12.5-1 De nieren V5 2324

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 12.5 De nieren deel 1

Lesdoel 12.5 Je kunt...

13. de bouw van de nieren beschrijven (BINAS 85A)

14a. uitleggen hoe de verschillende onderdelen van de nieren betrokken zijn bij de uitwisseling van stoffen tussen de voorurine en je weefselvloeistof/bloed (BINAS 85B en 85C)

14b. de termen ultrafiltratie, terugresorptie en uitscheiding uitleggen in relatie tot de nieren

14c. verschillende typen van membraantransport aanwijzen in de nieren

Functie van de nieren

Uit het lichaam (bloed) verwijderen van afvalstoffen (zoals ureum), overtollige zouten, overtollig water en lichaamsvreemde stoffen (afbraakproducten van medicijnen).

Bouw van de nieren

In de buikholte, bloedtoevoer door de nierslagader, afvoer door de nierader.

Urineleiders voeren

aangemaakte urine

af naar blaas

Blaas voert urine af

door de urinebuis/ plasbuis

Bouw van de nieren

Nier bestaat uit nierschors, 

niermerg en nierbekken.

Een functionele eenheid 

van een nier heet nefron.

Bouw van de nieren

Je hebt in elke nier 1,3*10⁶

^nefronen.

^{Nefron begint in de schors,} 

^{lus naar het merg, terug naar}

^{de schors en dan richting} 

^nierbekken.

BINAS 85C

Kapsel van Bowman/ glomerulus

In het kapsel van Bowman wordt een deel van het bloedplasma uit de bloedvaten geperst. 

-> voorurine (180 l per dag)

Afvoer via nierbuisje

Kapsel van Bowman/ glomerulus

De bloedvaten in het kapsel van Bowman zijn sterk vertakt: glomerulus.

De bloedvatwanden hebben hier poriën-> er kan in korte tijd veel bloedplasma door.

Kapsel van Bowman/ glomerulus

Extra hoge bloeddruk in de glomerulus door verschil diameter tussen aan- en afvoerend slagadertje -> ultrafiltratie

Kapsel van Bowman/ glomerulus

In het filtraat/ de voorurine zitten: water, glucose en andere voedingsstoffen, zouten, ureum, andere afvalstoffen.

Bloedcellen, bloedplaatjes, plasma-eiwitten, micellen blijven in het bloed.

Voorurine -> urine

In het filtraat/de voorurine zitten: water, glucose, zouten, ureum, andere afvalstoffen.

1. Glucose en andere voedingsstoffen moet weer terug in de bloedbaan.

2. Water en zouten moeten deels weer terug in de bloedbaan.

3. Extra H+ ionen moeten naar de voorurine (om te voorkomen dat bloed te zuur wordt)

Eerste gekronkelde nierbuisje

Wat zie je in de BINAS?

Eerste gekronkelde nierbuisje

Glucose, aminozuren, vitamines, hormonen, K+, Na+ en Cl- worden mbv (actief) transport weer terug het bloed in gepompt (terugresorptie/ reabsorptie)

Water volgt door osmose (80%). Ook (colloid) osmotische druk (bloedeiwitten)

Eerste gekronkelde nierbuisje

Cellen van de nierwand geven NH₃ af, dit vormt in de voorurine NH₄⁺ (met een H⁺ ion) wat  dan niet meer terug kan -> bloed minder zuur maken.

Lis van Henle (dalend)

Wat zie je in de BINAS?

Osmotische waarde in de nier

Laag in de nierschors 

(ongeveer gelijk aan 

bloedplasma en 

weefselvloeistof)

Hoog het het niermerg

Lis van Henle (dalend)

Cellen in dit deel bevatten veel waterkanalen en geen transportkanalen voor andere stoffen.

Osmose zorgt voor terugresorptie water in de weefselvloeistof
.

Hoe dieper in het niermerg, hoe hoger de osmotische waarde van de omgeving.

Lis van Henle (stijgend)

Wat zie je in de BINAS?

Lis van Henle (stijgend)

Dun deel: passief transport Na+ en Cl-  naar buiten: osmotische waarde weefselvloeistof stijgt.

In dit deel wordt ook ureum uit de weefselvloeistof gehaald.

Dikke deel: actief transport van Na+ en Cl-.

Géén transport van water!

Tweede gekronkelde nierbuisje

Wat zie je in de BINAS?

Tweede gekronkelde nierbuisje

Actief transport van 2K⁺ naar binnen (ín de voorurine), 3Na⁺ naar buiten (naar weefsel/ bloed). Hoe harder de pomp werkt hoe meer zout je weer terug 

opneemt in je bloed.

Tweede gekronkelde nierbuisje

Water volgt door osmose.

Opname H⁺ in voorurine en afgifte van HCO₃^- reguleren pH van het bloed

Verzamelbuisje

Wat zie je in de BINAS?

Verzamelbuisje

Waterkanalen zorgen voor terugstromen water in het bloed.

Door de osmotische gradient blijft dit gebeuren van schors tot merg.

Verzamelbuisje

Onderste deel is permeabel voor ureum. Hierdoor wordt de osmotische waarde van het niermerg hoog gehouden.

Actieve uitscheiding van NaCl

-> osmotische waarde weefselvloeistof stijgt: terugresorptie van water agv osmose

Secundair actief transport

Wanneer het transport

afhankelijk is van een

investering van 

energie elders

(glucose) heet dit ook

wel secundair actief

transport.

Vormen van transport in nieren

Gefaciliteerd transport: via eiwitpoorten.

passief: kost geen energie (ATP)

actief: kost energie (ATP)

Osmose: passief transport van water als gevolg van osmotische druk/ verschil in osmotische waarde (= hoeveelheid opgeloste stoffen).

Vormen van transport in nieren

Cotransport: meerdere stoffen door dezelfde poort, gecombineerd.

Symport: dezelfde kant op

Antiport: verschillende kanten op

Lesdoel 12.5 Je kunt...

13. de bouw van de nieren beschrijven

14a. uitleggen hoe de verschillende onderdelen van de nieren betrokken zijn bij de uitwisseling van stoffen tussen de voorurine en je weefselvloeistof/bloed

14b. de termen ultrafiltratie, terugresorptie en uitscheiding uitleggen in relatie tot de nieren

Huiswerk

In de online methode/ in je boek.

Kies een leerweg.

Maak de opdrachten bij de

behandelde leerdoelen.