifieke stof. Je kunt er de aanwezigheid van een stof mee aantonen.

Reagentia

Een reagens is een stof die je kunt gebruiken om een specifieke stof aan te tonen. Met ‘specifiek’ wordt bedoeld dat het reagens maar op één stof mag reageren. De politie gebruikt bijvoorbeeld reagentia om verboden middelen snel aan te kunnen tonen.

wit kopersulfaat

Dit is een reagens. De stof wordt blauw als hij in aanraking komt met water.

helder kalkwater

Dit is een reagens. De oplossing wordt troebel als ze in aanraking komt met koolstofdioxide.

Koolstofdioxide aantonen

Als je koolstofdioxide wilt aantonen, heb je helder kalkwater nodig. Kalkwater is een oplossing. Als je er koolstofdioxide doorheen laat stromen, treedt een reactie op. Bij die reactie ontstaat een niet-oplosbare vaste stof (afbeelding 4). Het mengsel is een suspensie geworden. De witte vaste stof kun je zien, het heldere kalkwater is troebel. Als je deze proef herhaalt met zuurstof of een ander gas, wordt het kalkwater niet troebel. Helder kalkwater is dus een specifiek reagens voor koolstofdioxide.

CO₂ heet ook wel...

1. Koolstof-mono-oxide
2. Koolstof-di-oxide
3. dikoolstofdioxide
4. Koolzuurstof

Welke stof heeft welk reagens?  

Water

Koolstofdioxide 

Zwaveldioxide 

Wit kopersulfaat

Broomwater

Kalkwater

C (s) + O (g)--> CO (g)
is een .....

2

2

1. vormingsreactie
2. verbrandingsreactie
3. ontledingsreactie

Maak de volgende opdrachten

5.1 vragen 1 t/m 3

eerder klaar? 8 en 9

5.2 Reactievergelijkingen opstellen

Leerdoelen 5.2

Aan het eind van de les kan je:

• De systematische naamgeving gebruiken om een naam of molecuulformule van een stof te noteren.
  
• De reactievergelijking van een verbrandingsreactie opstellen.
  
• Een reactievergelijking opstellen op basis van een omschrijving.

Systematische naamgeving

Systematische naamgeving

Wereldwijde afspraak: 

Systematische naamgeving  = rationele naam

vb. CO2

triviale naam = de stofnaam zoals die in het dagelijks taalgebruik voorkomt

Voordbeeldopdracht 1

Stap 1: Noteer de naam van de elementen met het symbool erachter.

Stap 2: Zet het bijbehorende cijfer achter het telwoord.

Stap 3: Zet de symbolen met hun index in de juiste volgorde achter elkaar.

antwoord

Voorbeeldopdracht 2

Geef de molecuulformule van distikstofmonoxide.

antwoord 2

En nu naar het bord!

Maak opgave 

5.1 vragen 1 t/m 3,8,9

5.2 vragen 1 (alleen 1+2)+2+3+11

Afsluiten 

Leerdoelen 5.1

Je kunt nu:

• Aan de hand van de molecuulformule van een brandstof voorspellen welke verbrandingsproducten ontstaan.
• Zuurstof en waterstof aantonen met aantoningsreacties.
• De reactieproducten koolstofdioxide en water aantonen met reagentia.

Leerdoelen 5.2

Je kunt nu:

• De systematische naamgeving gebruiken om een naam of molecuulformule van een stof te noteren.
  
• De reactievergelijking van een verbrandingsreactie opstellen.
  
• Een reactievergelijking opstellen op basis van een omschrijving.

Huiswerk

5.1 vragen 1 t/m 3,8,9

5.2 vragen 1 (alleen 1+2)+2+3+11

Verbrandingsreactie

Deze reactie is ALTIJD met zuurstof. 

Minimaal 2 beginstoffen nodig: de brandstof + zuurstof

Reactieproducten na de pijl worden verbrandingsproducten genoemd.

Brandstof + zuurstof --> Verbrandingsproducten

Aantonen verbrandingsproducten

Reagens = stof die een andere stof aaantoont

• Water maakt wit kopersulfaat blauw 

• Koolstofdioxide maakt helder kalkwater troebel
  

verbrandingsproducten zijn niet altijd te zien. Denk aan waterdamp en koolstofdioxide. Je kunt ze wel aantonen.